Jain Dharm Prakash 1950 Pustak 066 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

આ નમસ્કાર મહામંત્રી
લેખક- પૂજ્ય મુનિરાજશ્રી ભદ્રંકરવિજયજી-પાલીતાણા કઈ પણ વસ્તુની ઉપાદેયતા તેના ફળ ઉપર અવલંબેલી છે. જેનું કુળ સર્વશ્રેષ્ઠ તેને વિષે બુદ્ધિમાન પુરુષોની પ્રવૃત્તિ સર્વથી અધિક-એ નિયમ સર્વ ક્ષેત્રોમાં એક સરખા પ્રવર્તી રહેલો છે. પછી તે ક્ષેત્ર ધાર્મિક હો કે સંસારિક. જેનાથી ઉભય લોકનું કલ્યાણ સિદ્ધ થાય તે ધાર્મિક ક્ષેત્ર ગણાય છે. જેનાથી કેવળ આ લેકના સુખની સિદ્ધિ થાય તે ક્ષેત્ર સાંસારિક છે. આ લોકનાં સઘળી પ્રજનોની સિદ્ધિનો આધાર મુખ્યત્વે ધન ઉપર અવલંબે છે, તેથી ધનોપાર્જન માટે સંસારીઓની પ્રવૃત્તિ વિશેષ ઝુકેલી રહે છે. જેઓને આ લોક સાથે પરલેકના પ્રજનની સિદ્ધિને પણ હેતુ રહેલો હોય છે, તેઓ ધનોપાર્જન સાથે ધર્મોપાર્જન માટે પણ સતતુ પ્રયત્ન કરે છે. ધનને અથી જેમ સઘળાં પ્રકારના ધનમાં રત્નોને મુખ્ય સ્થાન આપે છે, કારણ કે તેનું મૂલ્ય અધિક ઉપજે છે, અને બોજ ઓછો રહે છે, તેમ ધર્મને અર્થે પણ બુદ્ધિમાન મનુષ્ય હંમેશાં અલ્પ બેજ અને મહામૂલ્યવાલી વસ્તુને જ વધારે ઝંખે છે. શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રને શાસ્ત્રકારોએ એવી જ ઉપમા આપી સ્તવ્યો છે અને કહ્યું છે કે
રત્નત જેમ પેટી ભાર અ૫ બહુ મૂલ્ય, ચૌદ પૂર્વ સાર એ મંત્ર છે તેહને તલ્ય; સકલ સમય અત્યંતર પદ એ પંચ પ્રમાણ, મહાસુઅબંધ તે જાણે ચૂલા રહિત સુજાણ.”
–ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજી. અહીં નવકારને કેવળ રત્ન જ નહિ પણ રત્નોની પેટી કહી છે. અને તેના પ્રત્યેક અક્ષરેને મહામૂલ્યવાન રતન તરીકેની ઉપમા આપી છે. આગળ વધીને નવકાર મંત્રને ચાદપૂર્વની તુલ્ય કહ્યો છે, કારણ કે વૈદ પૂવડે જ્ઞાની પુરુષોને જે પ્રયોજન સાધવું ઇષ્ટ છે, તે અવસ્થા વિશેષે કેવળ એક નવકારમંત્રથી સિદ્ધ થઈ શકે છે. નવકારમંત્રના પ્રથમ પાંચ પદે સધળા સિદ્ધાંતની અત્યંતર સમાયેલા છે, કારણ કે એ પાંચ પદનું સ્મરણ, ધ્યાન કે ઉચ્ચારણ કર્યા વિના કાણું પણ સિદ્ધાન્તની વાંચના થઈ શકતી નથી. શ્રુતકેવલી ભગવાન શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીજીએ સૈૌથી પ્રથમ નિર્યુક્તિ શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રની રચેલી છે, અને તે પૂર્વે કે ત્યાર પછી કોઈ પણ સૂત્રની વ્યાખ્યા કરવા પહેલાં નમરકાર મંત્રની જ વ્યાખ્યા આદિ સૈ પ્રથમ કરવાની શિષ્ટ પુરુષોની માન્ય પ્રણાલિકા છે. પ્રથમના પાંચ પદની ચૂલિકાના ચાર પદ મળીને સંપૂર્ણ શ્રી નમસ્કારમંત્રને નંદીસુત્રઆદિ માન્ય આગમોમાં “મહાકુતરકંધ' તરીકે વર્ણવેલ છે અને તે સિવાયના અન્ય આગમોને કેવળ શ્રુતસ્કંધ તરીકે સંબોધેલ છે.