Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
KEGISTERED NOR, 155.
-
--*r
+
+ નનન+ = *
૧૧ * *
*
*
*
*
*
*
, ,
બી.
,
F
*
d
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
.
n
".
Sr
ક
माहताः प्रजाति
जाविधायामला।
वंद्यास्तीर्थक सेव्याः सन्मुनयश्च पूज्यचरणाः श्राव्यं च जैनंवचः॥ સરગ્રહ પરિપાલનપતુd wાર્થ તો નિર્મલ ) ध्येया पंचनमस्कृतिश्च सततं जाव्या च सद्भावना ॥१॥
કામ-
-
પુસ્તક ૩૨ મું.
ચિત્ર, સંવત ૧૯હેર, વીર સંવત ૨૪૪૨.
અંક ૧ લે,
-- કાર કલાક કામ કર
- --
-
- આ
~-- આકાર -
-
----- : *
:
પ્રગટ કર્તા શ્રી જૈનધર્મ પ્રસારક સભા. ભાવનગર.
અનુમgિ. { 1 નુતન વર્ષની અભ્યર્થના.
૨ શ્રી જિને દેવ સ્તુતિ... | ૩ આપ લેતી ...
૪ નવું વર્ષ છે . ૫ પ્રશમરતિ પ્રકરણ. ... ૬ દુઃખિતે કુરૂ દયા.... 19 કરી અને ચંદનને સંવાદ. •
૮ દાન, શીલ, તા અને બાપને વદ. .. ૬ ૯ શ્રી વાળો કન્ફરન્સનું દશમું અધિવેશન. ... ...
શ્રી હતી’ છાપખાનું –ાવનગર, કદ હા .. ) અરદેશ ફા. ૦-૪-વેટ સાથે.
:
મ- મો.+++. મ. +++. મનના મit-sri-s.riylant
છે. જ
કે
, tes
fold
-
- -
t
-
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
આ
પુત્ર હું હાર પટ માટેજ ખાયી છે. ) મા શુળ, બ. ગભીરવિજયજી કૃત ટીકાયુક્ત. તારી મૂળ મૂળ તે ટીકાના ભાષાંતર યુક્ત. ( જીકાકાર ) દેશના ભાષાંતર. ( બધાય છે) ૨. હાલમાં છપાય છે.
પ્રકૃતિ ગ્રંથ. શ્રી યાવિક્ષ્યજી ઉપાપાય કૃત મેટી ટીકાયુક્ત. ઉપદેશ સાનિકા ગ્રંથ, માટી ટીકાયુકત. ૧. પૂર્વક કર્મ પ્રથાદિ વિચાર ( બુકાકારે ) શાંતિનાથ ચરિત્ર, પદ્મમધ સસ્કૃત, ત્રિષણી શલાકા પુરૂષ ચિવ ભાષાંતર. પ ૮-૯ ( આવૃત્તિ ૨ જી.) પ પ્રતિમણુ સૂત્ર. ગુજરાતી. ( શીલા છાપ. ) બુનભનું કેવળી ચરિત્ર ભાષાંતર. રમગામવાળા શા. ચુનીલાલ સાંકળચદની આર્થિક સહાયથી ) પર ત્રિ ભાષાંતર.
प्रसिद्धि
છે. રાનું.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શેઠ નાગરદાસ પુરૂષોત્તમદાસ રાણુપુરવાળાની સહાયથી, ) ૩. તાર હોવાથી તરતમાં છપાવા શરૂ થશે. ઉપદેશ પ્રાસાદ ગ્રહૈં મૂળ (સ્થભ છ થી ૧૨) ( શૈ હીરાલાલ કારદાસની સહાયથી )
ને સતતિકા (હઠ્ઠા ધર્મગ્રન્થ ) ની જાળ્ય, ટીકાયુકત. શાઇ હતી. ભાષાંતર
હું
તૈયાર થાય છે.
શ્રી કપૂરપ્રકર બ્રન્થ મેટી ટીકાયુકત.
શ્રી ઇડર નિયાની મેતા. હીરાચંદ લક્ષ્મીચંદની સહાયથી )
શ્રી ઉપદેશ પ્રાસાદ અન્યં મૂળ ( સ્થંભ ૧૩ થી ૨૪ )
શ્રી ઉપતિ લાલ પપા કથાનું ભાષાંતર ( ૨૦ હજાર શ્વેતુ' ) હૈદ્રાવણ અને ગુજરાતી ભાષામાં, રવતત્ર લેખ. હર સાબ્ધ કાવ્યનું ભાષાંતર,
દરાજાના રાસપાર અને રૂ.
