________________
૧૭૦
પૂર્ણિમા પાછી ઊગી! પણ જીવન છે અને સારડિનાર નું જીવન છે. વચ્ચે જન્મમરણને પ્રવાહ છે. કર્મ-વાસનાને લીધે આ આત્માને જન્મમરણના ચક્રાવામાં પરિભ્રમણ કરવું પડે છે. જેમ કોઈ તુંબડા પર કીચડના થર જામ્યા હોય તે તે કીચડના કારણે એટલા સમયે પૂરતું પાણીમાં ડૂબે, પણ ઉપરને કીચડ અને કચરે દૂર કરે એટલે એ તરત અદ્ધર આવે અને પાણીની સપાટીની ઉપર આવી તરવા લાગે. આત્મા પણ વાસના અને કર્મના કીચડને કારણે જન્મમરણની સરિતામાં ડૂબે છે. એ વાસના દૂર થતાં આત્મા એક ક્ષણમાં ઉપર આવે, એને ઉપર લાવે નથી પડતે, એ આવે જ. ઉપર આવવું એ જ એને સ્વભાવ છે. દીપકની તને સ્વભાવ જ છે ઉપર જવું. દીવાને ઊંધો કરે પણ ત ઊંધી નહિ થાય. તને સ્વભાવ નીચે જવાનું છે જ નહિ. એ તે ઉપર જ જાય.
સમ્યગ દર્શન એ આત્માની રુચિ છે, સમ્યક જ્ઞાન એ આત્માની સમજણ છે, સમ્યમ્ ચારિત્ર એ આત્માને અનુભવ રસ છે. આ છેલ્લી ભૂમિકામાં પ્રશ્ન, પ્રશ્ન નથી રહેત, ઉત્તર બને છે. ગુંજન, ગુંજન નથી રહેતું, તૃપ્તિ બને છે.
ભ્રમર અને ફૂલમાં આ ત્રણે ભૂમિકાનું દર્શન થાય છે. કઈ એક બગીચામાં સુંદર એવું ફૂલ ખીલ્યું છે. ભ્રમરને તેની સુવાસ આવે છે; સુવાસ આવતાં જ એ ફૂલ અમુક દિશાએ આવેલા બગીચામાં હોવું જોઈએ એવી એને ઝાંખી થાય છે–આ થયું દર્શન. હવે ભ્રમર ઊડતો ઊડતે જે બગીચામાંથી ફૂલની સુવાસ આવે છે ત્યાં પહોંચે છે, ફૂલ ક્યાં છે એ શોધી કાઢે છે–
