Sachitra Saraswati Prasad

Author(s): Kulchandravijay
Publisher: Suparshwanath Upashraya Jain Sangh Walkeshwar Road Mumbai

Page 221

हल्लकमृदुकरपल्लवदलमुहुरुल्लसितगुणसनादमहावल्लकिवदनसमुल्ललदतिशयवल्लययुतशुभगीतिकले। हल्लगदरिमगभिल्ल-निजजन-विपल्लवनविधि-विनिद्रदये भारति ! जननि ! सुधीरिति सुमधुरगीरिति विशदय संसदि माम् ॥३।।
तावकपदयुगसेवकजनततिरेव कवनकृतिदक्षतमे-, त्येतदिह जगति मातरखिलजनजातविदितमिति वेद्मि सदा। तन्मम मन इह चिन्मयि पदजलजन्मनि तव रतमस्तु सदा, भारति! जननि ! सुधीरिति सुमधुरगीरिति विशदय संसदि माम् ॥४॥ अम्ब ! समवनमदम्बरचर-निकुरुम्बमुकुटमणिदीप्तिझरीभूषितमिह तव पोषितरुचिपरिदूषितजलरुहमङ्घ्रियुगम्। नृत्यतु मम हृदि भृत्यगणग इति सत्यमिह हि यदि तेऽस्ति दया भारति ! जननि ! सुधीरिति सुमधुरगीरिति विशदय संसदि माम् ।।५।।
બધા લોકોમાં પ્રસિદ્ધ છે એમ હું હંમેશા માનું છું. તેથી મારું મન તારા આ જ્ઞાનમય ચરણ કમળમાં હંમેશા આસકત બને. હે ભારતી માતા ! સભામાં મને મધુરવાણીવાળો પંડિત બનાવ, ૪
હે માતા ! સારી રીતે નમન કરતા દેવ સમૂહના મુગુટ મણીઓના તેજરૂપી ઝરણાથી આભૂષિત થયેલ અત્યંત વધેલી. કાંતિથી કમળને પણ તિરસ્કાર કરનારું તારું ચરણ યુગલ આ લોકમાં મારા દાસોનાથ દાસ એવા હૃદયમાં નૃત્ય કરો એમ ત્યારેજ સત્ય થાય જો આ લોકમા તારી કૃપા હોય. હે ભારતી માતા ! સભામાં મને મધુરવાણીવાળો પંડિત બનાવ.
संपूर्ण
६५
॥संपूर्णम् ॥
अनुवाद
૬૫
ભાષાન્તર
હે બ્રહ્માના મુખકમળમાં રહેલ ભમરી ! હારના સમૂહથી શોભતા ગળાવાળી ! શરદઋતુના ચંદ્રસમાન મુખવાળી ! ધનઘોર વાદળાઓના સમૂહનો તિરસ્કાર કરનાર કેશ સમૂહની કાંતિવાળી! ચંદ્ર અને તારાઓની હારમાળાની શોભાના ગૌરવને હરનાર નિર્મળ દીવ્યશરીર વાળી ! હે ભારતી માતા! સભામાં મને મધુરવાણીવાળો પંડિત બનાવ.
હે બ્રહ્માના મુખરૂપી રત્ન જડિત પાંજરામાં રહેલી પોપટી જે એકવાર પણ તને નમસ્કાર કરે છે, તેને તું ખરેખર આ લોકમાં કમળના મધના અભિમાનને હરણ કરનાર વાણીવાળો ઉત્તમ કવિ બનાવે છે. હવે જો તારું સતત ચિંતન થાય તો હવેથી તપ શું (२), ओम ज्ञानी x mela छे.हे भारती माता! सभामा મને મધુરવાણીવાળો પંડિત બનાવ.
લાલ કમળસમાન કોમળ હાથરૂપી કોમળ પર્ણમાં વારંવાર ઉછળતી, તારના અવાજવાળી મોટી વીણાના વાદનની સાથે અતિશય ચંચળ એવા સંગીત લય યુકત મંગલ ગાયન કલ્પવાળી! સુંદર લાગતી ગુફામાં હરણને માટે ભીલ સમાન લાગતી એમાં પોતાના ભકત જનની વિપત્તિઓના છેદન ક્રિયામાં વિકાસ પામેલી દયાવાળી ! હે ભારતી માતા - સભામાં મને મધુરવાણીવાળો પંડિત जनाव.
હે માતા ! તારા ચરણ યુગલની સેવા કરનાર લોક સમૂહ જ કાવ્ય રચનામાં સૌથી વધુ પ્રવીણ હોય છે, એ વાત આ જગતમાં
हे ब्रह्मा के मुखकमल मे रही हुई भ्रमरी ! हारो के समूह से शोभायमान गलेवाली ! शरदऋतु के चन्द्र के सदृश मुखवाली ! घनघोर मेघो के समूह का तिरस्कार करनेवाले केश समूह की कांतिवाली ! चन्द्र और तारो हारो की शोभा का गौरव हरनेवाली ! निर्मल दिव्य शरीरवाली ! हे भारती माता ! मुझे सभा मे मधुरवाणी वाला पंडित बनाओ।
हे ब्रह्मा के मुखरूपी रत्नजडित पिंजड़े में रही हुई मैना ! तुझे जो एक बार भी नमस्कार करता है, उसे तू लोक मे कमल के मधु (शहद) के गर्व को हरनेवाली वाणीवाला, सचमुच उत्तम कवि बनाती है। यदि तुम्हारा सतत चिंतन हो तो अब तप क्या (करना) है? ज्ञानी जन ऐसा जान लेता है। हे भारती माता ! मुझे सभा में मधुरवाणी वाला पंडित बनाओ।
लाल कमल के सदृश कोमल हाथरूपी कोमल पर्ण में बारबार उछलती, तार की ध्वनिवाली बड़ी वीणा के वादन के साथ अतिशय चंचल संगीत लय-युक्त मंगलगान कलावाली । सुन्दर बाग की गुफा में हिरनके लिए भील के समान लगनेवाली, इस प्रकार अपने भक्तजन की विपत्तियों के छेदन की विक्रिया में विकासप्राप्त दयावाली ! हे भारती माता ! मुझे सभा में मधुर वाणीवाला पंडित बनाओ।
हे माता ! तुम्हारे चरणयुग्म की सेवा करनेवाला जनसमूह ही काव्यरचना में सबसे अधिक निपुण होता है - यह बात जगत के सभी लोगों में प्रसिद्ध है, ऐसा मैं सदा मानता हूँ। अत: मेरा मन तुम्हारे ज्ञानमय चरण कमलो में हमेशा आसक्त बने । हे भारत। माता ! मुझे सभा में मधुर वाणीवाला पंडित बनाओ।
१५७ For Private & Personal Use Only