________________
૩૯
તીર્થસ્થળ : એકલિંગજીથી ૧ કિ.મી. વાધેલા તળાવ નજીક પહાડોની ગોદમાં આ સ્થળનું પ્રાચીન નામ નાગહદ હતું અને એક સમયે મેવાડની રાજધાની હતી. મેવાડ પંચતીર્થીનું એક સ્થળ ગણાય છે. કહેવાય છે કે એક સમયે અહીં ૩૫૦ જૈન મંદિરો હતાં. સાંજના આરતી સમયે એકસાથે આ મંદિરોમાં ઘંટનાદ થતો ત્યારે આ ધ્વનિ જાણે દેવલોકમાં ઇન્દ્રો દ્વારા પ્રભુની ભક્તિ થતી હોય એવું લાગતું. અત્યારે પણ અનેક જીર્ણ મંદિરોના અવશેષો નજરે પડે છે. મુસલમાન સુલતાન સમશુદ્દીનના સમયમાં આ સ્થળને ઘણી ક્ષતિ પહોંચી છે.
વિ. સ. ૧૪૯૪માં પ્રતિષ્ઠા થયેલી શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાનની પ્રભુપ્રતિમાની કલાનું જેટલું વર્ણન કરીએ એટલું ઓછું છે. શ્રી શાન્તિનાથ ભગવાનની આટલી વિશાળકાય પ્રતિમા ભાગ્યે જ ક્યાંય હશે. અહીં ઘણાં પ્રાચીન ખંડેરો છે. જો સંશોધન કરવામાં આવે તો ઘણો જ ઇતિહાસ મળવાની સંભાવના છે. ઉદેપુરથી ૨૫ કિ.મી. ઉત્તરે આવેલા એકલિંગજીથી પહેલાં એકાદ કિલોમીટરના અંતરે વાધેલા તળાવ પાસેના રસ્તે વળવું. અત્યંત શાંત, રમણીય અને ભવ્ય સ્થાન છે.
૯. શ્રી દેવકુલપાટક તીર્થ (જૂના દેલવાડા)
મૂળનાયક : શ્રી આદેશ્વર ભગવાન, શ્વેત વર્ણ, પદ્માસનસ્થ.
તીર્થસ્થળ : જૂના દેલવાડા ગામ નજીક પહાડોની ગોદમાં એકલિંગજીથી ઉત્તરે ૨ કિ.મી.ના અંતરે. અહીંની ક્લાનાં દર્શન કરતાં જ આબુ, કુંભારિયાજી, રાણકપુરની યાદ આવી જાય છે. અહીંની પ્રાચીનતાનો ઇતિહાસ મળતો નથી. શક્ય છે કે બીજાં જાહેર મંદિરોએ અહીંનો અભ્યાસ કરી નવું નિર્માણ કર્યું હોય. અહીંના શિખર, ગુંબજ, સ્તંભો વગેરેની વિવિધ પ્રકારની ક્લાના નમૂના દર્શન કરવા જેવા છે. ભગવાન શ્રી આદીશ્વરની પ્રતિમા જોતાં જ પ્રભુ જાણે સાક્ષાત્ બિરાજેલા હોય એવી પ્રભાવશાળી, સુંદર ભવ્ય પ્રતિમા છે. પ્રતિમાના પરિકરોમાં અત્યંત સુંદર કારીગરી છે. અનેક પ્રાચીન ક્લાકૃતિઓમાં મોર સાપની વચ્ચે પ્રભુનાં પગલાં, પાંડવો, દ્રૌપદીની પ્રતિમાઓ, ૭૨ તીર્થંકરોનાં માતાપિતાશ્રીની પ્રતિમાઓ વગેરે જોવા જેવી છે. આ ઉપરાંત ગામમાં બીજાં ત્રણ દેરાસરો છે. એક દેરાસરમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ ભગવાનની કાયોત્સર્ગ સ્થાનમાં ધ્યાન ધરેલી પ્રતિમાજી છે. આ જ મંદિરમાં નીચે ભોંયરામાં અતિ પ્રાચીન વિશાળકાય પ્રતિમાઓનો સંગ્રહ છે. મુંબઈ-વાલકેશ્વરમાં શ્રીપાલનગરમાંના દેરાસરમાં અહીંની બે પ્રતિમાઓ બિરાજમાન છે. જરૂર જોવા જેવું આ સ્થળ છે. ઉદેપુર-અમેર માર્ગ ઉપર આવેલું છે.
