________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્યામજી વર્માનું વસિયતનામુ
શ્રી. ધનજી ભાનાલી, ‘કડક ભંગાલી’
ભારતીય આઝાદીના આહ્વ ક્રાંતિવીર અને કચ્છી સપૂત ૫. શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા ૧૮૫૭–૧૯૩૦)ની ૪ થી આકટાબરે ૧૩૭ મી જન્મજયંતી ઊજવી એના અનુસંધાનમાં ફરીથી એક વાર એમનાં કાર્યાત મૂલવવાનુ` યાગ્ય થઈ પડશે.
ભૂલા ભણસાલીને સંસારમાં બે સતાના મળ્યાં : પંડિત શ્યામજી અને દીકરી ડાહીબાઈ, ડાહીબાઈ ને માડકૂખે પરણાવેલાં, પશુ એમના પતિ જુવાન વયે નિઃસ ંતાન ગુજરી ગયેલા અને શેડ વરસા પહેલાં ડાહીભાઈ પશુ ગુજરી ગયાં. ખીજી બાજુ પંડિત શ્યામજી કૃષ્ણ વર્મા પણુ નિઃસતાન ગુજરી ગયેલ. એમણે કોઈ બાળકને દત્તક ન લેતાં સમગ્ર હિંદની પ્રજાને દત્તક લીધેલ.
અત્યાર સુધી એમ કહેવાતુ' અને લખાતુ' આવ્યુ' છે કે પડિત શ્યામજીએ જીનિવામાં પેાતાની હયાતીમાં વસિયત યાને વિલ કરેલુ' હતુ, પરંતુ, હવે એ સ્પષ્ટ રીતે જાણી શકાય છે કે એમણે પોતાની હયાતીમાં કાઈ વસિયત કરેલ નથી, પરંતુ એમનાં ગં.સ્વ. વિધવા પત્ની ભાનુમતી વર્ષાં કે પેરિસની ભાષામાં કહીએ તા મૈડમ ક્રિશ્ના વર્માએ પેાતાની હયાતીમાં વસિયતનામુ` કરેલ હતુ, જેની જોગવાઈઓ મુજબ ‘ક્રિના વર્મા ફાઉન્ડેશન” ઊભું કરવામાં આવેલ. આ ફાઉન્ડેશન દ્વારા પૅરિસ યુનિવર્સિ`ટીમાં જે વ્યસ્થા કરવામાં આવી હતી તેનું તા. ૧/૨/૧૯૩૬ ના આવેલ અને એ ટીડ મુખ અમલ કરવા માટે સરદારસિંહ આર. રાણા નામની એ વ્યક્તિની નિમણૂક કરવામાં આવેલ. મૂળ ક્રૂ'ચ ભાષામાં થયેલ ૧૯૮૦ ની સાલમાં ડૅ. ગણેશીલાલ વર્માને નકલ મળેલ, જેનુ અગ્રેજીમાં અંગ્રેજી ભાષાંતરની એક નક્લ મૂળ કચ્છના, પશુ મુ`બઈસ્થિત જાણીતા કા કર શ્રી મ ગલ ભાનુશાલીએ મને ઉપલબ્ધ કરાવતાં, આભાર સહ, એ ડીડની મુખ્ય મુખ્ય જોગવાઇઓને અભ્યાસ કરવાની તક મળી છે.
‘ડીડ' બનાવવામાં
અને
શ્રી. જ્યોર્જ હેસ
આ ડીડના પત્રવ્યવહારની ભાષાંતર અહી થયેલ તે
For Private and Personal Use Only
રોજ
૧ : મૅડમ ક્રિના વર્માની વસિયતના આધારે ‘ક્રિના વર્મા ફાઉન્ડેશન' માટે થયેલ ડીડના અમલ માટે પૅરિસના ચાર્લ્સ ક્રાકવેટ એવન્યૂ ન. ૪૦ ખાતે રહેતા સરદારસિદ્ધ આર. રાષ્ટ્રા અને સ્વિત્ઝર્લેન્ડમાં જીનિવા ખાતે લીનગાર્ડ ન, ૧૪ એવન્યૂ ખાતે વકીલાત કરતા જ્યાજ હંસને પાવર ઓફ એટાની' આપવામાં આવેલ હતુ, એ મુજબ જીનિવામાં વિલિયમ ફ્રાવરે ન. ૨૬ એવન્યૂ ખાતે રહેતાં હતાં તે સેંડમ ક્રિના વર્માએ કે જે ૨૩/૮/૧૯૩૩ ના રાજ નિવા મધ્યે ગુજરી ગયાં હતાં તેમણે કરેલ વસિયતની જોગવાઈ મુખ ફાઉન્ડેશનની શરતા માટે થયેલ ડીડના અમલ માટે અરજી કરવામાં આવેલ, તેમાં થયેલ ઉલ્લેખ મુજબ તા. ૨૨/૮/૧૯૩૩ નહિ, પણ તા. ૨૩/૮/૧૯૩૩ નારાજ મેંડમ ક્રિના વર્માનું નિધન થયેલ છે. આ ઘટસ્ફોટ અગત્યના છે.
૨ : આ ફાઉન્ડેશન દ્વારા મડમ ક્રિના વર્માએ ઇચ્છા વ્યક્ત કરી છે કે ભારતીય સંસ્કૃતિ, સ્ત્રી-બાળકાનાં કાણુ, જાહેર સ્વાસ્થ્ય, ટેકનોલોજી માટે હિંદથી, ખાસ કરીને મુંબઈ પ્રેસિડન્સીમાંથી, આવતાં બાનુ તેમજ જુવાન હિંદીઓન લાભ આપવા. આ માટે એમણે ૯૦,૦૦૦ સ્વિસ ફ્રાંકની રકમ નક્કી કરી નિભાવ માટે જાહેર કરેલ હતી, જેની અન્ય શરત નીચે પ્રમાણે પણ છે :
પથિક
ડિસેમ્બર/૧૯૯૩
[૧૯
