________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
"" "
શ્રી હિતશિક્ષાના રાસનુ` રહસ્ય.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૭
પશુની માતા પેાતાની પછવાડે પેાતાનુ બચ્ચુ ચાલ્યું આવે ત્યારે ખુશી થાય છે, મધ્યમ મનુષ્યની માતા પાતાના પુત્ર કમાતા થાય ત્યારે ખુશી થાય છે, ઉત્તમ પુરૂષની માતા જ્યારે પોતાના પુત્રની ખુબ પ્રશંસા સાંભળે ત્યારે ખુશી થાય છે, અને લેાકેાત્તર અથવા લેાકેાત્તમ પુરૂષની માતા તે જયારે પોતાના પુત્ર ત્રણ ભુવનમાં વિખ્યાત થાય ત્યારે ખુશી થાય છે.
શાસ્ત્રમાં પાંચ માતા કહેલી છે. ૧ રાજાની રાણી, ૨ પેાતાની જન્મદાતા માતા, ૩ ગુરૂપત્ની, ૪ સાસુ અને ૫ એરમાન માતા હાય તે તે.
શાસ્ત્રમાં પાંચ પિતા કહ્યા છે. ૧ પંડ્યા (ભણાવનાર), ૨ જન્મદાતા પિતા, ૩ અન્નદાતા (શેડ), ૪ વિદ્યાગુરૂ અને ૫ કોઈ વખત પ્રાણની રક્ષા કરે તે. આ પાંચેને પિતાતુલ્ય માનવા. આમાં પડ્યા ને વિદ્યાગુરૂ એ કહ્યા છે, તેમાં એક વ્યાવહારિક શિક્ષણ આપનાર અને બીજા ધાર્મિક અભ્યાસ કરાવનાર સમજવા. શાસ્ત્રમાં પાંચ ભ્રાતા કહ્યા છે. ૧ મિત્ર, ૨ એક માતાને જન્મેલ બંધુ, ૩ વ્યાધિને પ્રસંગે સંભાળ લેનાર, ૪ સાથે ભણનાર અને ૫ માર્ગે સાથ કર નાર. આ ભાઈનું ચથાયાગ્ય ઉચિત જાળવે, તેને મનની વાત—શકા પૂછે, પાતામાં કાંઈ વિશેષ કળા હેાય તે તેને શીખવે અને સાથે જમે રમે. તેને હિતશિક્ષા આપે, કઈ વાતમાં તે ન સમજે તે તેને નિર્વાહ કરી લેય, પણ વઢી ન પડે અને તેને પાઈને પોતે પાણી પીવે, તેને જમાડીને જમે, ખંધુ સાથે કોઇ પણ વખત લડે નહિ, મોટા ભાઇની મર્યાદા જાળવે. જુએ, ભરતચકીના ૯૮ ભાઇઓએ શું કર્યું ? ભરતે આજ્ઞા માનવાનું કહેવરાવ્યુ, પોતાની પાસે એલાવ્યા, ત્યારે ત્યાં ન જતાં પિતા પાસે–પ્રભુ પાસે ગયા અને પેાતાને શું કરવા ચેગ્ય છે તે પૂછ્યુ. પરમાત્માએ ઉપદેશ આપ્યા, એટલે ત્યાંજ પ્રતિબંધ પામવાથી ચારિત્ર લઇ લીધું, ઘરે પણ ગયા નહિ. મેાટાભાઈ સાથે ન લડવાના ઈરાદાથી પ્રભુ પાસે ગયા અને આત્માનું કલ્યાણ કર્યું; માટે અન્ય ખંધુઓએ પણ ભાઈ સાથે કેમ વધુ તેને વિચાર કરવા. કહ્યું છે કે—
~
સુખમાં સાંભરે ભારજા, દુઃખમાં સાંભરે સાય; આંધ ત્યારે સાંભરે, માથે વાગે ઘાય ભુખ્યા ભાજન સમરીએ, તરસ્યા સમરે નીર; રણમાંહી અધવ સમરીએ, માડી જાયે વીર. રચણી ઘેાડી રણ ઘણાં, પૂંઠે ચડવા કેકાણ; બાંધવ હોય તો માંડીએ, નહિકર ડવી પુરાણ. ૩
આ બધાના સાર એ છે કે ભાઈ ખરા કષ્ટ વખતે કામ આવે છે, તેથી
યુદ્ધ એ બધી
વ
For Private And Personal Use Only
૧