(રી પાછીયાપુર નિવાસી શા. ઇદાસ વાયદની સહાયથી ) . ૧-૧૩-૬૪-૬૬-૧૭-૧૮–૧૯ વાળા પ્રદેશ ચર્ચા મુકેશ પેદા તરફથી વાહી સ્થની ઇચ્છા થાય તેમણે અત્રે લખતા તી લેવી.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश.
-- - -- पिता योगाभ्यासो विषयविरतिः सा च जननी । विवेकः सौंदर्य प्रतिदिनमनीहा च नगिनी ॥ प्रिया दांतिः पुत्रो विनय उपकारः प्रियसुहत् । सहायो वैराग्यं गृहमुपशमो यस्य स सुखी ॥१॥
પુસ્તક કર મું. ચિત્ર.. સંવત ૧૯૭૨. વીર સંવત ૨૪૪ર. અંક ૧ લો.
॥ नूतन वर्षनी अभ्यर्थना ॥
( રાગ–માલકોશ ) શ્રી જિનચરણ-શરણ સુખકારી.
શ્રી. જૈન પ્રભા જગમાં વિસ્તારી, મિથ્યા-તિમિર નિવારી શ્રો. નવિન ભાવરસ રેડો મુજમાં, નવ વર્ષે મનોહારી શ્રી. પૈવલ કરે ભવિજનના મનને, ગ્રહે સમયરસ કયારી. કી. રગ રગ રમ્ય રમણતા ધારે, ચિઘન જ્યોત પ્રસારી. શ્રી. Fગ્ન બની શાસનસર ઝાલે, ત્રણવિધ તાપ વિદારી. શ્રી. પ્રબળ બને.નિજ પરના હિતમાં, ઘીરજ શર્ય વધારી. શ્રી.
મદેવનું પદ શોભાવે, મમતા મનથી મારી. શમ દમ મૃદુતા વરતર સેવે, અંતર–ભૂમિ સુધારી શ્રી. વાં છત દાતા ભવભરાતા. પરમાતમ અવિકારી. શ્રી. ચોવીશમા શ્રીવીર ચરણમાં. એ અદાસ ઉચારી. શ્રી.
રત્નસિંહન્દુમરાકર.
૧ પદ-ચારિત્ર. ૨ ન. ૯ સિદ્ધાંત. ૪ શાસનરૂપી સરોવરમાં રનાન કરે. 5 કામદેવ આવક. ૬ સ્થાનપદવી. અતિ શ્રેષ્ઠ,
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેમ પ્રકાશ,
श्री जिनेंद्रदेव स्तुति.
રાગ માઢ. - વેળાના યાર, ઉભા અટારી, પેલા તમારા પ્રાણ એ ચાલ.
નરાજને ભજ લે. પાતક તજ લે, પ્યારા પ્રાણ સુજાણ; જાવું લાંબી મજલે. સંબળ જ લે, પાતક તજ લે, પ્યારા પ્રાણ સુજાણ. છે જ નજરે નિહાળ તું ચેતન, તે તે અનન્ય અસાર;
ન પડતાં પ્રાણને ધારે, ધર્મ તે નિત્ય સ્વિકારરે. વાર ન રઝળે. સત્ય સમજ લે, પાતક તજ લે. પ્યારા પ્રાણ સુજાણ. જિનાજને ભજ લે, પાતક તજ લે, પ્યારા પ્રાણ સુજાણ.
કવિ–સાંકળચંદ.
