________________
રા મ વ ન વા ........પૂ પન્યાસજી મહારાજ શ્રી કનકવિજયજી ગણિવર પ્રવેશ: ૩ :
પૂર્વકાળમાં મેં જે વચન આપ્યું છે, તેને પાળવા [ દશરથ મહારાજા દીક્ષા અંગીકાર કરવા ઉત્સુક તથા તે મુજબ તમારી માંગણીને સ્વીકારવા હું તૈયાર બન્યા છે, ભરત પણ પિતાજીની સાથે જવા તૈયાર છું, પણ તમારા જેવા સુશીલ તથા સંસ્કારસંપન્ન થયા છે. પુત્ર મોહના કારણે મહારાણી કૈકેયી મૂઝ. ત્રીરત્ન પાસે એટલું તે જરૂર ઈચ્છું કે, તમે પતિના વણમાં મૂકાય છે. પતિના સંસારત્યાગ પછી શૂન્ય કલ્યાણકરે સંયમમાર્ગમાં વિનરૂપ બને એવું તે બનતે સંસાર ભરતપરના રાગથી ડાઘણ ભર્યો નહિ જ માંગે ! રહેશે, એ કૈકેયીની કલ્પના આજે ભાંગીને ભૂકકો થઈ. કૈકેયી : ના, સ્વામીનાથ ! આપની પાસે હવે આ બાજુ : ભરત મામાના આગ્રહથી પિતાના એ વાત કહી શકાય એવું કયાં રહ્યું છે ? આપનું મોસાળમાં ગયા છે. કેકેયી કોઈપણ રીતે ભરતને હૃદય આજે અમારા પરથી ઉતરી ગયું છે. નેહ, સંસારમાં રાખવા પ્રયત્નો કરે છે. ]
મમતા કે રાગની ગાંઠ આપે ખરેખર તોડી નાંખી કૈકેચી : (સ્વગત) સ્વામીનાથ સંસાર ત્યજી છે. હવે અમારી આજીજી કે વિનંતિથી આ સંસારમાં જશે. રાજ–પાટનાં સુખોને સાપ જેમ કાંચળીને મકે રહી એ કઈ રીતે બને તેવું કયાં છે ? પણ કૃપાનાથ ! તેમ મૂકીને નીકળી જશે, અને ભરત પણ મને મૂકીને
તે માટે મારી એક માંગણી આપની પાસે છે, એ કહેતાં જીભ જશે, તે આ સંસારમાં મારું કોણ ? ભરત કોઈ
ઉપડતી નથી, હૃદય અપાર મૂઝવણ અનુભવે છે. પણ રીતે જે મારી આંખ હામે રહે તો કેવું સારૂ ? છતાં ભરતપ્રત્યેના ભારા મેહથી હુ આપની પાસે હા, હવે યાદ આવ્યું. જે ભરતને આગ્રહ કરી અયો- માગું છું કે, આપ અયોધ્યાની રાજગાદી પર આપના ધ્યાની રાજગાદી પર બેસાડવામાં આવે છે... તે જરૂર હસ્તે ભરતને રાજ્યાભિષેક કરીને સંયમના કલ્યાણભરત સંસારમાં રહે. મહારાજા પોતેજ જે એને કરમાર્ગે પ્રયાણ કરો ! મારી આ એક અંતિમ રાજ્યસિંહાસન સેપે તે કેવું સારું ? હું સ્વામીનાથની માંગણીને અવશ્ય માન્ય રાખશે. અત્યારસુધી આપની પાસે જાઉં, અને છેલ્લે છેલ્લે મારી એક માંગણી મૂકે. પાસ મ કાઈ માગ્યું નથી, હવે આપ જ્યારે અમન ' (મહારાણી કૈકેયી મહારાજા દશરથના આવાસમાં
ત્યજીને નીકળો છે, તે મારી આ માંગણી આપની તેઓની પાસે આવે છે, પોતાના હદયમાં જે વાત પાસે મૂકે છે. આપ એ અવશ્ય સ્વીકારશે ! રમી રહી છે, તે મૂકવા પ્રયત્ન કરે છે.)
દશરથ મહારાજા: (કાંઈક વ્યથિત છતાં કેકેચી : સ્વામીનાથ! આપ અમને આમ ધીરતાપૂર્વોક) સારૂં, તમારી ઈચ્છા પ્રમાણે હું નિરાધાર મૂકીને ચાલ્યા જશે. આપની પાછળ ભરત કરીશ. મારે મન તે રામ અને ભરત બંને સરખા પણ સંયમ સ્વીકારવાને ઉસુક બન્યો છે. ખરેખર છે. મારો રામ આ જાણશે તે કેટ-કેટલો એ આ સંસારમાં મારા જેવી અભાગણી કોણ હશે ? આનંદ પામશે ? ભરત દીક્ષા લેવા તૈયાર થયા છે. જેને પતિ તથા પુત્ર બંને ચાલ્યા જશે. પ્રિય એ જાણ્યા પછી એને અતિશય દુઃખ થયું હતું. પ્રાણનાથ ! આપની પાસે હું એક વચન માંગવા પણું હવે હું ભારતને અયોધ્યાની ગાદી પર અભિષેક આવી છું, મારી આ એક છેલ્લી માંગણી આ૫ કરું છું, એ જાણીને રામ ખૂબ ખુશી થશે. તમારી અવશ્ય સ્વીકારશે. નિધાનની જેમ અત્યારસુધી ઈચ્છાને અનુરૂપ હું ભારતના રાજ્યાભિષેક માટે યોગ્ય આપની પાસે જાળવી રાખેલ મા વરદાન આજે વ્યવસ્થા કરીશ. મારે જલ્દી દીક્ષા ગ્રહણ કરવી છે, માંગી લેવાનો મારે માટે આ અવસર આવ્યો છે. એટલે હું રોમને બેલાવીને બધું નક્કી કરી દઉં.
મહારાજા દશરથ : પ્રિયે ! તમારે જે કાંઈ (કૈકેયીરાણી કાંઈક સ્વસ્થ બને છે. મહારાજાની મારી પાસે માંગવું હોય તે ખુશીથી વિનાસંકોચે આજ્ઞા મેળવી તેઓ ત્યાંથી જાય છે. દશરથરાજ માંગે! તમારી માંગણીને હું જરૂર સ્વીકારીશ. તેમને રામને બોલાવવા માટે સેવકને મેકલે છે ).
