________________
[ ૩૭] માનુષેત્તર પર્વત વિગેરે માનુષાર પર્વત વેલંધર પર્વત પ્રમાણે પ્રમાણવાળે એટલે ૧૭૨૧ જન ઊંચે, (૪૩૦ જન ને એક કેસ ઊંડે) ને નીચે ૧૨૨, મધ્યમાં ૭૨૩ અને ઉપર ૪૨૪ જન પહોળા છે પરંતુ અર્ધ જવના આકારવાળો છે, એટલે કે આ બાજુના પુષ્કરાઈ તરફ સરખે છે ને બીજા પુષ્કરાઈ તરફ એવધતો પહેળે છે. સુવર્ણમય છે. વેદિક વનખંડ યુક્ત છે. તેની અંદરના ભાગમાં મનુષ્ય છે અને ઉપર સુવર્ણકુમાર દેવને નિવાસ છે. તેની બહાર મનુષ્ય નથી. એની બહાર દે અને વિદ્યાધર મનુષ્ય જઈ શકે છે, સામાન્ય મનુષ્ય જઈ શકતા નથી. તેની બહાર બાદરાગ્નિ, મેઘ, વિધુત, નદીઓ અને કાળપરિવેષ નથી.
માનુષેત્તર પર્વત પ્રમાણે જ કુંડળ ને રુચક પર્વત તે તે નામના દ્વીપના મધ્યમાં ચક્રાકારે છે.
કાલેદ, પુષ્કરવર સમુદ્ર ને સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર ઉદકના રસવાળા (મીઠા પાણીવાળા) છે. લવણસમુદ્ર ખારા પાણુવાળે છે. વારુણદધિ વિચિત્ર પ્રકારની મદિરા જેવા પાણીવાળો છે. સાકર વિગેરે વિચિત્ર મિણ વસ્તુના ચેથા ભાગવાળા ગાયના દૂધ જેવા પાણુવાળે ક્ષીરસમુદ્ર છે. સારી રીતે કહેલા અને તત્કાળના ઠરી ગયેલા ઘી જેવા પાણીવાળો ધૃતવરસમુદ્ર છે. બાકીના સમુદ્રો ચતુતકસંયુક્ત કઢીને ત્રીજા ભાગને ઘટાડેલા ઈશુના રસ જેવા પાણીવાળા છે.
૧. જાયફળ, જાવંત્રી એલચી ને લવંગ એ ચાર જાતક કહેવાય છે.
