________________
ગુણબીજ * આ બધા ગુણેનું બીજ બાલવયથી જ તેમનામાં જણાતું હતું તેમ ન હોય તો મોટી ઉંમરે પણું આવે જ ક્યાંથી! પણ બાલવયમાં માચ્છાદિત રહેલા તે ગુણે આવરણ જતાં ખીલી નીકળે ૨૫ વર્ષે મહાન વિદ્વત્તા મેળવનાર બાલક બે વર્ષની ઉંમરે પુરું બેલી પણ શકતા નથી તો પછી વાંચતાં લખતાં તે કયાંથી જ આવડે છતાં તેની તે વ્યકિતમાં વખત જતાં કેટલો બધે ફરક પડે છે. તે જરૂર કહેવું પડશે કે–“બાલ્યવયના આચ્છાદિત ગુણો જ મોટી ઉંમરે પ્રકાશમાં આવે છે.” કદાચ કઈ એમ કહે કે –“અભ્યાસ અને સત્સંગથી ગુણે આવે છે તે વાત થુલ દૃષ્ટિએ ભલે વ્યાજબી લાગે પણ એકાન્ત તે માનવા યોગ્ય ન ગણાય કેમકે અભ્યાસાદિ બધી જ રીતે સરખી સામગ્રીવાળા બે બાળકેમાં એક પહેલે નંબરે જ્યારે બીજે છે નંબરે બેસે છે. વખત જતાં એક મહાન વિદ્વાન તરીકે જાહેર થાય છે જ્યારે બીજે તદ્દન સામાન્યની પંક્તિમાં પણ મહામહેનતે આવે છે એટલે બહારની અભ્યાસાદિ સામણી કરતાં પણ આંતરિક લાયકાત એ જ બંનેના ભેદનું–શક્તિનું મૂળ કારણ છે.
અંદર લાયકાત હોય તે જ મોટી ઉંમરે પણ તે ખલે “કુવામાં હોય તે હવાડામાં આવે તેલ તલમાંથી નીકળે પણ રેતીને ગમે તેટલી પીલવા છતાંયે નહિ જ નીકળે માટે નક્કી થાય છે કે પ્રાણુંએમાં અમુક શક્તિઓ અમુક કાળ સુધી ઢંકાયેલી રહે છે જ્યારે પ્રસંગ આવે ખીલી નીકળે છે વખત જતાં ખીલેલી શક્તિ પણ ઢંકાવાનો પ્રસંગ આવે છે વિદ્વાન માણસ પણ મગજની અસ્થિરતા થતાં તદન બુથલ અને કંટાળાભરેલ બની જાય છે આથી પ્રાણીમાં શક્તિઓ ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારની છે.
તેમ આપણું ચરિત્રનાયિકામાં પણ સમગૂદર્શન જ્ઞાનચારિત્રને ઢાંકનાર આવરણ ખસી જતાં આંતરિક આચ્છાદિત શક્તિઓ યોગ્ય પ્રસંગ સાંપડતાં ખીલવા માંડી કે જેની પ્રભાથી શાસન પ્રકાશિત
