________________
? ૧૭૪: લક્ષ્મીનું વશીકરણ આવે અને કહે: “ભાઈ, દીકરીના વિવા લીધા છે.
શમુની ખરી અણીની પળ સચવાઈ ગઈ. એણે નાતવર કરવા પડશે. થોડા રૂપિયા તારે ઉછીના તે સુંદરના રૂપમાં જાણે શ્રી ભગવાન ભાળ્યા. એ આપવા પડશે.'
તે ગામડે ઊપડી ગયો. ધાર્યા કરતાં બે મહિના વધુ એ વખતે સુંદર ઘસીને ના પાડતે ને કહેતો : થયા. સુંદરે બીજા પણ થોડા પૈસા મોકલ્યા, કહેવરાવ્યું ઉધાર. ઉછીનું કરી નાતવરા કરવાનો હું વિરોધી છું, કે પૈસા માટે મૂઝાઈશ નહિ ? શામુ નાહિંમત બન્યો પાસે પાંચ પૈસા હોય તે ખવરાવીએ. નહિ તો નાત હતા. આથી એને હિંમત આવી. આખરે શામુ સામે બે હાથ જોડીને ઉભા રહીએ. એમાં મને સાજો થઈને પાછો આવ્યો. નખમાંય રોગ રહ્યો જરાય શરમ ન આવે જેવા હોઈએ તેવા દેખાઈએ, નહોતો. ઝટ કામધંધે વળગી ગયો. ગજાસંપત જોઈને ચાલવું. બે દિવસની વાહવાહમાં એકાદ વરસ વીત્યું. શામુએ હવે એલફેલ ખર્ચા ભવ આખો બાળી ન નાખવો.”
છોડી પૈસા બચાવવા માંડયા હતા, એટલે મૂડી એકઠી બિચારા ઉછીના લેવા આવનારા મનમાં ગાળે થઈ હતી. એ વખતે સુંદરે આવીને કહ્યું: ‘ભાઈ, તા ચાલ્યા જતા. એકવાર એક શામુ નામને તારી અડચણ-ઓપટી ટળી ગઈ તારી પાસે હવે દોસ્તદાર અચાનક ભારે બિમારીમાં સપડાઈ ગયો. બે પૈસા બચે પણ છે. ધીરે ધીરે મારા પૈસા આપતે પાસે પૈસે તે હોય કયાંથી ? એ તે ઓછા મળ્યા રહે. મારે વ્યાજ જોઇતું નથી.” શામુ કહે: ‘ભાઈ, ત્યારે ઓછા ખર્ચા હોય. વધુ મળ્યા ત્યારે વધુ મારા મનમાં હતું કે સુંદરભાઈ પૈસા માગશે નહિ, ઉડાવ્યા હોય આખરે તે ઠેરના ઠેર રહ્યા હોય ! ને આપણે દેશ નહિં. પણ મારી આંખો તમે આજે બકે વધુ પૈસા મળ્યા એટલે વધુ વ્યસન વધ્યાં. ઉધાડી, કોઇના લીધેલા પૈસા દૂધે ધોઈને પાછા શામ એમ માંદો પડેલો. હવે દાકતર-વદોનાં મોટાં આપવા જોઈએ. તમે અણીને વખતે મને મદદ કરી. મોટાં બિલ ભરવામાં આવ્યાં! વળી મહામહેનતે તાવ હું દશ ગણી રકમ પાછી આપુ તે પણ તમારે ઊતર્યો, ત્યાં દાકતરે ગામડે બે મહિના હવા ખાવા બદલો ન વળે. હું જરૂર પૈસા પાછા આપીશ. જવાનું કહ્યું. રામુ તે પૂરો બચ્ચરવાળ માણસ ! આ વખતે શામુના જૂના દસ્તે આવ્યા ને - શામુને આ વખતે દુનિયાને પૂર અનુભવ થશે. કહેવા લાગ્યા. “જે મારે બેટો મૂછ ! ભગવાનને કોઈ કહે તારી દીકરી પેલા મુખીના મૂંગા છોકરાને અવતાર બની બેઠા હતે? આવ્યા ને રૂપિયા વસૂલ પરણાવ. પુરા-ચાર હજાર મળશે. કોઈ કહે. તારી : કરવા ? અમે નહોતા કહેતા ?' વહુને અમુક બંગલે કામ કરવા મોકલ, મહિને પંદર વીમ મળશે? રજના ચા-પાણીને સીનેમા-નાટકના પાટા બંધાયા છે. એણે મદદ કરી એજ એનો પાડ. દોસ્તધરે તે ન જાણે પૃથ્વીના ક્યા પડમાં ખોવાઈ આજ હું એને પૈસા પાછા ન આપું, તે કાલે કોઈ ગયા હતા. શામને તે માથે આભ ને નીચે ધરતી સારો માણસે કઈ દુ:ખીની ભીડ ભાંગવા હિંમત રહ્યાં! એ ભગવાન પાસે મત માગવા લાગ્યું. કરશે નહિં. સહુના દી” સરખા જાય છે ? આજ હું
આ વખતે મૂંજી મનાતા સંદરે કમાલ કરી. તે કાલ તમે. એક બીજાને મદદ કરવાની ભાવના જ એ શામ પાસે આવ્યો ને સામે રૂપિયાની કોથળી દુનિયામાં કિંમતી છે. આંગળી આપનારનો પહે મૂકતાં બોલ્યો: “જે ભાઈ, મેં પાઈ-પાઈ કરીને કરડી ખા ન જોઈએ.' જોડેલી આ મૂડી છે. દુ:ખને વખતે તને ખપ લાગે છે દોસ્ત કહે : “અરે ? મર્દ માણસને તે વળી માટે આપું છું. રૂપિયાની ચિંતા ન કરીશ. શરીર કાલની ફિકર હોય ? સુંદરને આપવાના પૈસા અમને
ને ગામડેથી આવજે. સાથે વ્યસન આપી દે. કઈ લખત–પતર તે નથી કર્યું” ને ? પણ બધાં અળગાં કરજે. ઝટ સારો થા ને કામધંધે સુંદરને અમે ભરી દઈશું. એ પૈસે જાત્રા કરીશું. પાપ લાગી જા ?'
પણ નહિ લાગે ને મેજ પણ મળશે.'
