________________
* વિષય કરતાં પણ ક્રોધ વધુ ભયંકર છે.
શ્રી કાન્તિલાલ મેાહનલાલ ત્રિવેદી,
વિષય અને ક્રોધ એ અને એટલી ભય’કર ચીજ છે, કે જ્યાં બન્નેના સંગમ થાય, કે તરતજ ભડકા ઉત્પન્ન થાય છે. તેની જવાળાએ એટલી ભયંકર હાય છે, કે પેાતાના જીવનના, પારકાના જીવનના અને સમાજની સુંદરતાના નાશ કરે છે. ખીલેલાં પુષ્પ જેવી કામળ-ભલી લાગણી-ચેપી આના નાશ કરે છે. માનવી, માનવી મટીને હેવાન બને છે. વિષય અને ક્રોધ એ મનેમાંથી એક દ્વગુણુ હાય તા પણ ભયંકર
આટલા દુ:ખો ખમીએ છીએ તે મચ્છર કરડે તેટલુ દુઃખ નહિ સહન કરી શકીએ ? કરડી-કરડીને કેટલુ' કરડવાના હતા ? આપહુને આખા ને આખા તેા કરડી ખાતા નથી ને? ને બિચારા જરાક કરડીને સતેાષ લેતા, અને આપણને મચ્છર કરડે નહિં તે શુ કરે ? મચ્છર કરડે છે તે જો સહન ન થાય એ માટે ચાકખાઇ રાખતાં શીખા પણ મચ્છર મારી મેલેરીયાની રૂકાવટ નહિ થઈ શકે, હાંસલમાં મેલેરીયા ચાલુજ રહેશે અને જીવહિં’સાનું પાપ જીવનને ઉંડી ખાઈમાં ધકેલી દેશે.
શુભેચ્છકેાના અવળા પ્રચારકાય થી દોર વાઇ જઇ આપણે ‘ડી. ડી. ટી.' જેવા ઔષધાના ઉપયાગ કરીશુ તે ઉધે રસ્તે ચઢી જઈશું. જીવ, જંતુ, જનાવર આદિના જે સ્વભાવ છે, તેથી આપણે અકળાઇ જઇને આપણે હિંસાના માર્ગ ઉપરી પડીશુ તે આપણા ને આપણી સંસ્કૃતિના જયવાર નથી.
આપણે કાઇને મારવાના વિચાર ન કરવા નહિતર વહેલા-માડા આપણને મારવાના કેઇને વિચાર આવશે.
અનર્થોનું ઉત્પાદન કારણ અને છે, ત્યારે અન્નના ચેગ તે વાણીથી પણ પર એવા અનર્થ સર્જે છે.
વિષયી માણસ પૈસાથી ખુવાર થાય, આખરૂનાં લીલામ થાય, પ્રસંગેાપાત માર ખાય, દર્દથી પીડાય, છતાં અમુક વખત શાંત રહીને પાછા હતા તેવી સ્થિતિમાં આવી જાય છે. કેટલાકે પેટ બગડે ત્યારે કહે છે કે, બજારનુ” પરચુરણુ ખાવાથી પેટ બગડે છે માટે હવેથી તેવુ... આચરકુચર ખાવું નહિ આમ છતાં જરાક વળતાં પાણી થતાં અસલ રાહે આવી જાય છે, એવીજ હાલત વિષયીની હાય છે.
વિષય 'ણુ અનેકરીતે નુકશાનકારક હાવાથી ભયકર તા છેજ, તેા પણ અમુક અપેક્ષાએ ક્રોધ એનાથી પણ વધુ નુકશાન કર્તા છે, એમ કહી શકાય. કારણુ કે વિષયને જીતવા એ તેા ઘણાને માટે સુલભ છે, આમ છતાં તેવાએ પણ ક્રોધને નથી જીતી શકતા, એટલે એ વાત નકકી થાય છે કે, ક્રોધ શત્રુ, વિષયી પણ મહાન છે, અન્યધમ'માં દુર્વાસા મુનિ, પરશુરામનાં દૃષ્ટાંત આપણી વાતને સમર્થન આપે છે, વિષય હાય ત્યાં ક્રોધ તો હોયજ, પણુ ક્રોધ હાય છતાં વિષય ન હોય એમ બને, શ્રી રાવણને અષ્ટાપદ પર્વત નીચે દબાવનાર ક્રોધ હતા, પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષીને નારકીનું આયુષ્ય અધાઆવવાની સ્થિતિએ લઇ જનાર પણ ક્રોધ હતા, ગેાશાળા, ચડકોશીક અને સંગમની દુર્દશા કરનાર પણ ક્રોધ હતા, અરે ખુદ મહાવીરદેવ જેવાના કાનમાં ખીલા ઠેકાવાના પ્રસંગ ઉપસ્થિત કરનાર પણ ક્રોધજ હતા, સંયમ વેચીને
