________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નોત્તરી :
૨૭૧ ઉત્તર–તે કપાત લેશ જીતવાથી આત્માના નિર્મળતા વધે અને સર્વથા જીતવાથી તેણે રોકી રાખેલ દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિ પાસું પૂર્ણપણે પ્રગટ ૧ . તિર્યંચ પંચંદ્રિયને લબ્ધિપર્યાપ્ત પ્રણેજ પાંચમું ગુણઠાણું પ્રાપ્ત થાય, અપર્યાપ્ત અવસ્થામાં તે ગુણઠાણું હેય નઈ.
પ્રશ્ન ૭—આયુકર્મના અધ્યવસાય સ્થાન જઘન્ય સ્થિતિધના સર્વ સ્તક અને પછી સમયાધિક સમયાધિક સ્થિતિ માટે અસંખ્યાત ગુણ કહ્યા છે અને સાત કર્મ માટે વિશેષાધિક ' વિશેષાધિક કહ્યા છે તેનું શું કારણ? અને જ્યારે આયુકમ બાંધે છે ત્યારે તે અધ્યવસાયે બીજા સાત કમ પણ બાંધે છે કે નહીં? અને બાંધે તો તે કેટલી સ્થિતિના બાંધે?
ઉત્તર–સાત કર્મ આખા ભવમાં સમયે સમયે બંધાય છે અને આયુકર્મ માત્ર એક અંતમુહૂર્ત જ બંધાય છે. તેથી તેના અધ્યવસાય સ્થાન સમયે સમયે અસંખ્યાતગુણ અસંખ્યાતગુણ હોય છે. આયુકર્મ જ્યારે બાંધે ત્યારે સમયે સમયે સાત કમ પણ બાંધેજ છે, તેનો બંધ તેની સ્થિતિના પ્રમાણમાં ઉત્કૃષ્ટ છે તે સીત્તર કેકેડી વિગેરે. અથવા સમકિત પામેલ હેય તો અંત:કોડાકોડીનો થાય છે. આયુકર્મની સ્થિતિ તો આગામી ભવ માટે જેટલી બાંધવાની હોય તેટલી બાંધે છે. તેને માટે કાંઈ એક સરખું પ્રમાણુ હોતું નથી.
પ્ર–કર્મગ્રંથ પાંચમાની ગાથા ૫૫ મીમાં કહ્યું છે કે-“અકેક અધ્યવસાય સ્થાનકે વર્તતા ત્રસજીવ જઘન્યપદે એક બે ત્રણ અને ઉત્કૃષ્ટ આવળના અસંખ્યાતમા ભાગના સમય પ્રમાણ જાણવા અને સ્થાવર જી અનંતા જાણવા. તથા ત્રસ જીયુક્ત નિરંતરપણે જઘન્ય પદ્દે એક બે અધ્યવસાય સ્થાન અને ઉખ પદે આવળના અસંખ્યાતમાં ભાંગના સમય પ્રમાણ અધ્યવસાય સ્થાન ડેય. ઉપરાંત અવશ્ય શૂન્ય હોય, તે ઉત્કૃષ્ટ પદે અસંખ્યાત લેકાકાશના પ્રદેશ પ્રમાણ હેય. સ્થાવરફૂન્ય અધ્યવસાય થાન ન હોય. ” આમ લખેલું છે તે પણ સમજાવશે.
ઉત્તર—એ કેક સ્થિતિસ્થાને અસંખ્યાતા કાકાશ પ્રદેશ પ્રમાણુ અધ્યવસાય સ્થાન કહ્યા છે તે અનેક જીવને લઈને કહેલા છે. એક જીવને અંગે તે એકજ અધ્યવસાય સ્થાન હાથ છે. તેવી રીતે જોતાં એક બે અધ્યવસાય સ્થાન પછીના અધ્યવસાય સ્થાને કોઈ જીવ ન હોય. ઉત્કૃષ્ટ ઉત્તરોત્તર દરેક અધ્યવસાય સ્થાનકે જીવ હોય, તો પણ આવળીના અસંખ્યાતમા ભાગના સમય પ્રમાણ અધ્યવસાય સ્થાને ગયા પછી તે અવશ્ય ખાલી અધ્યવસાય
For Private And Personal Use Only
