________________
000000000000000
છ પ્રશ્નોત્તર કણિકા છ
શ્રી ધામ રુચિ ન થ
999999) પ્ર૦ ૪૧ : ચંદરાજા કુકડા થયા તે વખતે તેને તિય ચન આયુષ્યતા ઉદય સમજવા કે મનુષ્યના આયુષ્યનો ઉદય સમજવે ?
ઉ૦ : ચંદ્રરાજા કુકડા થયા તે - વખતે પણ તેને મનુષ્યના આયુષ્યના જ ઉદ્દય સમજવા.
હોય.
કાઇ પણ જવને સત્તામાં વધુમાં વધુ ખે આયુષ્ય જ હોઈ શકે, તેથી વધુ ન હેાઈ શકે, અને એ આયુષ્યની સત્તા પણ ભવની શરૂઆતથી ન હોય, પરંતુ વર્તમાન ભવના ૨/૩ ભાગ વીત્યા પછી આગામી ભવનું આયુષ્ય બંધાયા પછી જ તે પૂર્વે તે માત્ર એક જ આયુષ્ય (વર્તમાન ભવે ભાગવાતુ) સત્તામાં હોય છે. તેથી કુકડા થયેલ ચાંદરાજાને મનુષ્યના આયુષ્યનેા જ ઉદય હાય એમ નક્કી થાય છે. તિય ંચનું આયુષ્ય તેા એને સત્તામાં જ નથી તે। પછી એને ઉદય કેવી રીતે હાઈ શકે ? વળી માને કે આગામી ભવનુ તિચનુ આયુષ્ય બાંધ્યું હોય તેવા ક્રાઇ મનુષ્યને મન્ત્રપ્રયાગ કે ઔષધપ્રયાગથી તિયાઁચ બનાવવામાં આવે તે તેને પણ તિયચના આયુષ્યનેા ઉદ્દય ઘટી શકે નહિ, કેમકે-આયુષ્ય કર્યું માટે એવા અલગ નિયમ છે કે–આગામી ભવના બંધાયેલા આયુષ્યમાંથી એક પણ પ્રદેશ ઉદીરણાદિ કોઈ પણ કરણ દ્વારા ઉદયમાં આવી શકે નહિ. એ તે અહિંથી કાળ કરીને બીજા ભવમાં જીવ જાય ત્યારે જ ઉદયમાં આવે. એટલે આ ભવમાં તે માત્ર પૂર્વ ભવમાં બાંધેલ આયુષ્ય જ ઉદયમાં રહે છે તેથી આયુષ્યના ઉદય પલટાવાની કોઇ શક્યતા એટલે કુકડા ખનેલ ચંદરાજાને મનુષ્ય આયુષ્ય જ ઉદ્દયમાં છે એમ સમજવું.
હવે એ કુકડા કેમ થયા એને અ ંગે જણાવવાનું કે–તે વખતે તેને ગતિનું પરાવર્તન થવુ સંભવિત છે. ગતિકની બાબતમાં સામાન્યત: દરેક જીવને લગભગ હંમેશ ચારે ગતિના પ્રદેશાધ્ય
નથી.
ભવનું
e
BOOOOO
હાય છે અને તેમાંથી એક ગતિને વિપાકાય હોય છે. વિપાકે યવાળી પ્રકૃતિ ફળ આપનારી હોય છે. અહીં ચન્દરાજાના જીવને તિર્યંચપણાના અનુભવ હોવાથી સભવ છે કે—તિય ચગતિને વિપાકાય હાય, એટલે –સક્રમણ કરણ દ્વારા ચન્દ્રરાજાને મનુષ્યગતિના વિપાકાય પલટાઇને તિર્યંચગતિને વિષાય શરૂ થયેા હાય. સારાંશ કે-કુકડા બનેલ ચન્દરાજા આયુષ્ય તે। મનુષ્યનુ જ ભોગવે છે પણ ગતિ પ્રદેશાધ્યથી અને રસાયથી તિય ચની ભાગવે છે એમ સમજવું ઠીક લાગે છે.
પ્ર૦ ૪૨ : અભવ્ય કે દુન્ય જીવા ચારિત્ર પાળે છે તેમાં ચારિત્રમેાહનીય કમને ક્ષયાપશમ ખરા કે નહિ ?
ઉ૦ : અભય કે દુલ્હને ચારિત્રની પ્રાપ્તિમાં ચારિત્રમેાહનીય કા ક્ષયે।પથમ કારણ નથી. કારણ કે ચારિત્રમેાહનીયને ક્ષયાપથમ દર્શન માઢનીયના ક્ષયેાપશમપૂર્વક જ હાય છે. વળી ચારિત્રમેાહનીયના ક્ષયેાપશમથી પાંચમું કે છઠ્ઠું ગુણસ્થાનક પ્રાપ્ત થાય છે; જ્યારે તે જીવાને તે પહેલું ગુણસ્થાનક જ હોય છે. અભવ્ય ફ્રે દુબ જીવાને દ્રવ્ય ચારિત્રની પ્રાપ્તિ વખતે મેાહનીયને ઉદ્દય હાય છે, તથા તેને લાભાન્તરાયના ક્ષયાપશ્ચમથી ચારિત્રની સામગ્રી પાપ્ત થાય છે અને વીર્યાંન્તરાયના ક્ષયે પશુમથી ચારિત્રની ક્રિયામાં તે પ્રવૃત્તિ કરે છે. તથા અનન્તાનુબંધી કષાયને ઉદ્દય હોવા છતાં મન્દ ઉદય હાવાનુ સંભવે છે. તદુપરાંત બીજા કર્યાં પણ કારણભૂત હાઇ શકે છે.
પ્ર૦ ૪૩ : શાસ્ત્રમાં આવે છે કે-અભવ્યને આત્મા પણ નવમાં ચૈવેયક સુધી જાય છે, તેા તે કયા કારણે ?
૦ : મુક્તિના અદ્વેષપૂક અખંડ દ્રવ્ય ચારિત્રના પાલનથી અભવ્યતા આત્મા પણ નવમાં ગ્રેવેયક સુધી જઇ શકે છે. અર્થાત્ એકલા દ્રષ્ય
