Samipya 1992 Vol 09 Ank 03 04

Author(s): Pravinchandra C Parikh, Bhartiben Shelat
Publisher: Bholabhai Jeshingbhai Adhyayan Sanshodhan Vidyabhavan

Page 82

- તેના વિભાવ છે-ઠડી, આલિંગન, હર્ષ, ભય, ક્રોધ વગેરે.
જેમ કે, વડુમુર...વગેરેમાં ૪. સ્વરભંગ : , ગદગદ થવાને કારણે સવાભાવિક સ્વરમાં થતા ફેરફાર એ “શ્વરભંગ છે. નવાનવમૂતQરસ્થમાનાર્ય સ્વરમા ' . ',
અહી, સ્વરભગ માટે ગદગદત્વ કારણભૂત મનાય છેતે દ્વારા, “સ્વરને ફેરફાર બીજ કઈ કારણે થયો હોય તો તેને સ્વરભંગ ન કહેવાય એવું કદાચ ભાનતત્તને અભિપ્રેત હોય એ શકય છે. ન તેના વિભાવો, ક્રોધ, ભય, હર્ષ, મદ વગેરે છે. જેમ કે, ચરિત: સ્થા¢......વગેરેમાં. ૧. વેપશુ ? " ભાવત્વને લીધે અથાત, જે તે ભાવના આવિર્ભાવથી થતા સ્પન્દનને વેપણું' કહે છે.
भावत्वे सति शरीर निस्पन्दो वेपथुः ।।४.
અહી, “ભાવને લીધે એમ જે કહેવાયું છે, તે દ્વારા, સૂચક એવા સ્પન્દનને વિષે અતિવ્યાપ્તિ થતી નથી, એટલે કે શકન-અપશકુન વગેરેનાં સૂચક એવાં સ્પન્દન–જેમ કે આંખ ફરકવી—વગેરેને વેપશુ ન કહી શકાય.
વળીશરીરના સ્પન્દન દ્વારા, ચેષ્ટા જ તેના આશ્રય ૫ છે એમ સૂચવાયું છે. તેથી શરીરના અવયવના કંપમાં પણ અતિવ્યાપ્તિ થતી નથી.
આમ, અવયવમાત્રના કંપને વેપથુ ન કહેવાય. * તેની વિભાવો તરીકે આલિંગન, હર્ષ, ભય વગેરે ગણાવાયા છે.
જેમ કે, થય થયુઝ......વગેરેમાં. ૬. વૈવય : " વિકારને લીધે, વર્ણ બદલાઈ જાય તેને “વર્ય' કહે છે. વિવારણમકgવMખ્યામાવો વૈવષ્ય ૧૫
- છે. કે તેના વિભા છે-મોહ, ભય, ક્રોધ, ઠંડી, તાપ, શ્રમ વગેરે. જેમ કે, રે સુર્વતિ...વગેરેમાં. 'છે, અરા :
વિકારને કારણે જન્મતું આંખેનું પાણી “અ” કહેવાય છે. વિજાતિમક્ષિત્રિમશ :
- તેના વિભા–હલ, અમી, પુમાડે જાય, શોક, બગાસું, કંઠી તથા અનિમેષ દૃષ્ટિથી જોવું
વગેરે છે. જેમ કે, વિજુગ વિષ વિત્ત..વગેરેમાં. ૮. પ્રલય :
શરીરધમ ચાલુ રહે તે પણ ચેષ્ટા અટકી જાય તેને “પ્રલય' કહે છે. ફાર સસિ g નિષ: પ્રશ્ય: ૧૭
, અહીં, શરીરધર્મ હતાં એ વિશેષણ દ્વારા નિદ્રા વગેરેમાં અતિવ્યાપ્તિ થતી નથી એમ ભાનાર જણાવે છે.
વળી, સ્તંભ વગેરે શરીરધર્મ કહેવાય છે. તેથી, તેમની સાથે કહેવાતા આ પ્રલય પણ શરીરધમ જ છે. એટલે કે, અહીં જે ચેષ્ટાને નિરાધ અભિપ્રેત છે, તે ચેષ્ટા શારીરિક જ માનવી જોઈએ, ભાનુદત્ત અનુસાર સાત્ત્વિક ભાવ તથા વ્યભિચારિ ભાવો]
[૭૫