Prabuddha Jivan 2010 01

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 4

૪
પ્રબુદ્ધ જીવન
બાળકો ઉપર પણ ગાંધી સંસ્કાર પડે એવું ઈચ્છે. આશ્રમ જૈનોનું, જૈન સિદ્ધાંતોની ક્યાંય અવગણના નહિ, તેમજ કોઈ ક્રિયાઓનો અતિ આગ્રહ પણ નહિ. બગીચામાં ફૂલ વિકસે એમ બાળકને વિકસવા થી એજ સિદ્ધાંત. એટલે જ્યાંથી જે સુગંધો મળે એ જીવન સુગંધો પૂ. બાપા અને કારાણી સાહેબ આશ્રમમાં લાવે.
એટલે જ અમને પૂ. સંતબાલજી, નારાયણભાઈ દેસાઈ, સ્વામી આનંદ, પુનિત મહારાજ, શિવજી દેવસી ગઢડાવાળા, રમણલાલ દેસાઈ, ગોપાળરાવ વિાંસ, નાનાભાઈ ભટ્ટ, મનુભાઈ પંચોળીદર્શક, કૃષ્ણલાલ શ્રીધરાણી, જયભિખ્ખુ, રતિલાલ દેસાઈ, મહારાજા કૃષ્ણકુમાર સિંહજી, તેમજ અન્ય પ્રસિદ્ધ સાહિત્યકારો, ચિંતકો અને સોનગઢ ભાવનગર, પાલિતાણાની મધ્યમાં હોઈ વિહાર કરતા અનેક જૈન સાધુ ભગવંતો અને આચાર્યો તેમજ દરવેશ જેવા નાંસળીવાળા બાબાનો જીવન લાભ મળ્યો. આ સર્વે ગાંધીજીની અનેક વાર્તા કરે જ કરે, એટલે ગાંધી તો આંતરમનમાં સ્થિર થઈ ગયા. ગાંધી એટલા અહોભાવથી સ્થિત થઈ ગયા કે કૉલેજકાળમાં ગાંધીજીના પુસ્તક ‘નીતિ નાશને માર્ગે” ઉપર અમારા વિદ્વાન સાહિત્યકાર સુરેશ જોષીએ ટીકા લખી ત્યારે મારી બુદ્ધિને દુર્વાસાનો સ્પર્શ થયો હતો, પરંતુ વરસો પછી સમજાયું કે સુરેશ જોષી સાચા હતા, અને જીવંત ગાંધીજીએ એ વાંચ્યું હોત તો એ વિદ્વાન સાથે સંમત થાત. ગાંધી બધી જ જગ્યાએ બધાંની દૃષ્ટિએ સાચા ન પણ હોય, એટલે તો ઈનામમાં એમને ૩૦ જાન્યુઆરીએ છાતીમાં ગોળીઓ મળી. કાશ, એ વ્યક્તિઓએ જૈન ધર્મના મહાન સિદ્ધાંત સ્યાદ્વાદને જાણ્યો-સમજ્યો હોત તો આ હિંસા ન થાત. પણ કોઈ ધર્મ કે સિદ્ધાંતને જયારે 'ઝુનુની'ના કાચબાની પીઠ જેવા વસ્ત્રો પહેરાવાય છે ત્યારે સહઅસ્તિત્વ અને સમજીભર્યા પરિણામ ન જ આવે.
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૦
હતા. ઉત્તમ શિક્ષકો મળે તો બાળ માનસનું કેવું ઘડતર થાય છે એનું આ ઉદાહરણ,
ત્યારબાદ વધુ અભ્યાસ અર્થે આશ્રમમાંથી મુંબઈ આવ્યો ત્યારે ઉપરના નિયમો પકડી રાખ્યા, પ્રત્યેક ૩૦ મી જાન્યુઆરીના મણિભુવનમાં જવાનું વગેરે.
પરંતુ એક વખત એક માંદગીને કારણે ઉપવાસનું વ્રત છૂટી
ત્યાર પછીની બીજી ૩૦મી જાન્યુઆરીના એક સાંજે અમારા કારાણી સાહેબ બપોરે એમના ઘરે જમવા ન ગયા, ત્યારે એમની ઑફિસમાં લેખન કાર્યમાં મગ્ન એવા અમારા સાહેબને જમવાની અમે વિનંતિ કરી ત્યારે એમણે અમને કહ્યું, ‘આજે ઉપવાસ છે. ૩૦ મી જાન્યુઆરી, ગાંધી નિર્વાણ દિન છે એટલે'. મારા બાળ માનસમાં વધુ એક આશ્ચર્ય અને અભાવ ઉમેરાયા. (કચ્છમાં દુષ્કાળ પડ્યો હતો ત્યારે બેથી ત્રણ વર્ષ આ કારાણી સાહેબે દૂધ વગેરેનો ત્યાગ કર્યો હતો.)
