Jain_Satyaprakash 1945 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 7

[ ૪૫
અંક ૪]
જૈનાશ્રિત કલા છૂટા પાનાનો વારો આવે છે, અને ત્યારપછી વિ. સં. ૧૨૧૮ માં લખાએલી પ્રાપ્ત ગ્રંથની સોળ વિદ્યાદેવી સરસ્વતી, લક્ષ્મી, અંબિકા, બ્રહ્મશાંતિયક્ષ, કપર્દિયક્ષ વગેરેનાં ૨૧ ચિત્રાવાળી પ્રત વડોદરા પાસે આવેલા છાણના જૈનભંડારમાં આવેલી છે. આ પ્રતના બધાયે ચિત્રો મારા “શ્રી જન વિકલ્પ મ” ગ્રંથમાં પ્રસિદ્ધ થઈ ચૂકેલાં છે. આ પ્રત પછી નવ વર્ષે એટલે વિ. સં. ૧૨૨૭ માં ચિતરાએલી તાડપત્રની પ્રત જૈસલમેરના ગ્રંથભંડારમાં છે. ત્યાર પછી સં. ૧૨૯૭ માં ચંદ્રાવતીમાં ચિતરાએલી ઉપદેશમાલાની પ્રત પાટણના સંઘના ભંડારમાં આવેલી છે, જેનાં આઠ ચિત્રો પૈકી સંવતના ઉલ્લેખવાળું એક ચિત્ર પણ અત્રેના પ્રદર્શનમાં રજુ કરેલું છે. ત્યાર પછી સં. ૧૨૯૪ની સાલમાં લખાએલી ત્રિષષ્ટીશલાકાપુરુષચરિત્રની પ્રતનાં ત્રણ ચિત્રોને વારે આવે છે, જે ત્રણે ચિત્રો અત્રેના પ્રદર્શનમાં રજુ કરવામાં આવેલાં છે. આ ત્રણ ચિત્રો પૈકીનાં પહેલાં બે ચિત્ર ગુજરાતના ઇતિહાસ માટે બહુ જ મહત્ત્વનાં છે, કારણકે આ બે ચિત્ર પરમહંત મહારાજાધિરાજ કુપારપાળદેવ તથા કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિના હોવાનું મનાય છે. આ પ્રમાણે પાટણ, જૈસલમેર અને ખંભાતના જૈન ભંડારમાં લગભગ સવાસોથી દેઢ ચિત્રો તાડપત્રનાં બારમા સિકાની શરૂઆતથી પંદરમા સૈકા સુધીનાં મળી આવે છે. આ તાડપત્રની પ્રતોનાં ચિત્રો પિકી કલાની દૃષ્ટિએ મહત્વની ત્રણ પ્રતનાં જ ચિત્રો વધારે ઉલ્લેખનીય છે, જે ત્રણે પ્રતો ગુજરાતમાં જ છે, જેમાંની એક ઈડરની શેઠ આણંદજી મંગળજીની પેઢીના સંગ્રહમાં છે. બીજી અમદાવાદની ઉજમફઈની ધર્મશાળાના ભંડારમાં છે. અને ત્રીજીનાં છુટાં માત્ર દસ ચિત્ર મારા પિતાના સંગ્રહમાં છે જે મને (સિંધ) હાલામાંથી મળી આવ્યાં હતાં.
લાકડાનાં ચિત્ર પૈકી કાષ્ટપટિકાઓ પૈકીની વાદીદેવસૂરિ તથા કુમુદચંદ્રના એતિહાસિક વાદવિવાદવાળી કાષ્ટપટ્ટિકા અને પુરાતત્વવિદ જિનવિજયજીના સંગ્રહની અને બીજી કાષ્ટપટ્ટિકા મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજીના સંગ્રહની મહાવીરસ્વામીને પંચકલ્યાણકના પ્રસંગેની અને ત્રીજી ભરતબાહુબલિના યુદ્ધની મારા પિતાના સંગ્રહની અત્રે રજુ કરેલી છે. ત્યાર પછી સં. ૧૪૨૫ ના લેખવાળી પાર્શ્વનાથજીના દસ ભવો તથા પંચકલ્યાણકનાં ચિત્રાવાળી, વડોદરાના શ્રી આત્માનંદ જ્ઞાનમંદિરમાં શ્રી હંસવિજયજીના સંગ્રહમાં આવેલી છે, જે સૌથી પછીનાં સમયની અને સુંદર ચિત્રાવાળી છે.
કાષ્ટપટિકાઓ પછી કપડાં પરનાં ચિત્રોને વારે આવે છે. આ ચિત્રપટ પૈકી સૌથી પ્રાચીન સં. ૧૪૩૫ ની સાલવાળું ભરતકામ મારી પિતાની પાસે છે અને ત્યાર પછી સં. ૧૪૯૦ ની સાલને ચાંપાનેરમાં લખાએલો પંચતીર્થોપટ પાટણના સંઘવીને પાડાના ભંડારમાં આવેલો છે. ત્યાર પછી સં. ૧૪૯૧ ની સાલનો વર્ધમાનવિદ્યાને પટ મારી પાસે છે અને ત્યાર પછી સંવત ૧૫૦૮ ની સાલનો વસંતવિલાસનો ચિત્રપટ આજે અમેરીકામાં વોશિંગ્ટનની ક્રીઅર ગૅલરી એફ આર્ટમાં પહોંચી ગએલ છે. આ સિવાય સંવત વગરનો પંદરમા સૈકાનો વર્ધમાન વિવારે પટ અમૃતલાલ ભોજક પાસે છે. સમવસરણને તથા ગૌતમસ્વામીને પટ મારા સંગ્રડને છે જે અત્રે રજુ કરેલો છે, અને ત્યાર