________________
: ૨૫૪ : ક્ષમાની મહત્તા :
તેમાં જ પ્રવેશવાનુ` મારે માટે ચગ્ય નથી,’
જે આ પ્રમાણે વિચાર કરે તેને પાણીથી ભરેલા સરોવરને અગ્નિના કણની જેમ ક્રોધ કેમ તપાવી શકે ? એટલે કે “જ્યાં નિ જ નથી અને ઠંડુગાર પાણી જ ભર્યું છે ત્યાં ક્રોધ કેને ગરમ રે” તેમ જ જિનવચન રૂપ જળ વડે સીંચાયેલા ચિત્તકમળવાળા મનુષ્ય એમ વિચાર કરે કે, દુ:ખી એવા સામે માણસ મને પીડા આપતાં પણ આપડો શાંતિ મેળવતા હાય તા ભલેને એ રીતે વિશ્રામ પામે, આવી અવસ્થામાં રહેલા એવા બિચારા જીવ પર મારે ક્રોધ ન કરવા જોઈએ. અથવા એના જેવા મારે ન થવું જોઈએ, મને તા આ રીતે ક્ષમારત્નના લાભ મળે છે, એ જ મારે માટે જાણે કે સંતોષનુ સ્થાન છે. તે મે. ભવાન્તરમાં કાઈને આ પ્રકારે ક શ વંચમાથી પીડા આપી તેનુ જ આ ફળ હાય તા
પણ મારે ઋણથી છુટકારા થાય છે. માટે ઋણમુક્તિ રૂપ પ્રિય વસ્તુમાં ક્રોધ કરવાનું મને શોભતું નથી.' એ પ્રમાણે પ્રસંગેામાં ક્ષમામાગે રહેલા જીવા રોષ રૂપી જંગલી દાવાનળના માગના દૂરીંજ ત્યાગ કરીને નિર્વાણુના માગે ચઢીને ટુંક સમયમાં જ દુઃખના અંત કરનારા અને છે.” વીરનુ ભૂષણ શું ? ” “ક્ષમા”
મનુષ્યનું ભૂષણ સુંદર રૂપ છે, પણ જ્યારે સદ્ગુણ હાય તે જ તે સુશાભિત જણાય છે, અને સગુણાનુ ભૂષણ જ્ઞાન છે, પણ જો ક્ષમા પક્ષે રહી જ્ઞાનના ઉપયેગ થાય તે જ એ જ્ઞાન સાચુ કહી શકાય છે. (જો કોઇ પણ કડવી વાર્તાને પ્રસન્નતાપૂર્વક સહન ન કરી શકાય તે રૂપ, જ્ઞાન અને સ` પ્રકારના ચુણા નકામા છે) ક્ષમા ગુણ જેવા નિર્વાણ સમીપે પહાંચાડનારા બીજો કાઇ ભેમીચે નથી.
વિચારવા જેવાં સુવાકયા
દુઃખ જન્મે છે, પાષાય છે અને વધે છે. બહારના ખીજા શારીરિક કષ્ટો કે અકસ્માત આવી પડેલી સ્થિતિનું દુઃખ એ તે પતંગરંગ જેવું ક્ષણિક છે. તે તે દુઃખનુ વેદન થવુ કે ન થવું તેના આધાર વાસના પર છે. આટલું જેણે જાણ્યું, વિચાયું" અને અનુભવ્યું તે જ આ સંસારની પાર જવાને પ્રયત્ન કરી શકયા છે. જેને સાધના અધિક છે તેને જ સામાન્ય દુઃખ અતિદુઃખરૂપ નીવડે છે.
આ સંસાર અટવી છે, જીવ મુસાર છે, અને ધર્મ ભાતુ હાય તા જ એ ગતિ પાંમે ત્યાં તે શાંતિ મેળવી શકે છે, અને એમ સંસારરૂપી આખી અટવા સુખેથી પસાર કરી શકે છે.
જે જીવાત્મા કામલાંગાને સ્વંય નથી તજતા તેને કામભાગે તજી દે છે; માટે પેાતાની જાતે તળેલા કામભોગ દુઃખકર નહિ પણ સુખકર નીવડે છે.
કુકમનાં પરિણામ કડવાં છે. દુરાત્માની દુષ્ટ વાસનાને અનુસરવામાં ખૂબ ોખમ છે. એક માત્ર સંહુજ ભૂલથી આ લેાક અને પરલેાકમાં અનેક સકટો સહેવાં પડે છે. દુર્ગતિનાં દારૂછુ દુઃખા સાંભળતાં પણ ત્રાસ ઉપજાવે તેવાં હાય છે, તે અનુભવની તા વાતજ શી ? શ્રી દલીચંદ ભુદરભાઇ ગાંધી,
