________________
૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન, ૨૦૧૬ મનમાં અપાર પસ્તાવો થયો. “અરેરે ! મેં આ શું કરી નાંખ્યું ? મેં તો
કાયોત્સર્ગ : ધ્યાન કે સાધના ? સારા માટે કર્યું હતું, પરંતુ તેનું કેવું કરુણ પરિણામ આવ્યું !' રાણી રાજા પાસે જઈને રડી પડી.
| (અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૮નું ચાલુ) રાજા જયસૂરે તેને આશ્વાસન આપ્યું. રાજા કહે, હવે કશું જ થઈ (૫) આ ઉપરાંત કાયોત્સર્ગ અને વિપશ્યનામાં હજુ એક ભેદ એ શકે એમ નથી.
છે કે વિપશ્યના શ્વાસોચ્છવાસ ઉપર આધારિત હોય છે જ્યારે રાણી પણ આ વાત સમજતી હતી. રાજા અને રાણી વનમાં
કાયોત્સર્ગ પદ ઉપર આધારિત છે. યદ્યપિ બંનેમાં શ્વાસોચ્છવાસ પરિભ્રમણ કર્યા વિના રાજમહેલમાં પાછાં વળ્યાં.
તો કેન્દ્ર સ્થાને છે જ, તેમ છતાંય વિપશ્યના માત્ર શ્વાસોચ્છવાસને પોપટ કહે, “મેના, ગયા ભવમાં જે શુભમતિ નામની રાણી
જ પ્રાધાન્ય આપે છે જ્યારે કાયોત્સર્ગમાં શ્વાસોચ્છવાસના સમયમાં હતી તે જ આ ભવમાં આ રાજરાણી થઈ છે. ગયા ભવમાં અવિવેકથી
પદનું ઉચ્ચારણ કરીને પદ ઉપર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનું મહત્ત્વ છે. જે પાપ બાંધ્યું તેનું ફળ આ ભવમાં ભોગવી રહી છે.”
અહીં આગમપાઠો કહે છે કે પાય સમા ઉસાસા (અનુયોગદ્વાર મેના આ બધું સાંભળીને વિચારમાં પડી ગઈ. તેણે પૂછયું, “હવે આ રાજરાણીના દુ :ખનો ઉપાય શો? શું આ રાજરાણીનો દેહ ફરીથા જે
સૂત્ર) અર્થાત્ ૧ શ્વાસોચ્છવાસમાં ૧ પદનું ઊચ્ચારણ કરવા રૂપ નિરોગી ન બની શકે? એમ કરવા માટે કોઈ ઉપાય નહીં હોય?' કાયા
કાયોત્સર્ગ કરવો. આમ કરવાથી વ્યક્તિ માનસિક પરિવર્તનથી ઉપર પોપટ કહે, ‘આ રાણીનો દેહ જરૂર નિરોગી થઈ શકે. આ રાણીએ ઉઠી ચૈતસિક પરિવર્તન સુધી પહોંચી જશે. એટલું જ કરવું પડે કે ખૂબ ભાવપૂર્વક જિનમંદિરમાં રોજ પ્રભુની (૬) વિપશ્યના અને કાયોત્સર્ગમાં સૈદ્ધાંતિક તફાવત એ પણ છે ચંદનપૂજા કરે તો તેના દેહની દુર્ગધ પણ દૂર થાય અને જેવી હતી કે કાયોત્સર્ગ સાધકને આશ્રવરોધ કરાવી-સંવર કરાવી નિર્જરા સુધી તેવી જ રૂપ સામ્રાજ્ઞી બની જાય.'
પહોંચાડી શકે છે. જ્યારે વિપશ્યનાથી વ્યક્તિ પ્રાયઃ કરી આ લાભ સોનાના સિંહાસન પર બેસેલી રાજરાણી પોપટ અને મેનાની પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી. વાત એકાગ્ર ચિત્તે સાંભળતી હતી. એને થયું કે આ પોપટ જેવો આમ સૈદ્ધાંતિક દૃષ્ટિએ પણ આ ભેદ છતો થતો જણાય છે. બીજો કોઈ વૈદ્ય હોઈ જ ન શકે: એણે તો પોતાના રોગ વિશેની
ના યદ્યપિ વિપશ્યના અંગે દિન-પ્રતિદિન વધતાં આકર્ષણમાં એક કારણ વાત પણ કહી અને નિવારણનો માર્ગ પણ કહ્યો. તે પોપટ, તું તો
એ પણ છે કે સમયે-સમયે સમસ્ત માનવ જાતિની માનસિક અશાંતિ મારો ઉપકારી થયો.
