Pathik 1998 Vol 38 Ank 07

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 8

ત્યાર બાદ બારેક વર્ષનો ગાળો વીતી ગયો. યુરોપથી આવતા અંગ્રેજો પારસ્પરિક સંપર્ક માટે ડાન્સ ાર્ટીઓ, શિકાર, પિકનીક અને નાટકના શોનું આયોજન કરતા. ક્યારેક મળી જતા ઇંગ્લેન્ડના વાસી અખબારો ાંચીને તેઓ સંતોષ માની લેતા. આમ છતાં, તેમની અખબારની તીવ્ર જરૂરિયાત મહેસૂસ થવા લાગી હતી. જો મૈં સત્તા સ્થાને બઠેલા અંગ્રેજ અધિકારીઓ આ બાબતે અસહિષ્ણુ હતા અને પોતાની ટીકા કરી શકે તેવા માધ્યમના {ન્મ સામે તેમને ચીડ હતી. આવા વાતાવરણ વચ્ચે હીકીએ પોતાનું પત્ર શરૂ કર્યું. જે મોટે ભાગે ‘બેંગાલ ગેઝેટ' થવા ‘હીકી ગેઝેટ' તરીકે જ ઓળખાતું. ૧૨ x ૮ ઇંચનું બે પાનાનું આ પત્ર દર શનિવારે બહાર પડતું. તેમા ન્ને પાનાની બન્ને તરફ ત્રણ ત્રણ કોલમો છપાતી.
1,
હીકીનું આ સાપ્તાહિક આજના અખબારો જેવું અપ ટુ ડેટ ન હતું. તે તદ્દન અણઘડ રીતે છપાતું. માહિતી, દ્રણ અને પ્રકાશનની દૃષ્ટિએ પણ તે પ્રાથમિક કક્ષાનું હતું. પરંતુ, ઐતિહાસિક દૃષ્ટિએ તેનું આગવું મૂલ્ય છે. રતીય પત્રકારત્વની આજની અડીખમ અને બુલંદ ઇમારતનો તે પાયાનો પથ્થર હતું. આ પત્રની ૨૦૦ નકલો પતી. પત્રનો તંત્રી, મુદ્રક, પ્રકાશક, વ્યવસ્થાપક અને બીબાં ગોઠવનાર ખુદ હીકી જ હતો.
ù આ પત્રમાં હીકીની પોતાની એક કોલમ હતી. જેમાં એ પોતાના સુખદુઃખની વાતો લખતો. સ્થાનિક અને ઘરગામના ખબરપત્રીઓના અહેવાલો અને વાચકોના પત્રો તથા ઇંગ્લેન્ડના વાસી અખબારોમાંથી ઉઠાવાયેલા રાચારો ‘તાજા સમાચાર’ તરીકે છપાતા. ખાસ કરીને યુરોપીયન પ્રજાને રસ પડે તેવી ગોસીપ પણ તેમાં બેધડક uતી. લંડનમાં ચાલતી ફેશનના સચિત્ર અહેવાલો તેમાં રજૂ થતાં. જો કે તેમાં સમાચાર કરતાં જાહેરાતોનું પ્રમાણ “ રહેતું હીકીના આ પત્રમાં એ વખતના કલકત્તાના સમાજજીવનનું ઠીક ઠીક દર્શન થતું. અંગ્રેજ અધિકારીઓ વચ્ચે નલતી સત્તાની સાઠમારી અને ભારતમાં વસતાં યુરોપીયન સમાજના આંતરિક પ્રવાહોનું નિરૂપણ તેમાં જોવા મળતું. k હીકી પોતાના પત્રની જાતિ સ્પષ્ટ કરતા તેમાં એવું છાપતો કે, “બધાં પક્ષો માટે ખુલ્લું છતાં કોઈની અસર ંચે ન આવતું. રાજકીય તથા આર્થિક સાપ્તાહિક' જો કે અંગ્રેજ અધિકારીઓનાં ઝગ..ડાં અને લફરાની વિગતો પવામાં હીકીને સંકોચ ન હતો. હીકી કલકત્તાના એ વખતના આગેવાનો અને ઉચ્ચ અધિકારીઓના નામ પાડતો ને તે નામથી અહેવાલો છાપતો. પરિણામે તેણે બહુ ઝડપથી દેશના પ્રથમ ગવર્નર જનરલ વોરન હેસ્ટીંગ્સ અને ઊંચ ઉચ્ચ અધિકારીઓનો રોષ વહોરી લીધો. વોરન હેસ્ટીંગ્સને તેણે ‘ગ્રેટ મુઘલ’ કહીને ઉતારી પાડ્યો અને એક ।।ણિત મહિલા મારિયન ઇમ્ફોક સાથેના તેના પ્રેમ પ્રકરણની ટીકા કરી. આ દરમિયાન અનેક અધિકારીઓ ઈીના પત્ર સામે પગલાં લેવાની માંગણી કરી ચૂક્યા હતા.
। ઈ.સ. ૧૭૮૧માં હીકીના હરીફો પીટર રીડ઼ અને બી. મેસિવિક નામના વેપારીઓએ એક નવું પત્ર ન્ડિયા ગેઝેટ’ શરૂ કર્યું. તેમણે શરૂથી જ સરકાર સાસથે સારાસારી રાખી આથી આ પત્રને ટપાલને લગતી કેટલીક - ોષ સવલતો મળી. બીજી બાજુ હીકીને અપાયેલી કેટલીક સવલતો પાછી ખેંચી લેવાઈ. હીકી ઉશ્કેરાયો અને તેણે ૨ કર્યું કે, “જે લોકો લેડી હેસ્ટીંગ્સ સાથે આડા સંબંધો રાખીને વધુ સુવિધા મેળવતા હોય તે ભલે મેળવે. અમને । રસ નથી.''
એક સ્વીડિશ પાદરી જહોન કીરેન્ડર ‘ઇન્ડિયા ગેઝેટ'ને બીબાં અને મુદ્રણ સામગ્રી પૂરી પાડતો હોવાની થી તેણે ‘એક પાદરી મુખ્ય દેવળ વેચી કાઢવાનો છે' તેવા સમાચાર છાપ્યા. કીરેન્ડરને ગવર્નર જનરલ સમક્ષ ાની સામે થયેલા આક્ષેપોનો ખુલાસો કરવો પડ્યો અને તેણે તુરત જ હીકી પર બદનક્ષીનો દાવો દાખલ કર્યો. ગેંગ્સ પણ હીકી પર ખફા તો હતો જ. આથી ગવર્નર જનરલ અને મુખ્ય ન્યાયાધીશ ઇલિજાર ઇમ્પેના તાત્કાલિક શથી શસ્ત્રધારી યુરોપીયનો અને ૪૦૦ દેશી સિપાહીઓએ હીકીને પકડવા તેના પ્રેસ પર દરોડો પાડ્યો પરંતુ વ્યાખ્યાતા, પત્રકારત્વ વિભાગ, સૌરાષ્ટ્ર યુનિ., રાજકોટ-૫
‘પથિક’ – એપ્રિલ ૧૯૯૮ * ૫