________________
રત્નત્રયી
૧૬૭ આત્માની સમજ વિનાની એકતા એ ઉપરની એક્તા છે. નીચે નામને મેહ તે છુપાઈને બેઠો જ છે; નામનાની જરાક તક મળતાં એ એક્તામાં તડ પડતાં વાર નહિ લાગે ! અજ્ઞાનીઓની એકતા પાણીથી બાંધેલા રેતીને લાડુ જેવી છે. તાપ પડતાં એ છૂટા પડ્યા વિના નહિ રહે.
સમ્યક્ જ્ઞાનની દષ્ટિ જ કેઈ ઓર છે, એમાં સહજ સંપ-શુદ્ધ પ્રેમ છે. આ દૃષ્ટિમાં આત્માનું જોડાણ છે. નામ ઓગળી ગયું છે. બસ, પછી આત્માઓની પ્રેમમય સૃષ્ટિ જ છે, આત્મમિલનને પરમ રસ છે, આત્મદષ્ટિ રસેશ્વર છે.
તમને કાચમાં જોવાની કળા આવડે છે? તમે તમને બરાબર જુએ છે? અંદર કોણ દેખાય છે? આત્મા દેખાય છે કે શરીરનું પ્રતિબિંબ દેખાય છે? અંદર દેખાય છે તે તું નથી; તું તે, નથી દેખાતે તે તું છે. શરીર દેખાય છે, પણ તે દેખી શકતું નથી. તે તે શરીરની અંદર, આંખની બારીની પાછળ બેઠે છે, કાચની સામે તે પૂતળું ઊભું છે. પૂતળું પિતે પિતાને જોઈ શકતું નથી. આત્મા પ્રયાણ કરી જતાં આ પૂતળું થોડું જ પિતાને જેવા કાચની સામે ઊભું થવાનું છે? પિલે જે નિરાકાર છે તે આ આકારને જોઈ રહ્યો છે. આકાર બદલાયા કરે છે. નાનામાંથી મેટો થાય, મોટામાંથી વૃદ્ધ થાય; વૃદ્ધ થતાં ઘસાઈને ક્ષય થાય! યૌવનમાં માંસથી લસલસતી કાયા ઘડપણમાં મૂઠીભર હાડકામાં ફેરવાઈ જાય છે ને?
