________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
છે જે એ પ્રકારો.
[ અકા: અને તેના અંગે ઉત્પન્ન થતી વિવિધ કલ્પનાઓ, અપનાઓ અને પ્રવૃત્તિઓને જે પરરૂપે સમજે છે. તેનો ત્યાગ કરીને પોતાના શુદ્ધ ઉપયોગમાં સ્થિર થાય છે તે જ આત્મા આ આશ્રવપ્રવાહને રોકી કર્મના કિલ્લાને તોડીને પોતાના પૂર્ણ સ્વરૂપે વિશ્વમાં પ્રકાશિત થાય છે.
કર્મબંધ–દનભેદન આદિ પ્રવૃત્તિ શરીરથી કર યા ન કરે પણ તેલાદિકની ચીકાશ શરીર ઉપર હેવાથી જેમ ધૂળથી તે લેપાય છે–ખરડાય છે તેમ મનુષ્ય જાતે આરંભ કરે કે ન કરે તો પણ રાગદ્વેષાદિ બંધના કારણોની
ક્યાતિ તેનામાં હોવાથી જીવ બંધાયા વિના રહેતું નથી. રાગદ્વેષ ન હોય તે બંધ થતા નથી.
સંસારી જીવને શરીરના સંબંધથી કર્મ બંધાય છે અને તે કર્મ દ્વારા વ્યવહાર દષ્ટિએ જીવ મરે છે, સુખી દુઃખી થાય છે, મરાય છે, જીવાડાય છે. સુખી દુઃખી કરાય છે એ બધું બને છે. કોઈ જીવ કેઈને કાંઈ આપતા નથી એ પણ અપેક્ષાએ બરાબર છે. જે કર્મમાંથી આ ફળો પેદા થાય છે તે કર્મો તે જીવે પિતે જ બાંધેલા છે. તે ઉદય આવતાં તેમાંથી સુખ દુઃખ ઉત્પન્ન થાય છે, પણ તાત્વિક દષ્ટિએ જે વિચાર કરવામાં આવે તે તે જીવ પોતાના કરેલાં કમેથી જ સુખી દુઃખી થાય છે. હું બીજાને ઉપકાર કરું છું કે નુકશાન કરું છું એ મિથ્યાબુદ્ધિ છે. હા, સહકારી કારણ–નિમિત્ત કારણરૂપે એક મનુષ્ય બીજાને સુખ દુઃખ આપે છે અને એક બીજાને નિમિત્તે સુખી દુઃખી થાય છે, પણ તાત્વિક દષ્ટિએ વિચારતાં જેટલાં જેટલાં સંકલ્પવિકપ કરાય છે તે બધા તે જીવન કરેલાં કર્મબંધનમાંથી જ ઉત્પન્ન થાય છે.
નિરાગી આત્મા કર્મોથી બંધાતું નથી એ નિયમ ચોક્કસ છે, નિરાશે યેગી વિષયને જાણવાથી બંધાતો નથી, જે તેમ ન હોય તો વિશ્વને જાણના કેવળીઓ પણ બંધાવા જોઈએ પણ તે બંધાતા નથી, જ્ઞાની સર્વ દ્રવ્ય જાણે છે પણ અનુભવતા નથી, અજ્ઞાનીઓ સર્વ દ્રવ્યને જાણતા નથી પ અનુભવે છે, તેથી જ તે બંધાય છે. વસ્તુનું જેવું સ્વરૂપ છે તેવું બરાબ" જાણવું તેને જ્ઞાનીઓ જ્ઞાન કહે છે-જાણવું કહે છે અને રાગ દ્વેષ, મેક કોધાદિ સહિત જાણવું, તેને વેદવું–અનુભવવું કહે છે. અર્થાત્ તે જાણવા રાગદ્વેષ કરે તે વેદવું-અનુભવવું છે. ઉદય આવેલા કર્મો જ્યારે પોતાના સ્વભાવ પ્રમાણે સુખ અથવા દુઃખ હાજર કરે છે–આપે છે ત્યારે જ્ઞાની તે સ્વરૂપને જાણે છે અને તે સ્થાને અજ્ઞાની હોય તે તેને ભગવે છે, તે રાગ-કેપ કરે છે તેથી જ્ઞાની કર્મથી બંધાતો નથી અને અજ્ઞાની કર્મ
For Private And Personal Use Only
