________________
સ્ત્રી સુખદર્પણુ શ્રાવિકા.
કરવા પ્રયત્ન કરતી હતી; કિન્તુ સર્વ વ્યર્થ ! તેની વ્યથા દિન-પ્રતિદિન વધતી જતી હતી. તેના ચિત્તમાં લેશ પણ શાન્તિને સ્થાન નહીં હોવાથી શરીરના રોગ પણ વધતા જતા હતા. શોકાનળ વધુને વધુ પ્રજ્વલિત થતા હતા.
સરલાના પત્રથી રમણે સર્વ હકીકત જાણી. તેણે સનની શોધ માટે પુષ્કળ પ્રયત્નો કર્યા અને નિરૂપમાને શાંતિદાયક પત્ર લખ્યા, પણ તેથી નિરૂપમા શાંતિ મેળવી શકી નહીં.
*
*
*
સરલાના પતિ કળાચન્દ્ર એક સુશીલ યુવક હતા. ખપ પૂરતી કેળવણી લઇ તેણે ટાટાનાં કારખાનામાં નાકરી લીધી. ધીમે ધીમે તે સારી પીએ ચઢ્યા. વિશ્વવ્યાપી મહાન યુદ્ધના સમયમાં સરકારે ખેતીને ઉત્તેજન આપવા કેટલીક જમીન વગર કરે આપવાનું જાહેર કર્યું. કળાચદ્રે થોડીક જમીન રાખીને મજૂરા વડે ખેતીનું કામ શરૂ કર્યુ... અને તેમાં ક્રમશઃ સફળતા મળવા લાગી. દૈવ અનુકૂળ હાવાથી તેણે સારા પૈસા મેળવ્યા. પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિનું કેટલુંક અનુકરણ કરવાથી ઉત્તમ પ્રકારનાં ફળવાળાં ઝાડ તેણે ઉગાડયાં. અને પેાતાના કૃષિના ધંધામાં ફતેહમદ થવાથી ત્યાં આગળ રહેવાને એક સુંદર મકાન બંધાવ્યું. અને પેાતાની પત્ની સરલાને તેડવા માટે આવ્યા. સરલા કદી સાસરે ગઇ નહાતી, સ્વામીને ઘેર જઇ તેની ચરણુસેવા કરવાની તેની પ્રબળ ઇચ્છા હતી. લાંબી મુદ્દતે આજે સરલાનાં સૌભાગ્યના ઉદય થયા. કળાચદ્ર જાણુતા હતા કે સરલાને મારી સાથે આવવાનું કહેતાં તેને અનહદ આનંદ થશે; પરંતુ તે પ્રસન્ન થઇ નહીં. નિરૂપમાના સ્નેહને લીધે તેણે ત્યાં જવાની ના પાડી. કળાચન્દ્રે તેને સમજાવી ત્યારે જ તે તૈયાર થ સરલાનું આ કાર્ય તેમાં ચિરવાંચ્છિત સૌભાગ્યના ઉદયને અટકાવનારૂ હતુ અને તેથીજ સરલાનું આ કાય લાલાકાને ગમશે નહીં, સમસ્ત વિશ્વ એક તરફ હોય અને સ્વામી ખીજી તરફ હાય તા સ્ત્રીની ફરજ છે કે તેણે પતિની આજ્ઞાનું પાલન કરવુ. તા એક સમયી સખીની ખાતર તે પેાતાનાં ભાગ્યને ઠાકર મારે તેને કાણુ સારૂ ગણે ? પણ જ્યારે કાચન્દ્રે સનત્કુમારના ગૃહૅત્યાગનું કારણ જાણુ, ત્યારે દેશપ્રેમથી આકર્ષાઇ તેણે નિરૂપમાની સેવા કરવાની, તેને દેવી તરીકે પૂજવાની પેાતાની પત્નીને આજ્ઞા કરી.
*
**
ગમે તેમ હાય, પણ રાવબહાદૂર તદ્દન નિષ્ઠુર હતા એમ તે અમે કહી શકીએ તેમ નથી જ. કારણ કે તે પણ એક મનુષ્ય જ હતા. ભલે તે નિષ્ઠુર શ્વસુર હાય, ભલે તે ધ્યાહીન નાગરિક હાય, અને હિતાહિત ન સમજનાર રાજસેવક હોય, તે પશુ તેમનું હૃદય બાળકો પ્રત્યેના સ્નેહથી વચિત નહાતુ. નિરૂપમાની તબીયત માટે તેમણે પાણીની માક પૈસા ખરચ્યા હતા. હમ્મેશ તેને દિલાસા આપતા, પણ તેમાં પેાતાનાં વર્તન માટે કદી પણ શાક દર્શાવતા નહીં. તે તેા હમ્મેશ એમજ કહેતા કે “ સનત્કુમારે નોકરી છોડવામાં મેટી ભૂલ કરી છે અને પોત તેને ઉત્તેજન નહીં આપવામાં માટુ ડહાપણ વાપર્યું છે. ” સમય પસાર થવા લાગ્યા. સર્વની શાધનુ કાંઈ પણ સ ંતાષકારક પરિણામ આવ્યું નહીં. હતાશા નિરૂપમાના રાગ દરરોજ વૃદ્ધિ પામતા હતા, તેનાં શરીરમાં માત્ર હાડકાં અને ચામડાં સિવાય અન્ય કશુંયે રહ્યું નહોતું. સરલાને લાગ્યું કે સ્થળ બદલવાથી અને હવાફેર કરવાથી નિરૂપમાની તબીયત સુધરશે. તેથી તેણે તે વાત પ્રમાદરાયને કહી. પ્રમાદરાયે પણ પોતાની પુત્રીનુ મૃત્યુ આંખ આગળ ન થાય તે માટે દૂર જાય તા ડીક એમ સમજી રમણુને સાથે જવાનુ નક્કી કર્યું અને સરલા પશુ નિક્ષમાની સાથેજ ગઇ,
*
