________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
અનાયા
.
..
રેશમનું કારખાનું
શ્રીનગર (કાશ્મીર)માં, રેશમનું એક મોટું કારખાનું ચાલે છે. એમ કહે. એ છે કે હિંદુસ્તાનમાં એના જેવું મોટું બીજું કારખાનું નથી. શ્રીનગરમાં પંદર-સોળ દિવસ રહેવા છતાં જે આ કારખાનું ન જોઈએ તો આપણે એક જેવા જેવી વસ્તુ ન જઈ શક્યા એમ કહેવાય. અમારા ઓરગેનાઈઝરે એટલા માટે આજે એ કારખાનું જોવા જવાને કાર્યક્રમ ગોઠવ્યા હતા.
કારખાનું જોવા માટે આગળથી પરવાનગી મેળવવી પડે છે. ઘણા પ્રેક્ષકે આવતા હોવાથી પરવાનગી લેવાની સખત વિધિમાંથી પસાર થાય તે જ આ કારખાનું જોઈ શકે.
કારખાનામાં અમે શું જોયું ? ઓછામાં ઓછા પાંચ સો માણસ, ન્હાની ન્હાની સુંડલીઓ ભરીને, રેશમના કીડાઓને ઉન્ડા-ખદબદતા પાણીમાં ઝબોળતા હતા. સુંડલીઓ ઠલવાતી હતી અને કીડાઓના કોશેટામાંથી કરેળીયાની જાળી જેવું રેશમ છૂટું પડતું હતું.
આપણે જે રેશમનો તાંતણે જોઈએ તે ઓછામાં ઓછા છ-સાત મૂળ તાંતણાનો બનેલો હોય છે. રોજ હજારો કે લાખોના હિસાબે નહીં, ટનના હિસાબે કીડાઓની કતલ થતી હશે. આ સંહાર જઈને એક ભાઈ બોલી ઉઠેલાઃ
આ તે આપણું-હિંદુઓનું કસાઈખાનું છે. ” એ પછી અમે જ્યાં આગળ કીડાઓ ઉછેરવામાં આવે છે તે સ્થાને ગયા. મોટી ઇયળ જેવા કીડાઓને, સેતુરના પાંદડાની પથારીમાં ખૂબ માવજતપૂર્વક રાખવામાં આવતા હોય એમ ત્યાં અમે જોયું. આ ઈયળની સંભાળ લેનારા માણસ, કેટલી મૃદુતાથી-ચીવટથી એમને ફેરવે છે? આઠ-દશ દિવસ પછી એ જ કીડાઓને ગરમ-ખદબદતા પાણીમાં ઝબોળી એ લોકો સંસારના શેખીને માટે રેશમી-ચમકદાર વસ્ત્રો પૂરાં પાડે છે.
મને થયું કે જો આ કીડાઓને ઊન નિ:શ્વાસ નાખવાની–દુ:ખની લ્હાની સરખી ચીસ પાડવાની તાકાત હોત તે લાખ પ્રાણીઓની છેલ્લી-મરણ વખતની એક સામટી ચીસ કસાઈના કાળજાને પણ આદ્ર બનાવી દેત !
સ્ત્રી–પ્રેક્ષકે ઉપર આ હિંસાની ભારે અસર થતી દેખાઈ ! પણ એ અસર શમી કાપડની દુકાનના ઓટલા ઉપર ચડતાં જ ભૂંસાઈ જવાની ! આજને વૈરાગ્ય બે દિવસ પછી સમશાન-વૈરાગ્ય બની જવાને !
ત્યાં કીડાઓના સંહારકે, કપાળમાં કેસરના ચાંલ્લા કરી, રેશમની વિવિધ પ્રકિ. વાઓ અમને સમજાવતા હતા ! એમના કેશરના ચાંલ્લા જોઈ, જાણે કે હું કોઈ
ધશ્રદ્ધાળુ જેનસમાજમાં આવ્યો હોઉં એમ ભાસતું ! કપાળમાં કેસર અને : - તા કસાઇનું !
એ જેન નહીં હોય. અહીં કેસર બહુ નીપજે છે તેથી હિંદુ તરિકે એમણે ના ચાંલ્લાથી કપાળ દીપાવ્યું હશે !
For Private And Personal Use Only
