Jain Dharm Prakash 1920 Pustak 036 Ank 01

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 29

આધુનિક જેને!નુ કળાવિહીન ધાર્મિક જીવન.
૧
તેવાજ સંબંધ કળાને ધર્મ સાથે રહેલા છે. જ્ઞાન પ્રદ્યોતક શક્તિ છે; કળા અનુરંજક શક્તિ છે. જ્ઞાન વિના ધર્મ આંધળે; કળા વિના ધમ રસહી©ા, પશુ ધર્મના નિયંત્રણ વિના જ્ઞાન કુમાર્ગે ખરચાય અને કળા વ્યભિચારમાં ૫.૨૩મે, ઉભયને ભાશય મનુષ્યને ઉંચે લઈ જવાના છે, પણ ધર્મના અભાવે ઉનષ મનુષ્યના અધ: પતનનું નિમિત્ત બની શકે છે.
કળા સાધન છે; ધર્મ સાધ્ય છે. તેને બદલે વિપરીત પરિસ્થિતિ અને તે ધર્મના સ્થાનામાં અધર્મનું સામ્રાજ્રય ઉભું થાય. જગન્નાથપુરી અને એવાંજ અન્ય મંદિરમાં જોવામાં આવતાં બન્નસ ચિતરામણુ અને કેતરકામ શુ' સૂચવે છે? કુષ્ણ ગોપીના નામે સમાજમાં પ્રચલિત થયેલાં હુબહુારતાં શૃગરિક કાવ્યે શુ જણાવે છે ? તે માત્ર ધર્મના ખાંનાં કળાના સ્વચ્છ-દ વિદ્ગાર સૂચો છે. અત્યારે પ્રસરતા જડવાદના યુગમાં પણ આવી જ પરિસ્થિતિ ઉભી થતી તૈખાય છે. ઉન્નતુ ગામિની કળા ધર્મ પરર્મુખી બનતાં વિથબની થતી જતી અનુભવાય છે અને મનુજ જીવનમાં વિશુદ્ધિ લાવવાને ખદલે વિકારવિવર્ધનને યેજતી જશુાય છે. કળાના ઉદ્ધાર ધર્મ શું છે; ધર્મના પ્રચાર કળાથી છે, ધ સરખા સામરસને પચાવવામાં કળા પરમ ઔધિનું કામ કરે છે. કળાવિહીન ધાર્મિકજીવન લુખ્ખું અને જડપ્રાય દીસે છે. ધર્મ વિનાની કળાપરાયણતા આખરે ૨૬છન્દ આચારમાં પરિણામ પામે છે.
આ
આ રીતે કળા અને ધર્મ'નુ' સામાન્ય સ્વરૂપ સમજાવ્યુ. આ સંબંધની વિશિષ્ટ પર્યાલે ચનાને હિં. અષ્ટાશ નથી, ફળા અને ધર્મના સબંધની અંતિ હાસિક અને ભૂગોલિક દષ્ટિબિન્દુએ સમાલેચના થાય તે ઘણું જાણવાનું મળે, કળા તેમજ ધર્મ એક છતાં કાળ તેમજ દેશના અન્તરે કળા અને ધર્મોનાં અનેક સ્વરૂપે. જોવામાં આવે છે, જેમ કાળ કાળના અને દેશ દેશના ધર્મો જુદા જુદા હોય છે તેમજ કાળ અને દેશને અનુસરીને કળાના આવિર્ભાવા પશુ ભિન્ન નિત પ્રકારના દષ્ટિગોચર થાય છે. આમાં પશુ જ્યારે એકમેકથી તદ્દન જુદી રીતે વિચરતા અને અસમાન ભાવનાઓને ધારગુ કરતા દેશોના વિગ્રડુ કે એવાજ કોઈ કાર્પણે સમાગમ થાય છે ત્યારે જેમ ધવલત્રી ગગા અને શ્યામી યમુનાના સંગમ થતાં પાણી ડાળાં અને અન્યત્રી બની જાય છે તેમ પ્રત્યેક દેશના ધ અને કળાઉપર સખ્ત આઘાતા લાગવા માંડે છે અને ઉમયનાં સ્વરૂપા એકદમ પલઢા માંડે છે. આવી પરિસ્થિતિ જ્યારે વિગ્રહના પરિણામે ઉભી થઈ હાય અને એક દેશને અન્ય દેશ સાથે પરાજિત વિજેતાના સંબંધ જોડાયા હોય ત્યારે પ્રમાણમાં જેટલુ વિજેતા દેશના કડા અને ધર્મને ખમવું પડે છે તેથી ઘણુ વધારે પરાજિત ફ્રેશ કળા અને ધર્મના ગંગમાં નુકશાન ભાગવે છે; કારણકે પરાજિત
,