________________
કબુ
કલાકારો, શિલ્પકારો સાથે પોતાના વિચારોને અનુકૂળ નક્શા મંગાવ્યા ત્યારે અનેક સ્થાનોથી વિભિન્ન નકશાઓ આવ્યા. પ્રભુભક્ત અને આત્મસંતોષી . શ્રી દીપા કલાકારે ધરણાશાની હૃદયની વાત સમજીને તૈયાર કરેલા નકશાઓએ ધરણાશાહનું મન જીતી લીધું. ધરણાશાહે શીઘ્ર શુભ દિને મંદિરનું નિર્માણ કરાવવાનું શરૂ કર્યું. કહેવાય છે કે એમની ભાવના સાત માળનું ભવ્ય મંદિર બનાવવાની હતી પરંતુ પોતાના આયુષ્યનો અંતકાળ નજીક સમજી ત્રણ માળનું મંદિર પૂર્ણ થતાં જ એમના માર્ગદર્શક શ્રી સોમસુંદરસુરીશ્વરજીને પ્રતિષ્ઠા માટે વિનંતી કરી. વિ. સં. ૧૪૯૬માં એમના શુભ હસ્તે પ્રતિષ્ઠા થઈ. એક માન્યતા અનુસાર ૯૯ લાખના ખર્ચે, ૨૫૦૦ શિલ્પીઓના હાથે અને ૬૩ વર્ષના અથાગ પ્રયત્નો બાદ આ મંદિરનું નિર્માણ થયેલ
છે.
માનવી જ્યારે પ્રાકૃતિક દ્દશ્ય સાથે સ્વર્ગલોકના દેવ વિમાન તુલ્ય આ કલાત્મક દેરાસરનાં દર્શન કરે છે ત્યારે પોતાની જાતને ભૂલી ખરેખર દિવ્ય દેવલોકમાં પહોંચી આવ્યાનું અનુમાન કરે છે.
આ દેરાસરને ચાર ધારો છે. ત્રણ મજલાઓ છે. દરેક માળ ઉપર ચૌમુખી પ્રતિમાજીઓ બિરાજમાન છે.
આ દેરાસરમાં ૭૬ શિખરબંધ ધજાઓ સાથે નાની દેવકુલિકાઓ, રંગમંડપ તથા શિખરોથી જોડાયેલ ચાર મોટી દેવકુલિકાઓ અને ચાર દિશાઓમાં ચાર મહાધર પ્રાસાદ આમ કુલ ચોરાસી દેવકુલિકાઓ છે. સંસારી આત્માઓને જીવની ચોરાસી લાખ યોનિઓથી વ્યાપ્ત ભવસાગરો પાર કરી મુક્ત થવાની પ્રેરણા આપે છે.
ચાર દિશાઓમાં આવેલ ચાર મેઘનાદ મંડપોની જોડ મળવી મુશ્કેલ છે. મંદિરની સહુથી અદ્વિતીય વિશેષતા એની વિપુલ સ્તંભાવલી છે. કુલ્લે ૧૪૪૪ સ્તંભો બતાવાય છે. પણ ગણવા મુશ્કેલ છે. શિલ્પીઓએ સ્તંભોની રચના એવી રીતે કરેલી છે કે દરેક સ્તંભ પાસેથી એકાદ દેરીમાંથી જિનપ્રતિમાનાં દર્શન થાય છે. દરેક સ્તંભ વિવિધ અને ભિન્ન કારીગરીથી ભરપૂર છે. સ્તંભોની ઊંચાઈ લગભગ ૪૦ ફૂટ છે અને નાનીમોટી સાઇઝમાં સાદી તથા અત્યંત બારીક કોતરણીઓ કરેલી છે.
દેરાસરમાં ઉત્તર તરફ રાયણ વૃક્ષ તથા આદેશ્વર ભગવાનનાં ચરણચિન્હો છે. મંદિરમાં કેટલાંક ભોંયરાં છે. મંદિરની છતો અને થાંભલાઓ, ભીંતો ઉપર અત્યંત સુંદર કારીગરીના નમૂનાઓ છે. શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનના કાઉસગ્ગધ્યાન વખતે કમઠનો ઉપસર્ગ અને શ્રી ધરણેન્દ્ર દેવ વતી સહસ્રફણા નાગ સ્વરૂપે ભગવાનની રક્ષા એ શિલ્પ એક અખંડ પથ્થરમાં ગજબની કોતરણી કરી બનાવેલું છે.
