________________
કલ્યાણ; જુન ૧૯૫૨ : ૧૭૫ ? ભાઈઓ ? આપણે દુઃખી છીએ, એનું કારણ ધમધોકાર ચાલવા લાગ્યો. હવે તે એના એકલાથી બીજું કોઈ નથી, આપણે પિતે જ છીએ. આપણી પહોંચાતું પણ નહિં. એણે સાથી તરીકે કોઈને ખરાબ દાનતજ આપણુ ખરાબ કરે છે. લખત–૫તર શોધવા માંડયો. એ વખતે એની નજર નીતિમાન નથી કર્યું તેથી શું ? જબાનની કિંમત જ નથી ? શામુ પર ઠરી. એણે તરત જ શામુને ભાગીદાર મારે તે દુધે ધોઈને પૈસા પાછા આપવા છે, વળી બનાવ્યો. શામ પણ સાચા દિલનો માણસ હતો. આવા ઉધારના પૈસાથી જાત્રા કેવી ? આપણે સહુ પછી ધંધામાં બરકત કેમ ન આવે ? આપણી જાતને ઠગનારા ને આપણા આત્માને લૂંટનારા સુંદર ને શ્યામની દુકાન ધમધોકાર ચાલવા લાગી. ઠગ પીંઢારાજ છીએ!'
ગામ આખું કહેઃ “ ભાઈ ! માલ સારે ને વિશ્વાસથી - શામએ ધીરે ધીરે સંદરના પૈસા વાળી દીધા. લેવો હોય તે “સુંદર-સ્થામ”ની દુકાને જજો. હવે તે સંદર પાસે ઠીક ઠીક મૂડી થઈ, એણે પોતાને તેઓ અનાજથી લઈને હીરા-મોતી સુધીના શેઠને કહ્યું : “રજા આપે તે નાની શી હાટડી માંડી વેપાર ખેડવા લાગ્યા. ગઈ કાલને સુંદર આજે ધંધે કર. * શેઠ આવા કામગરા નોકરને રજા આપવા સુંદરદાસ સોદાગર બન્યો. એના નામ પર ફુલ મુકાવા રાજી નહોતા, છતાં સુંદર આગળ વધી સુખી થાય લાગ્યાં. પંચમાં એ. પોળમાં એ, વહીવટમાં એ, તેમ ઇચ્છતા હતા. એમણે ખુશી થઈને રજા આપી. લવાદમાં એ. સુંદરદાસ એટલે લોકોને મન શી વાત ! સાથે બે હજારની રકમ સુધી તે ધીરશે તેમ
આ વખતે ગામના નગરશેઠ પિતાની પુત્રીને પણ કર્યું. "
માટે મુરતિયો શોધવા નીકળ્યા. પિતાને પુત્ર નહેાતે આ સુંદરે તે નાનીશી દુકાન માંડી. દુકાન થઈ
છે. એટલે બધે દાયજો પુત્રીને આપવાને હતે. નગરએટલે નવરા ને ખાટસવાદિયા ભાઈબંધને બેસવાન શેઠની નજરમાં સુંદર પુત્ર માધુ આવ્યો. દેખાવડે. ઠેકાણું થયું. તેઓએ ત્યાં અડ્ડા નાંખ્યા. હસી ઠઠ્ઠા
ભણેલો-ગણેલો, સંસ્કારી ને વિનયી ! કર્યા કરે ને કહે: “યાર, લાવ ચા-પાણી ! કરાવ
નગરશેઠે તે કહેણ મૂક્યું. સારા ઘરની કન્યા
કોણ ન ઇચછે. શુભ ચોઘડિએ સગપણ થયાં. શુભ નાસ્તા-પાણી ! પાન-પટ્ટી તે મંગાવ! કયાં સુધી
દિવસે લગ્ન થયાં. મૂજી રહીશ. ખાનાર–પીનારને ખુદા દઈ રહે છે !' સુંદરે પહેલાં એમની વાત તરફ મન ન દીધું,
સુંદર પુત્ર માધુ પરણીને ઘેર આવ્યા. પદમણી પણ પેલા એટલાથી ન સમજ્યા; એટલે એક દહાડે
જેવી વહુ ઘરમાં આવી. લગ્નમાંય ગજાસંપત પ્રમાણે સુંદરે ચોખી ભાષામાં સંભળાવી દીધું : “ જુઓ સુંદર ખર્ચ કર્યો. ખોટી ફુલમાં ન ગયો, ખોટા ભાઈઓ ! નવરા લોકોને ભગવાન ખવરાવતો હોય ?
ખરચામાં ન ગયે, બે પળની વાહ વાહમાં ન તણાયે. તે દુનિયા આખી એદીખાન બની જાય. વળી ધંધે લોકો તે તમાશાનાં શોખીન જમણુ-રમણની ધંધાની રીતે ચાલે. હસી ડટ્ટા દુકાન પર સારા નહિ. રાહ જોઈને બેસનારો. તેઓ કહેવા લાગ્યા કે, સુંદર અહીં તે જાવાન બાઈ માણસ પણ માલ લેવા આવે, તે ભારે મમ્મીચૂસ છે. ન ફુલવાડી રચી, ન દારૂમાટે મળવું ને ચા-પાણી પીવાં હોય તે રજાના ખાનું વછોડયું, ન નાતને જમણું આપ્યાં. ઘઉંદિવસે ઘેર આવજે.
ચોખા ને ખાંડને કયાં તોટો છે ? પૈસા ખર્ચે દુનિઆમ આ લપ-કઢી, તે વળી ઉધાર માગનારા યાને શું નથી મળતું ?
' નીકળી પડયા. સુંદર તે ચેખાબો હતો. એણે સુંદર કહે : “ આવા સુંદર પ્રસંગે રાજની ચેરી સાફ સાફ કહ્યું : “ ઉધારની પ્રથા મેં રાખી જ નથી. ન થાય, વળી કાળાબજારનું અપવિત્ર અન્ન તમને , એ તે વહાલામાં વેર કરાવે, વકીલોનાં ઘર દેખાડે.' મહેમાનોને ખવડાવતાં મારે જીવ ચાલતું નથી.
આમ ઉધાર બંધ. એક ભાવ, માલ-વસ્તુ પ્રસંગ તે આજે પર થશે, ખાધેલું કાલ ભૂલાઈ ચેખી જબાન મીઠી, એ ક રણે સુંદરનો ધંધે જશે, ને પાપ તથા કલંક તે સદાકાળ માથે રહેશે.'
