________________
“મન્યાના અમીર, અને ન મળ્યા ફકીર,
ન મળી નારી, તેથી રહ્યા બ્રહાચારી.'
આવી ફકીરી કે બ્રહ્મચર્યને ધર્મ કહી શકાય નહિ. વસ્તુને અભાવ કે ભગવટાનો અભાવ જે ત્યાગ ગણાતા હેય, તે ભિખારી ધનમાલ મીલકતને ત્યાગી ગણાવો જોઈએ. મીલમજૂરે આદિ ઘી દૂધ જેવા પામતા નથી, એને ઘી દૂધના તથા વિષયના ત્યાગી કહેવા જોઈએ. મૂંગા માણસને મૌનધારી અથવા અસત્યના ત્યાગી કહેવા જાઈએ. ઠુંઠા માણસને અહિંસક. પાંગળાને દિક્પરિમાણ વ્રત વાળા, નપુંસકને બ્રહ્મચારી, ટાઈફોડ, સંગ્રહણી કે ડાયાબીટી સના દદીઓને મેવા મીઠાઈના ત્યાગી, મુસાફરો એક ટંક ખાવા પામે છે એમને એકાસણું કરનારા, રીસાઈને ન ખાનારને તથા દેવતાઓને ઉપવાસવાળા, નાટક સિનેમા જોઈને સવારે ૧૦ વાગે ઊઠનારને પારસીના પચ્ચકખાણવાળા કહેવા જોઈએ. પણ કેઈ બુદ્ધિમાન આ વાત કબૂલ નહિ રાખે.
રાજગૃહીના કઠિયારા પાસે કશું ન હતું પણ પ્રતિજ્ઞા પૂર્વક જીવનભર માટે પાપને, ભેગની અપેક્ષાને ત્યાગ કરી શ્રી સુધર્મગણધર પાસે સાધુપણું પામ્યા, તે અવસરે અગ્નિ, પાણી અને સ્ત્રીના સ્પર્શને ત્યાગ કરનારને ત્રણ કેડ સેનૈયા મળવાના હતા. છતાં રાજગૃહી નગરમાંથી કેઈ બચે તૈયાર ન થયા. અહિં જ પ્રતિજ્ઞા ધર્મની કિંમત સમજાય છે.
પ્રતિજ્ઞા પ્રકારે ? ૧. સાત્વિક પ્રતિજ્ઞા ૨. વ્યવહારિક પ્રતિજ્ઞા
