Jain Dharm Prakash 1917 Pustak 033 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 4

વધારમા વર | ૨૨૦ ભાવાશે–શુદ્ધ ; મન વચન કાયાના ચોગ (વ્યાપાર) તે પુન્યાવ, તે વિપરીત તે પાપા અને મન વચન કાયાની ગુપ્તિ તે નિરાશ એ સંવરે કહ્યું છે. ૨૦
વિવેચન-મન વચન કાયાની જે વેગ તેને આગમપૂર્વક જે વ્યાપાર તે પુણ્યાઘવ છે, અને જી.ર્વક જે વ્યાપાર તે પાપાશ્રવ છે. એમ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે-ઇચિ. કષય, અશ્વત અને યોગ એ રીતે આશ્રયના મુખ્ય ૪ ભેદ છે, અને તેના ઉત્તર દિ ૧૭ થાય છે. તેમાં ૨૫ કિયા ભેળવતાં ૪ર ભેદ થાય છે. પરંતુ એ સર્વમાં મુખ્યતા ચોગની છે. એમની સાથે કષાયાદિ ભળવાથી પ્રાણ શુભાશુ કર્મ બાંધે છે, એટલે મન વચન કાયાના ચેગન આગમ કાનપૂર્વક વ્યાપાર અર્થાત્ જે રીતે આગમોમાં કર્તવ્યાકર્તવ્ય બતાવેલું છે તે પ્રમાણે સમજીને કર્તવ્ય આચર્યું અને અકર્તવ્ય તજવું તેથી પુણ્યાશ્રવ થાય છે. અર્થાત પુણપ પ્રકૃતિ-શુભ પ્રકૃતિ બંધાય છે. અને વેચ્છાપૂર્વક મન વચન કાયાને જે વ્યાપાર એટલે ગિળિક ભાવમાં રાચવું માચવું. કર્તાવ્ય ન કરવું અને અકળ્યું કરવું તેથી પાપાશ્રવ થાય છે. અર્થાત્ પાપ પ્રકૃતિ-અશુભ પ્રકૃતિ બંધાય છે. અહીં શુભ થા અશુભ કર્મનું આવવુ તેને આશ્રવ કહેલ છે. આત્માની સાથે તે કર્મપુગનું જે બદ્ધ થવું તેનો બધિ તરીકે બંધાવમાં વ્યપદેશ કરે છે. શુભ કે અશુભ કઈ પણ પ્રકારના કર્મ બાંધવા તેથી જ સંસારમાં ભમે છે-છુટી શકો નથી તેથી આશ્રવતત્ત્વના છે જે છતાં તેને હેય જ ગણેલ છે. -
આ લેકના પૂર્વાર્ધમાં કાકાવતનું નિરૂપ કરીને ઉત્તરાર્ધમાં સંવર તત્ત્વ ટુંકામાં સમજાવેલ છે. શાસ્ત્રકાર મન, વચન અને કાયાની ગુપ્રિ-તેને પવવા-પિતાને વશ કરવ- પ્રવર્તવા ન દેવા, તેને નિરાશ્રવ અથવા સંવર કહે છે. આ સંવર આધવન દ્વારા કે કરનાર છે. તેના સમિતિ, રુપ્તિ, પરિસ યતિધર્મ, બાવા ને ચારિત્ર છે. મુખ્ય ૬ ભેટ છે અને તેના ઉત્તર દ પ૭ થાય છે. સમિતિ ગુમિ પુરાવાર મન વચન કાયાની જે પ્રવૃત્તિ તે સંવર છે. સંવરના બીજા પણ અનેક લે છે. આશ્રવ ને સંવર તત્ત્વનું વિશેષ સ્વરૂપ જાણવાના ઈચ્છે નવતવાદિ પ્રકોનું જ્ઞાન મેળવ્યું. ૧૨૦ હવે નિર્જરા બંધ ને મો-એ ત્રણ તત્ત્વનું સ્વરૂપ કહે છે –
संवृततपउपयशनात्तु निर्जरा कर्मसन्ततिर्वन्धः । वन्धवियोगो मोक्षस्त्विति संक्षेपानवपदार्थाः ।। २२१ ॥