અને મેં નક્કી કર્યું, હું પણ આ દિવસે હવે હંમેશાં ઉપવાસ કરીશ, ખાદી અને અહિંસક વસ્તુ વાપરીશ અને સોનું નહિ પહેરું. પૂ. કલ્યાાચંદ્રજી બાપા અને કારાણી સાહેબના જીવનમાં આ નિયમો
ગયું.
ખાદી અને અહિંસક વસ્તુ અને અંગ ઉપર સુવર્ણત્યાગ તો જીવનમાં રહ્યા.
મુંબઈનો ખાદી ભંડાર અને બાજુની પેટિટ લાયબ્રેરી અમારું જાણે મંદિર
હું, કિશોર પારેખ, અનિલા અને કલાબહેન ખાદી ભવનમાંથી બહાર નીકળ્યા અને મેં મારો આ નિર્ણય મારા એ મિત્રોને કહ્યો, એટલે તરત જ કલાબેને ફોન શોધી મારી વાગ્દત્તાને ફોન કરીને કહ્યું, ‘ખુશખબર, તારો ધનજી હવે ધર્મેશ બની ગયો છે.’
તે દિવસે અમારા કિશોરે સામેની ગલીની ‘વેસ્ટ કોસ્ટ’ હૉટલમાં ઈડલી-ઢોસાની આ નિમિત્તે અમને રૂા. ૫/-ની પાર્ટી આપી!
ગાંધી શરીર ઉપરથી ઉતર્યા પણ અંતરમાં તો વધુ ને વધુ સ્થિર થતા ગયા.
ગુજરાતી સાહિત્યમાં ગાંધી ઉપર અત્યાર સુધી ઉત્તમ કવિતા લખી મહાકવિ ન્હાનાલાલે, 'ગુજરાતનો તપસ્વી શીર્ષકથી. આ જ કવિને ગાંધીજી સાથે ક્યાંક સૈદ્ધાંતિક વાંકુ પડ્યું, અને કવિએ ગાંધીને કહ્યું, ‘વર્ષાનો વંઠેલ', ત્યારે ગાંધીજીએ સરદારને કહ્યું, ‘દુઝણી ગાય હોય તો એ ક્યારેક પાટું પણ મારે, આપણે કવિની કવિતાનું દુઝણું મ્હાણવાનું !' આ ગાંધી ન્હાનાલાલનો મેળાપ પછી ક્યારેય ન થયો, કોઈએ થવા ના દીધો, એથી ગુજરાતી સાહિત્યને નુકશાન વિશેષ થયું. કવિની ખુમારીને સલામ!
આ જ કવિએ 'હરિ સંહિતા', નામે ત્રણ ગ્રંથમાં મહાકાવ્ય લખ્યું. એ મહાકાવ્યમાં કવિએ કલ્પના કરી છે કે કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ પછી કૃષ્ણ દ્વારકા નિવાસ કરે છે, અને થોડાં વર્ષો પછી પરિવાર સાથે ભારત યાત્રાએ નીકળે છે અને શાંતિ અને સંસ્કૃતિના સંદેશ વહેતા કરે છે. જો કવિને ગાંધીજી સાથે વાંકુ ન પડ્યું હોત તો આ મહાકાવ્યનો નાયક કૃષ્ણની જગ્યાએ ગાંધીજી હોત, અને આ કાવ્ય ૩ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૩૫૦/-(U.S. $ 40) ૫ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૫૫૦/-(U.S. $ 65)
એક દિવસ ખાદી ભવનમાં કપડાં લેવા હું ગયો ત્યારે ખાદી ભવનના કરોડોના ગોટાળા વિશે સાંભળ્યું, એના કોર્ટના કેસો વિશે જાણ્યું અને મનમાં ઉદ્વેગ, સંઘર્ષ અને મંથન ભરાયા અને ખાદી છોડી
૧ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૨૫/-(U.S. $ 15)
૦ ૧૦ વર્ષનું લવાજમ રૂા. ૧૦૦૦/-(U.S. $120) • કન્યા કરિયાવર આજીવન લવાજમ રૂા. ૨૦૦૦/-(U.S. $ 150)