________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨૪
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાર..
[ અરા;
રોકવા-ઉત્પન્ન થવા ન દેવા અથાતુ નવરૂપ કપાવાન રોકવા તે ભાવસંવર અને તે કપાયેદ્વારા આવતા કર્મઆશવનું જે રોકવું-કર્મ દ્રવ્યનું આવવું બંધ થવું તેને દ્રવ્યસંવર કહે છે. કાયાવાળી મન, વચન, કાયાની શુભ કે અશુભ પ્રવૃત્તિ કરવાવડે કામ આવે છે, તપ આવને રોકે તે સંવર છે. કપાયે કર્મથી આવે છે એટલે કે કર્મથી કપાયે ઉત્પન્ન થાય છે, માટે કર્મ અને કપાય બનેને નાશ થવાથી આત્માની પૂર્ણ શુદ્ધિ પ્રગટે છે. કષાય તે ભાવકમ છે અને પદ્ગલિક કર્મ તે દ્રવ્યકર્મ છે. દ્રવ્ય અને ભાવકને એકબીજા સાથે બીજ અને વૃક્ષ જે અન્ય અન્ય ઉત્પન્ન કરવાનો સંબંધ છે. વૃક્ષ પહેલું કે બીજ પહેલું તે જેમ કહી શકાતું નથી તેમ દ્રવ્યકર્મ પહેલા કે ભાવકમ પહેલા તે કહી શકાય તેવું નથી, છતાં વૃક્ષને સમૂળ નાશ થવાથી આગળ તેની પરંપરા ચાલતી નથી તેમ કષાય અને કર્મનો નાશ થવાથી તેની આગળ વધતી પરંપરા નાશ પામે છે અને તેથી આત્માની પરમ વિશુદ્ધિ પ્રગટ થાય છે. કષાયથી કલુષિત-મલીન થયે
જીવ પદ્રવ્ય–જડ માયામાં પ્રવૃત્તિ કરે છે, પરદ્રવ્યમાં પ્રવૃતિ કરતાં આત્મજ્ઞાન દબાય છે–તેને હાનિ પહોંચે છે. આત્મબોધની હાનિ થતાં મિથ્યાત્વની વૃદ્ધિ થાય છે.
કપાય દૂર કરવાના સાધને–વિવિધ પ્રકારના હિંસામય આરંભને. તથા તેના કારણોનો ત્યાગ કરે, જડ અને ચૈતન્ય બનેનું સારી રીતે જ્ઞાન કરવું, પુન્ય તથા પાપજન્ય ઈચ્છાઓ મૂકી દેવી, લેકવ્યવહાર કે જેમાં ધર્મ નથી પહ ગાડરીયા પ્રવાહની માફક નિશાન બાંધ્યા વિના ચાલવાનું હોય છે તેનો ત્યાગ કરે-તે તરફ ઉદાસીનતા રાખવી અને વિશુદ્ધ દર્શન, જ્ઞાન તથા ચારિત્રમ નિર્મળ આત્માનું અંતરાત્માવડે ધ્યાન કરવું તે કપાય દૂર કરવાના સાધન છે
કષાય તથા આરંભમાં પ્રવૃત્તિ કરવી, જડતન્યના ભેદનું જ્ઞાન ન કર્યું પુન્યમાં અભિલાષા રાખવી, લોકવ્યવહારમાં આસક્ત થવું અને વિશુદ્ધ આત્મા ધ્યાન ન કરવું એ સર્વ કષાયોની વૃદ્ધિ થવાના કારણે દૂર કર્યા સિવાય કષાય નાશ ન જ કરી શકાય.
આ પુદગળ વર્ણ, ગંધ, રસ, અને સ્પર્શવાળાં છે, શુભ અને અ” છે, ચેતન અને અચેતન છે, મૂર્તિમાન છે તેને આત્માની સાથે સંબંધ હેવાથી આત્માને તે સુખ દુઃખ કેવી રીતે આપી શકે ? અથોત ન જ આ શકે, છતાં અજ્ઞાની છે તે પુગળમાં રાગદ્વેપ કરે છે. કોઈ પણ પુગળ આત્મા નિગ્રહ કરવા કે આત્માનો અનુગ્રહ કરવા શક્તિમાન નથી માટે નિશ્ચય દર જીએ તે પુદગળાને વિષે કઈ પણ સ્થળે રાપ કરવા ચોગ્ય નથી.
For Private And Personal Use Only
