________________
[૩૧ ] પહોળા છે. તે કળશમાં કાળ, મહાકાળ, વેલમ્બ અને પ્રભંજન દેવને નિવાસ છે. (તે તેના અધિષ્ઠાતા છે.) મધ્યમાં એક લાખ જન (પેટાળે છે. ઉંડાઈના લાખ જનના ત્રણ ભાગ કરતાં નીચેના ત્રીજા ભાગમાં માત્ર વાયુ, મધ્યના ત્રીજા ભાગમાં વાયુ ને જળ (મિશ્ર) અને ઉપરના ત્રીજા ભાગમાં માત્ર જળ છે. મોટા અલિજર (ખાડા) ની આકૃતિવાળા છે. બીજા ક્ષુલ્લક (નાના) પાતાળકળશાઓ છે. તે હજાર
જન ઉંડા તથા વચ્ચે પહોળા, મુખે ને તળે સો જન પહોળા ને દશ એજનની ઠીકરીવાળા છે. તે પણ મુખ્યકળશની જેવા ત્રણ ભાગવાળા છે. આ નાના કળશની મેટા કળશેના આંતરામાં નવ નવ પંક્તિઓ છે. નવપક્તિમાં મળીને એકેક દિશાએ ૧૯૭૧ હવાથી ચારે દિશાના મળીને ૭૮૮૪ નાના પાતાળકળશાઓ છે.
એની શિખા ઉપર થતી વૃદ્ધિને અટકાવવા માટે અંદરની બાજુ ૪૨૦૦૦, ઉપર ૬૦૦૦૦ ને ધાતકીખંડ તરફ ૭૨૦૦૦ નાગકુમાર જાતિના દેવો કાયમ રહેલા છે. એકંદર ૧૭૪૦૦૦ દેવો છે. તે વેલંધર દેવ કહેવાય છે. તેના ગેસ્તૂપ, ઉદકાભાસ, શંખ ને ઉદકસીમ નામના ચાર વેલંધરપર્વ તો લવણસમુદ્રમાં છે. તે કનક, અંક, રજત ને સ્ફટિકમય છે. તેના સ્વામી ગોસ્તૂપ, શિવક, શંખ ને મને હદ નામના દેવ છે. જબૂદ્વીપની જગતીથી ૪૨૦૦૦ એજન જઈએ ત્યાં લવણસમુદ્રમાં તે પર્વતે આવેલા છે. તે ૧૭૨૧ જન ઉંચા છે. નીચે ૧૦રર યોજન પહોળા છે, ઉપર ૪૨૪ જન પહોળા છે. (મધ્યમાં ૭ર૩ એજન પહોળા છે.) તેની ઉપર હિમવાનું પર્વત ઉપર છે તેવા પ્રાસાદો છે. બીજા અનુસંધર દેવના કર્કોટક, કાર્દમક, કૈલાસ ને
