________________
રત્નત્રયી
૧૭:
આ થયું જ્ઞાન. પછી ફૂલની અંદર એ રસપાન કરવા બેસી જાય છે. ન ઉશ્યન છે, ન ગુંજન છે, માત્ર ચૂસવાની મન્નતા છે. શાંત અને મગ્ન બની મધપાન કરવામાં લીન થઈ જાય. છે–આ થયું ચારિત્ર. ચારિત્ર આત્મતત્વની રમણતા છે.
તત્વજ્ઞાનની જે બીજી એક પદ્ધતિ છે એ રીતે આ વાત વિચારીએ:
તણ લેવ હમ–તવા : હું તેને જ છું –દર્શન તવ બેવ ચમ્ તવૈવાર્દિમ્ : હું તારે જ છું-જ્ઞાન ત્વમ્ બેવ મૂવમેવામ: તું એ જ હું છું–ચારિત્ર.
દર્શનમાં સાધક પરમાત્માના પ્રત્યક્ષ મિલનથી અજાણ છે. આપ્ત પુરુષના કહેવાથી એને શ્રદ્ધા થઈ છે. આ પ્રથમ ભૂમિકામાં શ્રદ્ધાળુ આત્મા કહે છેઃ હું તેને છું. આમાં પોતે પ્રથમ પુરુષમાં છે. ભગવાન ત્રીજા પુરુષમાં છે. ભગવાનને જે નથી પણ એના વિષે સાંભળ્યું છે.
પછી આવે છે દ્વિતીય ભૂમિકા. પહેલામાં દર્શન હતું. હવે જ્ઞાન થયું છે. પ્રભુને જોયા છે. એ સામે જ છે એટલે કહે છેઃ હું તારે જ છું. પોતે પ્રથમ પુરુષમાં છે. ભગવાન હવે બીજા પુરુષમાં છે. નજીક આવ્યું છે.
તું એ હું જ છું–આ ત્રીજી ભૂમિકા છે. પિતે અને પરમાત્મા બંને પ્રથમ પુરુષમાં આવી ગયા. ભગવાનમાં જે ગુણે છે તે બધા પિતાનામાં છે એની એને દૃઢ પ્રતીતિ થઈ છે. એટલે આત્મરમણુતામાં કહે છેઃ તું એ હું જ છું.
| દષ્ટાન્ત તરીકે ગામડાની કઈ કન્યાના શહેરના કોઈ ધનવાન યુવક સાથે વિવાહ થયા હોય, વેવિશાળ માબાપે
