________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુખિતેવું કરે દયા.
૨૭ સ્થિર આત્મગુણે તે શાસ્ત્રમાં હોય અને તેનો પિતાનો સ્વભાવ આ દુનિયાની ધમાલમાં અથડાવા પછડાવાનાજ હોય–આવી રીતે તે બાહ્ય અને અત્યંતર રીતે પરભાવમાં આસક્ત થઈ વતે છે અને પરભાવ સાથે તન્મય હોય તેવો લાગે છે. જ્યારે વસ્તસ્વરૂપને કાંઈ આભાસ થાય છે ત્યારે તેને સમજાય છે કે પોતે પણ ઘણું ભૂરો અને સાધ્ય તરફ જવાને બદલે ઉલટજ માર્ગ લઈ વસ્તુત: સુખ ન હેય તેવા પદાર્થોમાં કે ભાવોમાં સુખ માન્યું. આવા પ્રકરની વિચારણા કરી અજ્ઞાન દશામાંથી શુદ્ધ માર્ગ પર પોતાના ચેનનને લઈ આવો તે સ્વદયા કહેવાય છે. ભાવદયાનું લક્ષ્યસ્થાન અન્ય પ્રાણીઓ હોય છે, જ્યારે સ્વદયાનું લક્ષ્યસ્થાન પિતાનો આત્મા હોય છે. એ સ્વદયામાં મરણ કે વ્યાધિથી પોતાના આત્માને બચાવી લેવાની દયા તરફ લક્ષ્ય નથી પણ અનાદિ કાળથી પરભાવમાં રમણ કરનાર અને અન્ય ભાવોને પિતાના માનનાર પિતાના આત્માને તેવા ઉલટા માર્ગથી બચાવી તેના સાધ્યસ્થાને પહોંચે તેવી સ્થિતિ પર તેને લઈ આવવો અને તે સંબંધમાં યોગ આત્મનિરીક્ષણ કરવું, યોગ્ય આત્મવિચારણ કરવી, વિચારણાને પરિણામે યોગ્ય વર્તન કરવું તે લક્ષ હોય છે. તે સર્વનો સ્વદયામાં સમાવેશ થાય છે. એવી રીતે પિતાના આત્માનું ઉત્થાન કરતાં બાહ્યદષ્ટિએ કાંઈક હિંસા લાગે તે પણ તે વસ્તુત: દયાજ છે, કારણ કે જ્યાં ચેતન સ્વરૂપ સન્મુખ હોય ત્યાં દયા તેના શુદ્ધઆકારમાં હાજર રહે છે. આવી રીત જ્યારે ચેતનની ઉન્નતિ કરવાના સાધનની યોજના કરવામાં આવે છે ત્યારે શરૂઆતમાં આશવના દોષ લાગતાં હોય તેવું જણાય છે, પરંતુ તેવા દો દોષની ગ્રાહ્ય દ્રષ્ટિથી થતાં નથી, પણ ચેતનાની ઉ કાન્તિને અંગે થઈ જાય છે અને તેઓને દૂર રાખવા અશક્ય હોવાને લીધે થઈ આવે છે તેમાં સાય વિશદ્ધ હોય છે તેથી તેને આશ્રવરૂપ ન ગણુતાં સ્વદયા નિમિત્ત હોવાથી વ્યવહાર ધર્મમાં તેનો સમાવેશ થાય છે.
અપૂર્ણ (મૈતિક)
कस्तूरी अने चंदननो संवाद. એકદા અખલિત અને અખંડ કેવળ સુગંધના ગુણથી મનમાં અતિશય ગર્વ લાવી, ચંદન પ્રમુખ બીજી બધી સુગંધી વસ્તુઓને તુચ્છ માનતી કસ્તુરી આ પ્રમાણે કહેવા લાગી:-“હેક દૂર! તારૂં મર્દન કરવામાં આવે ત્યારે તું સુગંધ આપે છે, અરે ! ચંદન ! તારું ઘર્ષણ કરવામાં આવે ત્યારે તું સુગંધ આપે છે, રે કાલાગુરૂ! તું અગ્નિમાં હોમવામાં આવે, ત્યારે સુગંધ આપે છે, પણ મારા (કસ્તુરીન) તો હજી દર્શન થયા હોય તે પહેલાં હું સુગધ આપું છું.”
For Private And Personal Use Only
