________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવું કર દયાં. છે અને તે વિષયને બને તેટલી રીતે ચચીને વ્યવહારૂ આકારમાં મૂકવા તેમણે પ્રયત્ન કર્યો છે.
શોધ અને જૈન દર્શનની સરખામણીમાં પણ અહિંસાને અંગે જૈન ધર્મને વિશેષ માન ઘટે છે, કારણકે જૈન ધર્મમાં બતાવેલી દયા જળચર, સ્થળચર અને બેચરાને લાગે છે તે ઉપરાંત બે ત્રણ ચાર ઇંદ્રિયવાળા સુધી અને છેવટે વનસ્પતિ અને પાણીના જીવો સુધી પણ લખાય છે. Hિ THો ધર્મ એ જૈન દશનો મુદ્રામાં છે અને એ વિષયને વિચારવામાં અને તેના સંબંધમાં જ્ઞાન ફેલાવવામાં અનેક ગ્રંઠે જૈન વિદ્વાનોએ લખ્યા છે, એ ઉપરાંત આપણે અનેક સ્થળોએ ચાલતી પાંજરાપિળે જોઈએ છીએ ત્યારે લુલા, લંગડા, તજી દેવાયલા જનાવરો અને પક્ષી માટે તેમજ નાની વાતો માટે જેનોએ કેટલું કર્યું છે તે ખાસ ધ્યાન ખેંચનારું થઈ પડે છે. જનાવરો માટે પાંજરાપોળ કરનાર જેન કોમ મનુષ્ય માટે દયા ન ચિંતવે કે નિરાધારોને આશ્રય ન આપે એમ કેટલીકવાર કહેવામાં આવે છે તે દયાના જૈવિચારને સમજનારાને જરા વિચિત્ર લાગે છે. જે ધર્મ વનસ્પતિ સુધી અહિંસાના વિષયને લંબાવે તે મનુષ્ય માટે બેદરકાર રહે એમ ધારવું પણુ કપનામાં ઉતરે તેવું નથી. અહિસાના વિષયના સંબધમાં એટલે સુધી કહેવામાં આવે છે કે પ્રથમ વ્રત જેમાં હિંસાનો ત્યાગ કરવાનો છે તે મૂળ છે અને બાકીનાં સર્વ વ્રતો તેની વાડરૂપે છે, એટલે તમે ગમે તે વ્રત કર્યો તે અહિંસાના મૂળ વિષયને પુષ્ટિ આપનાર હોવું જોઈએ. દાખલા તરીકે અસત્ય ન બોલવું તે એટલા માટે કે અસત્ય બોલવાથી સામા પ્રાણીને દુઃખ થાય, લાગણી દુ:ખય, ચોરી કરવા અંગે સામા પ્રાણીનું ધન જવાથી તેને ખેદ થાય એટલા માટે અસત્ય બોલવું નહિ, ચોરી કરવી નહિ. આવી રીતે સર્વ આતોને આધારે અહિંસાના મુખ્ય સિદ્ધાન્ત ઉપર છે એમ જોતાં અહિંસાનો વિષય જૈનધર્મને અંગે ખાસ અગત્ય ધરાવનારો ગણાય. આવો જૈનદર્શનના મૂળ પાયારૂપ દયાનો વિષય આપણે જેમ બને તેમ સર્વ રીતે વિચાર કરવા યોગ્ય છે. આ જ નાના બાર વિષયો પૈકી અગીયાર વિષયો વિચાય તે પણ આ વિષયના પટામાં આવી જાય છે અને આ વિષયને જરા પણ અલવલ ન આવે તેવી રીતે તે અમલમાં મૂકવાના છે એમ જ્યારે આ વિષય વાંચ્યા પછી જોઈ શકાશે ત્યારે બરાબર જણાશે કે આ દયાને વિષય આપણે બહુ સારી રીતે ચીને સમજવાની જરૂર છે. એ વિષયને જેમ ચર્ચવામાં આવશે તેમ વધારે લાભ થશે એમ જણાય છે, તેથી આ વિષય બહધ્યાન પૂર્વક વાંચવા વિજ્ઞપ્રિ છે.
દયાના સંબંધમાં એટલી બધી ગેરસમજુતી ચાલે છે કે તેનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ ઘણુંખરા પ્રાણુઓને હેતો નથી. જેમ સત્ય બોલવું એમ કહેવામાં
For Private And Personal Use Only
