Jain_Satyaprakash 1945 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 18

૫૬ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૦ પૂજ્ય પુષ્પમિત્ર આઠમા કર્મપ્રવાદ પૂર્વની વાચના આપે છે. તે સમયે ગેછામાહિલ ત્યાં હાજર રહેતા નથી ને પૂ. વિધ્યમુનિ પાસેથી વાચનામાં ચાલેલા વિષયોને સાંભળે છે.
કર્મનું ટૂંક સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે–કર્મ એ પુદ્ગલ છે. પુદગલને વ્યવસ્થિત સમજવા માટે જે આઠ વર્ગ પાડવામાં આવ્યા છે, તેમાં કર્મ છેલ્લા વર્ગમાં આવે છે, “દાદ-
વિવા -દાર-તન-માવા-grgro-- ' (ઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક, તેજસ, ભાષા, અનુપ્રાણ, મન, અને કર્મ ) એ આઠ વર્ગો છે. તેમાં પૂર્વ પૂર્વ કરતાં પછીના વર્ગોમાં પુદગલો વધારે હોય છે ને સ્થૂલતા ઓછી હોય છે. સૂક્ષમાં સૂક્ષમ કર્મ વર્ગનું છે. તેને સ્વભાવ આત્માના ગુણને દબાવવાનો છે. તે આત્માના આઠ ગુણને દબાવે છે માટે આ વિભાગમાં વહેંચાયેલ છે, ૧ જ્ઞાનાવરણીય, ૨ દર્શનાવરણય, ૩ અન્તરાય, ૪ મેહનીય, ૫ આયુષ્ય, ૬ નામ, ૭ ગોત્ર, ૮ વેદનીય, એ તેનાં નામ છે. એ આઠ કર્મના ઉત્તરભેદો ૧૫૮ થાય છે. તે અનુક્રમે આ પ્રમાણે પ-૯-૫-૨૮–૪–૧૦૩–ર–ને ૨, તેમાંથી ૧૨૦ ને બંધ પડે છે. ૧૨૨-ઉદય ને ઉદીરણામાં ઉપયોગી થાય છે ને સત્તામાં સર્વે રહે છે.
| મિથ્યાત્વ-અવિરતિ–કષાય ને યોગ એ ચાર કારણથી કર્મ બંધાય છે. સ્થિતિને પરિપાક થવાથી, અબાધાકાળ પૂર્ણ થવાથી કર્મ ઉદયમાં આવે છે. આત્મા વિશિષ્ટ પ્રયત્ન દ્વારા કર્મની ઉદીરણું કરીને પણ તેને ઉદયમાં લાવે છે, ને મુક્ત ન થાય ત્યાં સુધી સત્તામાં અખૂટ કમ રહ્યા જ કરે છે. પ્રકૃતિ, સ્થિતિ, રસ ને પ્રદેશ, એમ બન્ય ચાર પ્રકારે પડે છે. બંધાયેલ કમ આત્મા સાથે એકમેક થઈ જાય છે. લોઢાના ગાળામાં જેમ અગ્નિ મળી જાય છે, દૂધમાં જેમ પાણી ભળી જાય છે તેમ આત્મામાં કર્મ તપ થઈને રહે છે. કર્મના બત્પાદિમાં ગુણસ્થાનક ભેદે થતાં ભેદો, ઉધના અપવર્તનાદિ કરણપ્રયોગોથી થતાં ફેરફાર, વગેરે કર્મને ગંભીર વિચારે છે. તે સર્વ નવતત્ત્વ, જર્મગ્રન્થ, ૫ખ્યસંગ્રહ, કર્મપ્રકૃતિ, લોકપ્રકાશ વગેરે ગ્રન્થાથી સારી રીતે સમજાય છે. કર્મવિષયક વિચારણું જૈન દર્શન સિવાય બીજો કોઈ પણ સ્થળે વ્યવસ્થિત અને સંગત નથી. - પૂ. વિધ્યમુનિએ ગેછામાહિલને કર્મપ્રવાદ પૂર્વની વાચનામાં ચાલેલ સર્વ વિષય કહ્યા ત્યારે તેમણે નીચે પ્રમાણે વિપરીત વિચારણું રજૂ કરી.
ગેછામાહિલ–આત્મા ને કર્મને સમ્બન્ધ તમે જે ક્ષીરનીર જે જણાવ્યું તે યથાર્થ નથી, પણ તેને સમ્બન્ધ સર્ષ ને કમ્યુકના સમ્બન્ધ જેવો છે.
વિધ્યમુનિ–સાપને કાંચળી જેવો સમ્બન્ધ આત્મા અને કર્મમાં કઈ રીતે ઘટી શકે ?
ગોઝમાહિજેમ કાંચળી સાપથી જુદી છે, તેમ કર્મ આત્માથી ભિન્ન છે. સાપના શરીર પર રહેલ કાંચળી સાપના જેવી જ જણાય છે, તેમ આમાની સાથે સમ્બન્ધ પામેલ કર્મ પણ આત્માના જેવું જણાય છે. જ્યાં જ્યાં સર્પ જાય છે ત્યાં ત્યાં કાંચળી પણ જાય છે, તેમ આત્માની સાથે કર્મ પણ જાય છે. જીર્ણ થયેલ કાંચળીને છોડીને જેમ સાપ એકાકી ચાલ્યો જાય છે, તેમ છણું કર્મને નિઝરી આત્મા સ્વચ્છ નિર્લેપએકાકી મુક્તિમાં જાય છે. સર્પને કંચુકનું ઉદાહરણ યથાર્થ છે.