________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૨
શ્રી જૈન ધમ પ્રકાશ.
દેશમાંથી આત્મસન્માનની કે આત્મષ્ટતાની ભાવના લય પામી ગઈ હોય છે અને વિજેતા દેશના લે કેની રહેણી કરણી તેમજ ભાવનાઓમાં સર્વોત્કૃષ્ટતાની બ્રાન્તિ થાય છે. આ વ્યાહનું પરિણામ એ આવે છે કે પરાજિત દેશ ઘણીવાર સ્વજીવનનાં સુદર અને ઉપગી અંશને ગુમાવી દે છે અને રાજ્ય કરતી પ્રજાના પિતાને તદ્દન પ્રતિકૂળ અને નિરૂપાગી કેટલાક અસદ્ અંશેને મહાશાત્ આત્મજીવનમાં ચિરંજીવી સ્થાન આપે છે. આજે આપણે ભારતવર્ષની પણ કાંઈક આવી જ દશા થઈ છે. પશ્ચિમાન્ય પ્રજાનાં ભારતવર્ષ ઉપર આક્રમણ આરંભાયાં અને ક્રમે કરીને અંગ્રેજ પ્રજાનું ભારતવર્ષ પર શાસન સ્થપાયું, ત્યારથી પશ્ચિમાત્ય સંસ્કૃતિની પિત્ય સંસ્કૃતિ સાથે ભારે અથડામણ થઈ, તેના પરિણામ રૂપે દેશજીવનમાં
આજ અવનવા ફેરફાર જોવામાં આવે છે, એક તે અગ્રેજ પ્રજાને ભારતવર્ષ ઉપર દિગવિજય છે અને બીજું તે પ્રખર સૂર્ય જેવી પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિની ઝળળતી
તિ-આથી પૂર્વવાસીઓને પાશ્ચાત્ય સર્વ કાંઈ ઉપર મેડ ઉપજે અને આદર થાય તે સ્વાભાવિક છે. અધ્યાત્મની વાત કરનાર છતાં તમે ગુણથી ઘેરાયેલ ભારતવર્ષને રજોગુણમય પશ્ચિમને વેગ ન થયે હેત તે ભારતવર્ષ પિતાની ઘેર નિદ્રા ત્યાગવામાં વધારે વિલંબ કરત એ તે નિ:સંશય છે; પણ ઘેર નિદ્રા ત્યાગવા પૂરત, પર્વે પશ્ચિમને આદર કર્યો હત અને પિતાની ઉણપ દૂર કરવા પૂરતેજ પૂર્વે પશ્ચિમને આશ્રય લીધે હતા તે ભાવી એટલું ચિન્તાજનક ન બનત, પણ પરિ સ્થિતિ એવી ઉભી થઈ કે આપણો ઘણો ખરે શિક્ષિત વર્ગ સારાસાર વિવેકને ભૂલી જઈ પશ્ચિમનું અધ અનુકરણ કરવામાં જ શિક્ષિતતાની સાર્થકતા સમજવા લાગ્યા, અને અશિક્ષિત લોકે શિક્ષિતને પગલે ચાલવા લાગ્યા. પરિણામે આજ આપણું સામાજિક જીવનમાં પરસ્પર સંઘષ્ટિત થતાં અનેક તર દશ્યમાન થઈ રહ્યાં છે. આની અસર દેશના કળા અને ધર્મ જે લેકજીવનમાં અતિ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે તેના ઉપર થયા વિના કેમ રહે? જડવાદની પ્રતિષ્ઠા વધારનાર પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિના યોગે ધર્મના સારાં ત પણ ધાંધલથી ભરેલાં લેખાયાં છે અને કળાના રસમય નૈસર્ગિક આવિર્ભાવને તિલાંજલિ અપાવા માંડી છે. હિંદની કળામાં ભાવનાત્મક તત્વ ઘટતું જાય છે; સ્થળતા વધતી જાય છે. ધર્મપરિષિક્તા ઓછી થાય છે, વિકાર વિવર્ધકતા પિષણ પામે છે. દેશના રસવિહાર સુનાં થતાં જાય છે, કૃત્રિમ ફફડાટ વધતું જાય છે. ધાર્મિક ઉત્સની મસ્તી આજ કયાં છે? કયી કુલીન બાલાઓ આજ અંદનીમાં રાસડા ગાતી જોવામાં આવે છે? પિશાકમાં પણ ફેશનની વિવિધ ઘટના પાછળ અનુકૂલતા કે સુંદરતાના આદશ અવગણનાને પામે છે; પશ્ચિમના ત વિનાવિકે દાખલ કરવાથી આપણા માનસજીવનને માટે આઘાત લાગે
For Private And Personal Use Only
