________________
૧૩૦ : સમ્યજ્ઞાનની ઉપાસના તે આંતર અશુભ વૃત્તિઓ જ ને ? જ્યારે સાક્ષાત ન કરી શકનાર મુનિના પરિણતિભત જઘન્ય જ્ઞાને દેવાધિદેવ મલ્યા હશે ત્યારે પણ અનંત સુખના સીધી કેવલજ્ઞાનની ભેટ ધરી ! રાહે જવાની અણમોલ તક ઈ નંખાવનાર આ કુરગંડુ મુનિએ સંવત્સરીના પર્વેદિને પણ પાપિણી વૃત્તિઓ જ કે બીજું કઈ ?
નવકારશી કરી તેય નરકમાં ન ગયા. પરિણતિમત ઘેર તપની પાછળ સ્વર્ગાદિ સુખોની કામના જ્ઞાને તેમની સમગ્ર ભવ-જંજાળ-જાળ કાપી નાખી નિયાણા કરાવનાર વૃત્તિ સિવાય બીજું કોણ છે ? મુક્તિનું ધામ બતાવી દીધું. આત્માને આ એક જ દુશ્મન !
એટલે શુષ્ક-જ્ઞાન નહિ પણ પરિણત-જ્ઞાન જન્મ જન્માંતરની એ દુશ્મનાવટ !
ભલે પછી તે અષ્ટ પ્રવચન માતાનું જ જ્ઞાન હોય વૃત્તિઓના સ્વામિ જ આત્માની ગુલામી તે તેના મૂલ કેવળી–ભગવંત પણ આંકી શકતા થઇ ને ? આ દયાપાત્ર ગુલામીમાં જ જે ઉગારી લે નથી. જ્ઞાની જીવન સમૃદ્ધ હોય તે જ્ઞાની શબ્દ તેનો ઉપકાર કેટલો માનવો ?
સમૃદ્ધ તે જ્ઞાની નહિ પણ જ્ઞાનવાદી કહેવાય. પાશવી શત્રુને ધૂળ ચાટતે જે કરી દે તેનું આવું જ્ઞાન જે હૈયે ન મળે ત્યાં વૃત્તિઓના બળ કેટલું ક૯૫વું ? .
- પાપ ધરબાએલા પડવા જ હોય એમાં કશું આશ્ચર્ય એવી બળવાન વ્યક્તિ આંતર-વિશ્વમાં એક જ નથી, અને આવી જ્ઞાન-દીવડી જેના હૈયામાં ખૂણે હોય ત્યારે એનું મૂલ કેટલું આંકવું ?
જઈને પણ ટમટમી રહી હોય ત્યાં વૃત્તિઓના - વૃત્તિઓનો સર્વનાશ નોતરનાર જ્ઞાન છે. માટે જ આવેગેના અંધાર ઊભા રહી શકતા નથી. એ વાત જાણી લઈને એના થોકબંધ ગુણગાન એક હૈયે બે વાત તો નહિ બની શકે. ગવાયા છે.
- એક બોડમાં બે સિંહ ન રહે. એક મ્યાનમાં જેના અંતરમાં આ જ્ઞાન પરિણામ પામતું બે તરવાર કેમ રહેલું પરિણતિનું જ્ઞાન અને વૃત્તિનથી તેના અંતરમાં ખૂણે ખૂણે વૃત્તિઓના સુખનું ના આવેગ એ બેને તો જ-મજાત વૈર છે. મિથ્યાજ્ઞાન પ્રસરી ગયા વિના રહેતું નથી.'
જેને વૃત્તિઓના આવેગ પોતાની જ ઘર ખાદભલે કઈ ચતુદશપૂવી હોય પણ એનું જ્ઞાન નારા લાગે, આંતર-જગતની ભૂમિમાં ધરતીકંપના • પરિણામ પામ્યું ન હોય તે અનંતાનંત સિધ્ધ
આંચકા સમા લાગે, આધ્યાત્મિક જીવનમાં અકભગવંતની નજરે એ બિચારો છે !
સ્માત સજનારા લાગે તેવા કોઈ પણ ભયભીત ભલે કોઈ ગર્ભ શ્રીમંત સંસાર ત્યાગીને સાધુ- આત્માને જ જિનવાણી રૂ૫ સમ્યજ્ઞાન પરિણતિમત વેશ પહેરી લે પણ એની પાસે ભવનૈગુણ્યનું દર્શન બની શકે છે, નથી. ભવ-સ્વરૂપનું જ્ઞાન નથી તે એ ય એ જેનામાં વૃત્તિઓની ભયાનકતાની સમજણ ન ભગવતેની દષ્ટિએ અનંત મુસાફરીને એક સફળ આવી હોય તેનામાં પણ એ સમજણ લાવી દેવા યાત્રિક માત્ર છે.
આ નિ–વાણીનું પાન અવંધ્ય ઔષધસમુ બને ભલે લમણાએ ઘોર તપ કર્યો પણ પરિણતિ છે. પણ શરતમાં જીવની યોગ્યતાના વિકાસનો મત જ્ઞાન ન આવ્યું તો બિચારી રખડી ગઈ ! કાળ-પરિપાક સાથે હોવે જોઈએ જમાલિ ભુ ! મંગુ આચાર્ય ખાળમાં ગયા ! અસ્તુ અહીં તે એટલી જ વાત કરવી છે કે અને તામલિન કઠોર આયાસ પણ નિષ્ફળ ગયો વૃત્તિઓના આવેગોને ઠારી દેનારું તત્ત્વ જે વિશ્વમાં
અને... ભારુષ માતુષ જેટલું ન આવડવું હૈયાતી ધરાવે છે, તે વહેલામાં વહેલી તકે તે તોય આ છ પ્રવચન માતાના જઘન્ય જ્ઞાનની પરિ. તવનું અવલંબન લેવું અનિવાર્ય છે. ગતિએ એમનો ભવફેર ટાળી દીધો ! ઉત્તરાધ્યયના જેની પાસે વૃત્તિઓના ક્ષયના લ–પૂર્વકની ચોથા અધ્યયનની ૧૩ ગાથા ૧૨ વર્ષે પણ કંઠસ્થ જ્ઞાન-સાધના તેની પાસે મુક્તિની ઉપાસના.
