Jain Dharm Prakash 1917 Pustak 033 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

હીના શિક
બાવા-મસરચુત સ'તિ તે ખ’ધ, અને બંધને વિયોગ (સર્વધા લાવ) તે સ્ટેટ ચેપથી નવ પદાર્થો કહ્યા. ૨૦૧૮
વિવેચન—જેણે આશ્રયના દ્વાર સવવડે રોકી દીધા છે એવા જીવના યથાશક્તિ તપમાં પ્રવેશ થતાં અપૂર્વ ( નવાં ) કને પ્રવેશ રોકાય છે અને પૂર્વાપા જિતુ કર્મની નિર્ઝા એટલે ક્ષય થાય છે. તે તપનું બીજું નામ ઉપાન પણ છે. સાથાની નીચે રાખેલ ઉપધાન-શીકું જેમ મસ્તકને અથવા શરીરને સુખના કારણભૂત થાય છે તેમ તપ પશુ પ્રાણીને સુખના હેતુન્નત હોવાથી ઉપધાન કહેવાય છે. તે તપ ૧૨ પ્રકારે છે. છ પ્રકારે માદ્ઘ તપ છે અને છ પ્રકારે અભ્યંતર સંપ છે. ખાઘ તપ કરતાં અભ્યંતર તપ અનેક ગુણ ફળદાયક છે. પૂર્વ કર્મને નિર્ઝરવામાં તપજ અપૂર્વ નિમિત્ત છે. તપ સિવાય પૂર્વ કર્મ નિર્ભરી શકાતા નથી. કર્મોનું તિરવું એટલે જીવને વિપાક આપ્યા સિવાય પ્રદેોદયવડે માત્માથી તેનું છુટુ પડી જવું, આ તપ નિકાચીત કર્મોને પણ બાળીને ભસ્મ કરી દે છે. તપ શબ્દમાત્રથી ઉપવાસતિ અનશન તપ તરફ જ માણસની દૃષ્ટિ ખેંચાય છે, તેનેજ તપ તરિકે આળખે છે, પરંતુ તપના બારે પ્રકાર તરફ દૃષ્ટિ કરવી. અભ્યંતર તષમાં વિનય, વૈયાવચા, સ્વાધ્યાય, ધ્યાન વિગેરેને તપ તરિકે જ ગણેલ છે. તે તપ મહા લાભકારક છે અને તેનાવડેજ અનંત ભવાનાં પૂર્વબદ્ધ કર્મ નિજૅરી શકે છે. માત્ર બાહ્ય તપની કે અજ્ઞાનની તેવી શક્તિ છે જ નહીં. અજ્ઞાનકથી તા માત્ર પોળિક સુખ પ્રાપ્ત થાય છે કે જે પુન: પુન: પ્રાણીને સંસારમાં પરિભ્રમણ કરાવે છે.
વે અશ્વતત્ત્વ સમજાવે છે. કર્મની સતત-જ્ઞાનાવરણાદિકમેનિા અવિચ્છેદ્ર તે અંધ કહેવાય છે. કારણકે પૂર્વકના ઉઢયવડે જ પ્રાણી નવાં કર્મ બાંધે છે અને તે ઉદયમાં આવતાં સુધી સત્તાપણું રહે છે. પૂર્વ કમ સિવાય નવાં કર્મ મંધાતાં નથી. નધના ચાર પ્રકાર કહેલા છે. ૧ પ્રકૃતિ અંધ, ૨ સ્થિતિ માં ધ, ૐ અનુભાગ ાંધ અને ૪ પ્રદેશ બંધ. આ ચારેના પ્રદેશમધમાં સમાવેશ થઈ જાય છે, કારણ કે બંધા વેલ કર્મોના પ્રદેશોના સ્વભાવ, તેની સ્થિતિ અને તેના રસ તે પ્રદેશમાંજ રહેલ છે. બીજી રીતે પ્રકૃતિ ધમાં પણ બીજા ત્રણ પ્રકારના બંધને સમાવેશ કરવામાં આવેલું છે. આ ચારે પ્રકારના બંધનું સ્વરૂપ કર્મ ગ્ર ંથ, કર્મ પ્રકૃતિ, પ'ચસ ંગ્રહાર્દિકથી જાણવા સેવ્ય છે. બધનુ યધાર્થ સ્વરૂપ સમજ્યા પછી તેને અટકાવવાનો ઉપાય ડીક થઇ શકે છે, જેમ વ્યાધિનું યથાર્થ નિદાન થયા પછી ચિકિત્સા ખરાખર થઈ શકે છે તેમ,
સમગ્ર પ્રકારે કર્મોના જે આત્યંતિક ક્ષય-વિયેગ તે માક્ષ કહેવાય છે. માક્ષ હું કાંઈ જુદી વસ્તુ નથી. અનાદિ કાળથી કીવર્ડ અધાયેલા જીવાનુ જે તદન
ને વધુ પાકી નિરાશ થાય છે. ની
એ રીતે સ