Samavsaran Sahitya Sangraha

Author(s): Dharmtilakvijay
Publisher: Smruti Mandir Prakashan

Page 5

અર્થ કહ્યાં જ્યારે ભાવસમવસરણ એટલે ઔદાયિકાદિ ભાવોનું એક સ્થાને મેલાપ તે ભાવસમવસરણ.
ક્રિયાવાદી-અક્રિયાવાદી-અજ્ઞાનવાદી-વિનયવાદી આ ચારે મતવાદીઓના પોત પોતાના મતોનો જ્યાં આક્ષેપ કરીને વિક્ષેપ કરાય તે ભાવસમવસરણ. સારા અને એકભાવથી એક ઠેકાણે જવું-મળવું તે દ્રવ્યસમવસરણ. મનુષ્ય આદિ જીવો વસે છે તે સ્થાનને સમવસરણ કહેવાય અથવા જ્યાં ઉપદેશ અપાય તે ક્ષેત્રસમવસરણ.
મનુષ્ય આદિ જીવો જે કાળે જ્યાં વસે છે અથવા સારા એક-સરખા ભાવથી જે કાળે એક સ્થાને જવું-ભેગા થવું તે કાળસમવસરણ. •
આપણે અહીં યૌગિક અર્થરૂપે પરમાત્મા જ્યાં બેસીને દેશના આપે તે સમવસરણ, એમ અર્થ સમજવાનો છે..
•
પરમકૃપાળુ પરમાત્માના પુણ્ય પ્રકર્ષથી ખેંચાઈને આવેલા અસંખ્ય જીવો દ્વારા ભક્તિવિશેષથી-પરમાત્માની ભક્તિરૂપે જ રચવામાં આવતા ગોળ કે ચોરસ સમવસરણમાં પરમાત્મા બિરાજીને ધર્મદેશના આપે છે. પરમાત્માનું આત્મદળ અત્યંત નિર્મળ હોવાથી પરમાત્મા જ્યાં હોય ત્યાં આત્મસમદર્શિત્વ પરિણામને કારણે જાતિવૈરવાળા કે કોઈપણ પ્રાણીને ત્યાં નબળા કે હલકા ભાવ ન આવે.
જેવી રીતે લોકની આકૃતિ-વ્યવસ્થાને આપણા શરીર સાથે સરખાવવામાં આવે છે કે લોક કેવો છે? તો પગ પહોળા કરીને કેડ ઉપર હાથ રાખીને ઉભેલા માણસ જેવો છે તેવી રીતે સમવસરણ માટે આધ્યાત્મિક મતનાં મહાપુરુષો આ શરીર સાથે સમવસરણનો સમન્વય કરે છે.
શરીર એટલે પહેલો ગઢ. પહેલા ગઢમાં જેમ વાહન રહે છે તેવી રીતે આ શરીર એ આત્માનું વાહન છે.