________________
૧૩૨ : સમ્યજ્ઞાનની ઉપાસના
બારના ટકોરા પડયા. ઈશર દાનજી જમવા બેઠા. ન હોય રાગના અંગારા કે ન મળે રેષના ધૂમાડા. દાળનો પહેલો જ સબડકે લેતા, બેલી ઊઠયા, ત્યાં માયા–મમતાને ઊભા રહેવાનું ય સ્થાન “ અરે! માતાજી દાળમાં સબરસ બિલકુલ નથી ! ન હોય. માનનું ત્યાં ખૂલું અપમાન હોય. વૃત્તિઆમ કેમ ? જે વાકય સાંભળવા માટે માતાજીએ એના તે કાનને શમાવી દેવા માટે આ એક જ દઢ-સંકલ્પ કરીને ૫-૫ માસ સુધી મોળી જ દાળ ઉપાય છે કે ચિત્તમાં હરિરસની જમાવટ કરવી. પાઇ હતી તે આજે એકદમ ચોંકી ઉઠયા. ક્ષણ- હરિરસને ન્માવવા માટે સ્વાધ્યાયનું મેળવણ વારમાં હસી પડયા. તેઓ બેલા, “ ઇશરદાન, દાળ અનિવાર્ય છે. આજે જ મળી લાગી ! છેલ્લા ૫ માસથી એકે ય આધ્યાત્મિક જગતના રહેવાસીઓનો એ કસુંબો દિ મેં તે સબરસ-મીઠું નાખ્યું જ નથી છતાં છે, એમનું એ પરમ પ્રિય પીણું છે. કઈ દિ તમે કેમ ન બોલા અને આજે એકદમ શબનમુનિના સ્વાધ્યાયનો રસ કણ નથી શું થયું ?”
જાણતું ? એની હેજતમાં પાપવૃત્તિઓને તે માતાજીની વાત સાંભળીને ઈશરદાનજી પળભર વિસરી ગયા પણ ગોચરી જતા આહાર લેવાનું વિચારમાં પડી ગયા, અને પછી ખડખડાટ હસી નહિ લેવાનું પણ ભૂલી ગયા ! અરે ! ધુની જાણીને પડયા. માતાજી તદ્દન સાચી વાત છે.
કોઈએ મોદક વહાવરાવવાને બદલે પાષાણના બે છેલ્લા પાંચ માસથી હું મહાભારતને ચારણી ટૂકડા વહોરાવી દીધા તે ય આ રસરાગીને ખબર ભાષામાં ઉતારવાનું કાર્ય કરતો હતે. શું કહું ન પડી ! માતાજી એમાં એવો તો એકાકાર થઈ જતો કે જે પાપ-વાસનાઓનો સૂક્ષમાંશને નિર્મૂળ કરવા મને બીજું કશું ય ભાન ન રહેતું. એ હરિરસ તો માટે જીવનના ખેતર કરી નાંખવા પડે છે, જે ઢાંચી ઢીંચીને પીવા મળતો એટલે એનો નશે વાસનાઓએ કેટલીકવાર વિરાગીઓને પણું મહાત એવો ચડી જતે કે બીજું કશું ય યાદ ન આવે. કરી દીધા છે, તે એ વાસનાઓને જ આ હરિરસની
અને આજે શું થયું ઈશરદાનજી!' જમાવટ પળ-બે પળમાં જ હેઠી બેસાડી દે છે. માતાજીએ પૂછયું. આજે માતાજી એ કાર્ય પૂર્ણ અધ્યાત્મ જગતમાં આવે કોઈ રસ ન હોત થઈ ગયું.
તે એ જગતના રહેવાસીઓને એમના પ્રાણ હરિરસ ખૂટી ગયે. એટલે જ સબરસ યાદ ટકાવવા એ સદાને અણઊકલ્યો કોયડો બની જાત. આવ્યો !
બહિ જગતને પ્રલેભનેમાં એ અચૂક ફસાઈ જાત. માતાજી હરિરસના માદક આસ પીવા મળે ખુદ હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા જેવા કહે છે કે, છે ત્યારે તો એવી લહેજત આવે છે કે વાત ન “ આ જિનાગમ જ ન હોત તો અનાથ એવા પૂછો.
. અમારું શું થાત ! એની કલ્પના પણ અમે કરી અને સઘળાય સંસારના રસો આપમેળે વીસ- શકતા નથી.” રાઈ જાય છે. જ્યાં હરિરસ ખૂટે છે ત્યાં એ બધાય લધુ હરિભદ્ર મહોપાધ્યાયજી કહે છે કે અમારી રસોનું સ્મરણ થઈ જાય છે.
પાસે આંતર વિશ્વમાં અનેક આકર્ષણ છે માટે બે રસ સાથે તે ન જ રહી શકે.
તો અમે બહિર્જગતના રૂપરંગમાં મુંઝાતા નથી. કાં ચિત્તમાં રમે હરિરસ, કાં રમે સબરસ. આ રહ્યો તેમના શબ્દોને ભાવ :
જેના ચિત્તમાં હરિરસ પ્રભુ ભક્તિની જમા- (૧) આંબાની મંજરીઓ ઉપર મોજ માણતી વટ થવા લાગી તેના ચિત્તમાં ન પ્રવેશી શકે કામ- , કાયલની કાકલીઓનું વર્થનું સંગીત શું યે ગીરસ કે ન પ્રવેશી શકે આંબાનો રસ, તે ચિત્તમાં એના દિલને ડોલાવી શકે ખરૂં? ના, કદાપિ નહિ.
