________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ભારત વર્ષના ઈતિહાસનું રહસ્ય.
આપણા રાઘળા ભેદમાં અને અસમાનતામાં ઉડે ઉડે એક મૂળગત, અપ્રત્યક્ષ સંબંધસૂત્ર તેણે બાંધી રાખ્યું છે. તેથી મહાભારતમાં વર્ણવેલું ભારત અને વર્તમાન ભારત જુદી જુદી અને મહત્વની બાબતમાં ભિન્ન હોવા છતાં ઉભચની નાડીના સંબંધ તુટતો નથી.
તે સંબંધ જ ભારતવર્ષની બીજી સર્વ બાબતો કરતાં સાચો છે અને તે સંબંધને ઇતિહાસ તેજ ભારતવર્ષનો યથાર્થ ઇતિહાસ છે. તે સંબંધ શાને લઈને છે ? પહેલાં જ કહી ગયા કે “રાષ્ટ્રીય સ્વાર્થને લઈને નથી.” એકજ શબ્દમાં કહેવું હોય તે કહી શકાય કે ધર્મને લઈને છે.”
પરંતુ “ધર્મ શું? ” તે સંબંધે તે તકરારને પાર નથી. અને ભારતવર્ષમાં ધર્મનું બાહ્ય રૂપ જુદાં જુદાં પરિવર્તનને પામ્યું છે, તેમાં પણ સન્દહ નથી.
તેમ છતાં એ યાદ રાખવાનું છે કે–પરિવર્તન એટલે વિચ્છેદ નથી. શિશવમાંથી વનમાં પરિવર્તન થાય છે તેમાં વિચ્છેદ થતો નથી. યુરોપના ઇતિહાસમાં પણ રાષ્ટ્રીય સ્વરૂપનાં ઘણાં પરિવર્તન થયાં છે. તે સધળાં પરિવર્તનમાં પરિસ્થતિનું દર્શન કરાવવું છે. ઈતિહાસકારોનું કાર્ય છે.
યુરોપની પ્રજાઓએ તેમના વિવિધ પ્રયાસ અને પરિવર્તન દ્વારા મુમુખ્યત્વે એક રાષ્ટ્ર સ્થાપવાને પ્રયત્ન કર્યો છે. ભારતવર્ષના લોકેએ જુદા જુદા પ્રયાસ અને પરિવર્તન દ્વારા ધર્મને સમાજમાં મૂર્તિમન્ત કરવાના પ્રયત્ન કર્યા છે. આ એક તેના પ્રયાસમાં જ પ્રાચીન ભારત સાથે અર્વાચીન ભારતની એકતા છે.
યુરોપમાં ધમની ભાવનાએ ગાણ કાર્ય કર્યું છે, રાષ્ટ્રની ભાવનાએ પ્રધાન કાર્ય કર્યું છે. ત્યાં ધમનો ઉદ્દભવ સ્વતંત્ર થયેલ હોવા છતાં તે રાષ્ટ્રનું અંગ થઈ ગયા છે. ત્યાંના જે દેશમાં દેવેગે તેમ બન્યું નથી ત્યાં રાષ્ટ્રની સાથે ધમને સદાનો વિરોધ રહે. ગયે છે.
આપણા દેશમાં મોગલ રાજ્યના સમયમાં શિવાજીની સરદારી નીચે જ્યારે રાષ્ટ્રીય ભાવનાએ માથું ઉચકયું, ત્યારે પણ ધર્મને લક્ષ્યમાં રાખવાનું ભૂલાયું ન હતું. શિવાજીના ધર્મગુરૂ રામદાસ તે પ્રવૃત્તિના મુખ્ય સ્તંભ હતા. એટલું પણ છે કે ભક્તવર્ષમાં રાષ્ટ્રભાવના ધર્મની અંગભૂત થયેલી છે.
પૉલિટિકસ અને નેશન નો ઇતિહાસ જેમ યુરોપને ઇતિહાસ છે તેમજ ધમનો દતિહાસ તેજ ભારતવર્ષનો ઇતિહાસ છે. “ પૉલિટિકસ ” અને નેરાન એ શાબને કે તેની ભાવનાનો જેમ આપણી ભાષામાં અનુવાદ થઈ પાકતા નથી, તેમ ધર્મ' શબ્દ માટે યેવ્ય શબ્દ યુરોપની ભાષાઓમાં શેદ જ નથી. તેથી જ ધર્મને અંગ્રેજી “ રિલિજિયન” રૂપે માનવામાં આ પશે. અનેકવાર ગોથાં ખાઇએ છીએ; તેમ જ ધમની ભાવનામાં એકતા તેજ ભા
For Private And Personal Use Only
