________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન યુગમાં નોવેલેનું સ્થાન.
૨૮૯
જોઈએ. કદાચ પોતાની વાત તદ્દન કમિત હોવાનો દાવો કરતા હોય તો પોતે કલ્પનાનોવેલ રચવામાં શા માટે ઐતિહાક પાત્રો ગોઠવે છે. વેરની વસુલાતની પેઠે નવીન વાતો કરપી ગમે તે ભાષાના વિચારો ઉદ્ધત કરી તદ્દન નવીન ગ્રંથ બહાર પાડ્યા હતા તે શું સાહિત્યરસિકે ને રા. મુનશીની આવી ભૂલે પ્રત્યે દ્રષ્ટિક્ષેપ કરવાની જરૂર પડત ? અને તેઓ આબાદ રીતે નવલકથાકારની ઉપમા તપાસી શકત ? તેથી સમજી શકાય છે કે ગમે તે ભાવથી રા. મુનશીએ સમકાલીન એતિહાસિક નામનો તેમાં સમાવેશ કરેલ છે.
આધુનિક ગુજરાતના ઇતિહાસને મજબુત રીતે ટકાવનાર જૈનગ્રંથ છે. જૈનમુનિઓનાં કરેલાં ગ્રંથો બાદ કરીએ તે ગુજરાતના ઐતિહાસિક સાધન તદ્દન અલભ્ય છે, તેથી દરેક સાક્ષ ઇતિહાસને લખવામાં જૈનગ્રંથનોજ આધાર લે છે, જ્યારે મુનશી જેના ઉપરથી બધી બીના લીધા છતાં પણ પણું જૈન ઇતિહાસને બેટે ઠરાવવા મથે છે. ન માલુમ શું કારણે મળ્યું હશે કે તેમને આ પ્રમાણે અન્યથા પ્રયત્નમાં કાળવ્યય કરે પડ્યા છે ?
આ ઉપરથી સમજી શકાય છે કે એતિહાસિક સત્યને છુપાવી તેમના પાત્ર સાથે કપિ બંધ બંધબેસતાં કરીને વિદ્વાનની પક્તિમાં બેસવા કરતાં વમતિથી કપિત ઘટનાઓ ચીતરવી એ વધારે હિતાવહ છે. આ લેખથી વાંચકેએ એમ ન માનવું કે હું એતિહાસિક ભાગને નવલકથારૂપે ઉતારવામાં અસંમત છું, પણ હું એમ માનું છું કે સત્ય બીનાને ચાલુ પદ્ધતિથી લખવી હોય ત્યારે તે કાર્યને ભાર એગ્ય અનુભવી પુરૂને ઉઠાવી લેવો જોઈએ.
અત્યારે જે ગ્રંથ હિંદના હૃદયમાં પ્રેમી સન્યા છે તેનું કારણ માત્ર તે ગ્રંથ નથી પણ તે ગ્રંથ રચનારની ચારિત્રની ઉર્મિઓ છે અને તેથી જ આચારાંગ, વેદ, મહાભારત, રામાયણ, ધબિંદુ, કબીરવાણી વિગેરે ગ્રંથ ઘેરઘેર પૂજાય છે.
એટલે ચિત્ત-સંયમ, નિઃ હિતા-સ્વભાવ, સત્યવચન ઇત્યાદિ ગુણો જેમાં ખીલેલા છે. એવો પુરૂષ જગતનું સત્ય બહાર લાવવા પ્રયત્ન કરે તો તે સફળતા પામી શકે. બાકી જેમાં એક તરફી વલણ, આત્મલાઘા અને મિથ્યાભિમાન ઈત્યાદિ કોઈ પણ અવગુણની અધિકતા હોય એ , સાક્ષર, ધનવાન કે સન્યાસી નવીનતા દેખાડવામાં પોતાની હાર્દભાવનાના સંસર્ગે ઉચ્ચપાત્રોને હલકટ તરીકે ચીતરવાની ભૂલ કરી મૂકે છે. “ નિર્દોષ પાત્રને પ્રપંચી બનાવી કાઢે છે. પરંતુ તેજ કાર્ય કરવામાં ઉત્તમ પુરૂષ સદેવ પાત્રમાંથી પણ ગુણ અવગુણની તારવણી કરી ગુણગ્રાહકતાને અવલંબે છે. .
શું આ દશા આવ્યા વિના તેની હુંફમાં જેમ આવે તેમ લખવા માંડવું તે ઉચિત છે ?
For Private And Personal Use Only