વધતી જ જાય છે. અને આથી તેઓને શાંતિનો માર્ગ માત્ર આ જ રાજરાણી સ્નાન કરીને સીધી જિનમંદિરમાં ગઈ. એણે ભાવથી
એક જણાય છે જોવા મળે છે. વળી કાયોત્સર્ગ ધ્યાન ઉપર ઊંડાણથી ભગવાનની ચંદનપૂજા કરી. ભગવાનના દેહ પર ચંદનનું વિલેપન કર્યું. હૈયાના ઉમળકાથી રોજ ભગવાનની ચંદન પૂજા તે કરવા માંડી.
સંશોધન થયું હોય તેવું પણ સાંભળવા મળ્યું નથી. જૈન ધર્મની અનેક થોડાંક સમય પછી રાણીનો દેહ દુર્ગધથી મુક્ત થયો. એનું સૌંદર્ય
મૌલિક બાબતો અગર ધીરે ધીરે સંશોધનની એરણ ઉપર ચઢે તો ઝળાહળા થઈ ઊડ્યું.
જરૂર કૂઠસ્થ સત્ય સાબિત કરી શકે છે. ચંદનપૂજાના દુહા
સમસ્ત સૃષ્ટિને શાંતિનો રાજમાર્ગ દર્શાવનાર આ દેશમાં અત્યારે ૧. આતમગુણ વાસન ભણી, ચંદનપૂજા સાર,
સૌથી મોટી જનસંખ્યા અસંતુલિત અવસ્થા અનુભવી રહી છે અને જેમ મળવા અપઝ૨ કરે, તેમ કરીએ નરનાર
પરિણામે પોતાના મનને-ચિત્તને શાંત-ઉપશાંત કરવા ભૌતિક શીતલ ગુણ જેહમાં રહ્યો, શીત પ્રભુ મુખ રંગ
સાધનોનો ઉપયોગ કરી આખીય સૃષ્ટિને નુકસાન સહુ કોઈ આત્મ શીતલ કરવા ભણી, પૂજો અરિહા રંગ
પહોંચાડી રહ્યા છે. અને અંતે ગ્લોબલવોર્મીગ જેવી નીતનવી -૫. વીરવિજયજી
સમસ્યાઓમાં ઊલઝી રહ્યાં છે. ૨. હવે બીજી ચંદન તણી પૂજા કરો મનોહાર;
આ સમસ્યાઓથી સમાજનું ઉત્થાન કરવા કાયોત્સર્ગ જેવી અનેક મિથ્યા તાપ અનાદિનો ટાળો સર્વપ્રકાર
ગૂઢ સાધનાઓને પુનઃ જીવંત કરી આ વિશ્વને આપવી આવશ્યક પુદ્ગલ પરિચય કરી ઘણો, પ્રાણી થયો દુર્વાસ;
છે. જેથી દરેક વ્યક્તિ પોતાની દૃષ્ટિ બહાર નાખવાને બદલે ભીતર સુગંધ દ્રવ્ય જિનપૂજને, કરો નિજ શુદ્ધ સુવાસ
નાખવા પ્રયાસ કરશે. એ પોતાની પ્રકૃતિમાં જીવન જીવવાનું શરૂ -શ્રી દેવવિજયજી ૩. પૂજાને પરિણામ દો, કરો ચંદન કી રીતી;
કરશે. આવી સાધનાઓ જ્યારે જીવંત થશે ત્યારે સૃષ્ટિને પણ શીતળતાને સુગંધતા, જિણે ભાજે ભવભીતિ
જીવનદાન મળશે. –પંઉત્તમવિજયજી
(મુનિશ્રી મહાશતાવધાની અર્ધસહસાવધાની છે) * * *
* * *
