Jain Dharm Prakash 1917 Pustak 033 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

ન નું પ્રકાશ
ર૬પ કહેલું છે. તત્ત્વા ની ચી શ્રદ્ધા ન હેાવી તે સાત્વ છે. જ્યાંસુધી માણીને કર્મસ્થિતિ વિશેષ હાય છે ત્યાંસુધી તેને તરવાની શ્રદ્ધા થતી જ નથી. આ સંસારમાં અર્હદ કાળથી અનંત પુદ્ગલ પરાવત ન કરતાં જ્યારે જે પ્રાણીને છેલ્લુ પુદગલ પરાવર્તન પ્રાપ્ત થાય છે અર્થાત્ ભાવી સ`સાર માત્ર એટલેા જ રહે છે ત્યારે તેનામાં માર્ગાનુસારીપણું આવે છે અને તે કરતાં પણ જ્યારે સ ંસારસ્થિતિ ટે-અ પુદ્દગલ પરાવર્તન જેટલી વધારેમાં વધારે રહે ત્યારે વ સમકિત પામે છે. ત્યાંસુધી જીવ સમકિત પામતા નથી ત્યાંસુધી તેનામાં વિપર્યય ભાવ રહે છે, જ ચેતનનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ તેને સમજાતુ ં નથી તેના પર શ્રદ્ધા આવતી જ નથી. તેવા ભાવને શાસ્ત્રકારે મિથ્યાત્વ કહેલુ છે. તેના અભિગ્રહિક, અનભિગ્રહિક, અભિ નિર્દેશિક, અનાભગિક અને સાંયિક એવા પાંચ પ્રકાર છે. તેમજ ખીજા પણ તેના ઘણા ભેદે શાસ્ત્રમાં ખતાવંલા છે. તે ભેદોને બરાબર સમજીને જેટલેા પ્રયાસ થઇ શકે તેટલા કરી આ મહાન દોષને ટાળવાની જરૂર છે. પ્રાણીને પરમ શત્રુ મિથ્યાત્વ છે તેનાવડે જ પ્રાણી સંસારમાં અપરિમિત કાળ પર્યંત પરિભ્રમણ કરે છે. એ મિથ્યાત્વનું સ્વરૂપ અન્ય ગ્રંથીથી જાણી લેવું. અહીં તેના વિસ્તાર કરવામાં આબ્યા નથી.
હરે જ્ઞાનના મુખ્ય પાંચ ભેદ છે. તેમાં એ પરાક્ષ જ્ઞાન છે અને ત્રણ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન છે. અક્ષ શબ્દ અહીં આત્માવાચક છે. જે જ્ઞાન ઇંદ્રિયાના સાધન સિવાય પર ભારું' તણી શકે છે અર્થાત્ જે જ્ઞાનમાં આત્માને ઇંદ્રિયાર્દિકની અપેક્ષા રહેતી નથી તે પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન કહેવાય છે. પ્રત્યક્ષ જ્ઞાનના પણ બે પ્રકાર છે. દેશ પ્રત્યક્ષ ને સર્વ પ્રત્યક્ષ, અવધિ ને મન:પર્યવ એ દેશ પ્રત્યક્ષ છે, કેવળજ્ઞાન સર્વ પ્રત્યક્ષ છે. મતિ અને શ્રુત એ કે પરોક્ષ જ્ઞાન છે. તે ઇંદ્રિય અનિદ્રિયના નિમિત્તથી ઇંદ્રિયાદ્વારા આ માને થાય છે, સાક્ષાત્ આત્માને પરભાર્યાં ધતા નથી. એ અને જ્ઞાન થયેાપશ્ચમ જન્ય છે. પ્રત્યક્ષજ્ઞાનમાં પણ અવિધ ને મન:પર્ય વ ક્ષયાપશમ જન્ય છે અને કેવળ જ્ઞાન ાયિક ભાવનું છે. તે જ્ઞાનાવરણીય કર્મના સત્રથા ક્ષયથી જ ઉત્પન્ન થાય મતિજ્ઞાનનું બીજું નામ આભિનિાધિક જ્ઞાન છે. શ્રુત-આગમ તે અ ંદ્રિય વિષયવાળું છે, પરંતુ તે સર્વજ્ઞચિત હોવાથી યથાર્થ આધ આપનાર છે. એટલે પ્રમાણભૂત ગણાય છે.
મતિજ્ઞાનના શ્રુતનિશ્રિત અને અશ્રુતિનિશ્રિત એવા એ પ્રકાર છે. શ્રુનિશ્ચિ તના અવગ્રહ, ઈહા, અપાય ને ધારણા એમ ચાર ભેટ છે. અવગ્રહના પણ વ્યંજ નાવગ્રહ ને અર્થાવગ્રહ એવા એ પ્રકાર છે. શ્રુતનિશ્રિત મતિજ્ઞાનના એકદ૨ ૨૮. થાય છે. એ દરેક ભેદના વળી અડુ ને મહુ, હુવિધ ને મહુવિધ એવા