________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપરાંત કંડલાથી ચપટ થઈને બનાસકાંઠા, પાલનપુર, થરાદને જોડતો રસ્તો બંધાયો. જે રાષ્ટ્રીય ધોરી માર્ગ ૧૫ ઈ. દ્વારા કંડલાને વધારે ફાયદો થયો. આ પૂર્વે ભૂજમાં વિમાની મથક હતું. વાહન-વ્યવહારનો વિકાસ થવાથી કચ્છ અને પ્રજામાં સરળતા પડી. મુંબઈ, કલકત્તા, મદ્રાસ, બેંગ્લોર અને અન્ય કોઈ પ્રદેશોમાં વસતા કચ્છીઓને રેલ્વે, બસ, હવાઈ માર્ગોથી સુવિધા પ્રાપ્ત થઈ. કચ્છનાં રોડ પરનાં નગરો સમૃદ્ધ બન્યા.
૪.૩ મુક્ત વ્યાપાર ઝોન અને તેનું મહત્ત્વ -
ભારતમાં ઉદ્યોગોનો વિકાસ તથા તેની નિકાસ વધારવા માટે ૧૯૬૫માં ૨૮૩ હેકટર જમીનમાં ‘મુક્ત વ્યાપાર ઝોન’ની રચનાં કરવામાં આવી. નિકાસ માટેનો માલ તૈયાર કરવા માટે યંત્રો કાચા-માલની આયાતને જકાત મૂક્તિ અપાઈ દેશનાં ભાગોમાંથી કાચોમાલ લાવી શકાય છે. વિજળી અને પાણીનાં દરમાં રાહત અપાઈ. તેથી ૧૦૦ જેટલાં કારખાનાં સ્થપાયા. કંડલા આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર વિસ્તાર બન્યું. દવાઓ, પ્લાસ્ટીક, મગફળી, રબ્બરની વસ્તુઓ, ભરતગુંથણ, સ્ટેનલેસ સ્ટીલનાં વાસણો, હાથે ગુંથવાનાં મશીનો વગેરેની નિકાસ થવા લાગી. આથી કચ્છ આર્થિક દૃષ્ટિએ સાધન-સંપન્ન બની રહ્યું છે. કચ્છી પ્રજા તેના ગામડાનો વિકાસ થઈ રહ્યો છે.
(૫) ગાંધીધામ શહેરની સ્થાપના-વિકાસ-કચ્છનાં અન્ય શહેરોનો વિકાસ :
કંડલા બંદર સાથે સંલગ્ન ગાંધીધામ ૧૫૦૦૦ એકરમાં વસેલી નવી વસાહત છે. જે સિંધનાં નિવાસીતો માટે બાંધવામાં આવ્યું હતું. અહીંયા નળીયા, ફર્નિચર, કાપડ, તેલ, ઇજનેરી, સમાન વગેરેનાં ઉદ્યોગોનો વિકાસ થયો છે. અહીંયા કંડલાની પોર્ટ ઓફિસ, સ્ટાફ કવાટર્સ, બીજી મહત્ત્વની કચેરીઓ, ઔદ્યોગિક વિકાસની વૃદ્ધિ થાય માટે આખું નગર પ્લાન પ્રમાણે તૈયાર થયું. સેકટર પદ્ધતિ પ્રમાણે છે. ઈ.સ. ૧૯૪૯માં ઇટાલીયન ઇજનેર મેરીયો બેકીસીની સલાહ લેવામાં આવી. ગાંધીધામ જે ફેકટરી યેરીયા અને આદિપુર ઉદ્યોગોને લગતી વસાહત ઉભી થઈ. રસ્તાનું આયોજન, પાણીની વ્યવસ્થા, પ્રાથમિકથી ઉચ્ચ કક્ષાનું શિક્ષણ, ટેકનિક શિક્ષણ, મત્સ્ય ઉદ્યોગ, વહાણ બાંધવાનો વ્યવસાય, લાંકડામાંથી વિવિધ વસ્તુ બનાવવાનો વ્યવસાય, સોના-ચાંદી ઉપરનું નકશીકામ, ગાંધીધામ અને આદિપુર ઔદ્યોગિક નગરો તરીકે ઉભા થયા. આ ગાંધીધામની સ્થાપના મહાત્મા ગાંધીનાં આશીર્વાદ સાથે ઊભી થઈ. ગાંધીનાં નામ સાથે સંકળાયેલ ગાંધીધામ કંડલા હિન્દમાં મહત્ત્વનું સ્થાન ધરાવે છે. કચ્છનાં આર્થિક વિકાસમાં સ્ટેન્લેસ સ્ટીલનાં વાસણો, દવાઓ, હાથે ગુંથવાનો મશીનનો, તૈયાર કપડાં, પ્લાસ્ટીકનાં પાઈપો, વિજળીનાં સાધનો, વેપાર-વાણિજ્યમાં તેમની પ્રગતિ લાવે છે.
કચ્છમાં બોકસાઈટ, લિગ્નાઈટ, બેન્ટોનાઈટ, અકીક કાચની રેતી, ચુનાના પત્થરો, ચિરોડી, અને રંગીન માટી વગેરેની વિપુલતા છે. તેમનાં ઉદ્યોગોમાં વિકાસ થઈ રહ્યો છે. મીઠાપુરમાં તાતાનું કારખાનું છે. કચ્છમાં મીઠું અને ચુનાના પત્થરોની વિપુલતા જોતાં રસાયણ ઉદ્યોગોને વિકાસની ઘણી તકો પ્રાપ્ત છે. સિમેન્ટનો ઉદ્યોગ વિકસાવવાની શક્યતા છે. ઇફકોનું સૌથી મોટું કારખાનું તે દ્વારા હજારો કચ્છીઓએ પોતાની રોજી-રોટી મેળવે છે. કચ્છનાં લોકો ભરતકામ સારું જાણે છે. ભરત ભરેલાં કપડાંનો વ્યવસાય છે. માટીનાં રમકડાં અને કચ્છનો મીઠા ઉદ્યોગ પણ મહત્ત્વનો કંડલા થવાથી વેપારમાં મુક્ત વેપાર ઝોન તરીકે વિકસાવવાનાં હેતુથી ઘણાં કારખાનાં ઉભા થયાં તેથી આજે સૌથી વધારે ટ્રાફિક ગુજરાતમાં રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ પર જોવા મળે છે. અને કંડલા મહાબંદર થવાથી દુનિયામાં અને ભારતમાં તેનું મહત્ત્વનું સ્થાન છે.
પાદનોંધ :
૧. ડૉ. ગોવર્ધન શર્મા, કચ્છ લોક અને સંસ્કૃતિ, ૧૯૮૭, પૃ. ૧૫.
૨. ડૉ. શિવપ્રસાદ રાજગોર, ગુજરાતનાં બંદરો એક પરિચય, ૧૯૮૭, પૃ. ૧૭.
૩. એજન, પૃષ્ઠ-૯.
૫. એજન, પૃષ્ઠ-૧૧.
૭. એજન, પૃષ્ઠ-૨૫૮.
૪. ડૉ. શિવપ્રસાદ રાજગોર, ગુજરાતના બંદરોનો વિકાસ, ૧૯૯૨, પૃ. ૯.
૬. રામસિંહજી રાઠોડ, કચ્છનું સંસ્કૃતિ દર્શન, ૧૯૫૯, પૃ. ૨૧૮
૮. રામસિંહજી રાઠોડ, પેર્વાક્ત ગ્રંથ, પૃ. ૨૨૨.
પથિક' – એપ્રિલ ઝૂ ૧૯૯૮ * ૧૬
For Private and Personal Use Only