શી કહું
आप वीती. (શી કહું કથની મારી રાજ–એ લયમાં. ) શી કહું કથની મારી નાથ, શી કહું કથની મારી. હવે શરણ દઈ લે તારી, નાથ. દશ દષ્ટાંતે દુર્લભ ભવ પણ પુણ્ય થકી હું પામ્યો; ભવની ભૂલવણમાં ભૂ, વિજય થકી ન વિરાખ્યા-નાથ શી કહું. આર્યભૂમિ ને ઉત્તમ કુળમાં, જન્મ ધ શુભ ગે; સાઇઝ ન સાધ્યું મૂઢપણથી. ભ્રમિત થયે હં ભેગે-નાથ શી કહું. તનુંપતા ગુરૂસંગ આજે પણ, દર પ્રમાદ ન કીધો: દ્રિય સુખમાં બાળ બનીને, ઉમારગ મેં લીધે-નાથ શી કહું. વણ વેગ સાધીને દિનદન, બહુ વાતો નિરધારી કરણી કરતાં કથા કંપે, મૂછો મેં ન નિવારી-નાથ શી કહું. અસાધન સંપ્રાપ્ત થયા પણ, મધુબઇમાં અટ: રજકાલ કરી સમય ગુમાવ્યા, લોભે અધર ડું લટક-નાથ શી કહું, લક્ષ્મીની લીલા પાપીને, માન કરી મદ માત;
ભાવમાં અક્કડ થઈને, કોણે બન્યું હું રાતે-નાથ શી કહ. iાન ! વાન માં અંતરની એ, કહેતાં પાર ન આવે અંતર બી ચાંપે આવનાશી, તા સેવક સુખ પા–નાથે શી કડ.
રત્નસિંહ દુમરાકર,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવું વર્ષ.
नवं वर्ष.
શ્રી પરમાત્માની પરિપૂર્ણ કૃપાથી હું નિવિદ્મપણે આજે ૩૨ મા વર્ષમાં પ્રવેશ કરૂ છું. જગતના જીવાની અંદર વય વધતી જાય ત્યારે આયુષ એવુ થતુ નય એમ કહેવાય છે અને તે વાસ્તવિક છે, પરંતુ મારે માટે તેમ નથી. મારી તે વય વધતી જાય છે તે પ્રમાણમાં મારૂં આયુષ્ય પણ વધતુંજ જાય છે. કેમકે મારા જન્મ અન્ય નિર્માલ્ય જવા કે સામાન્ય મનુષ્યની જેવા નિર્માલ્ય નથી, પણ હું !ાહ્ય અને આંતરિક શાભમાં વૃદ્ધિ પામી એવા સંગ્રહ કરાવુ છું કે જે તેના સંગ્રહકાકને તેમજ તેની પાછલી પ્રજાને પણ અનેક રીતે ઉપકારક થાય. જીવ્યું તેનુજ સફળ છે કે જે પરના ઉપકાર માટેજ જીવે છે. તે સિવાય મનુષ્ય તરીકે જન્મીને તેમજ મારી પંક્તિમાં પણ જન્મ ધારણ કરીને અલ્પવયમાં આહુિત કે પરહિત કર્યો સિવાય ઘણા પચત્વ પામી ગયા છે. આટલું પ્રસંગોપાત સૂચવીને હું મારા સ્વરૂપદર્શન તરફ દૃષ્ટિ કરવા વિજ્ઞપ્તિ કરૂ છું. ગત વર્ષનુ મારા સ્વરૂપનું દર્શન ટુકામાં આ પ્રમાણેનુ છે.
ગતવર્ષમાં ૧૨ હેડીંગ નીચે કુલ ૧૦૭ લેખા આપવામાં આવેલા છે અને મુખપૃષ્ટપરના ઉપમિતિભવપ્રપ‘ચાના વાકયપરના વિવેચનને ૧૦૮ ને! આંક આપવામાં આવ્યે છે. સદરહુ ૧૦૭ લેખમાંથી છેવટે આપેલા બેદકારક મૃત્યુ
સબંધી નોંધના ૪ લેખ અને વર્તમાન સમાચારના ૩ લેખ કે જે તંત્રીતાજ લખેલા છે તે બાદ કરતાં બાકીના ૧૦૦ લેખ પૈકી ? લેખ પદ્યમધ અને ગદ્યબંધ છે. પદ્યબંધ ૨૪ લેખા પૈકી ૯ પ્રાચીન છે, જેમાં ૪ સ્તવના છે, ૨ ચદગુણાવળીના કાગળે છે અને ૩ મનહર, સવૈયા ને કુંડળીઆના લઘુ લેખ છે; બાકી ૧૫ જુદા જુદા લેખકેના લખેલા છે, તેનાં પ્રારંભના ૧ શાસ્ત્રી નમ દારા કરના, ૩ દુર્લભજી ગુલાબચંદ મહેતાના, ૪ કવિ સાંકળ ચંદના, ૬ રત્નસિંહ દુમરાકર કે જે હાલ નવા લેખક થયેલા છે તેમના અને ૧ અમીચદ કરશન ના છે. એએ પ્રથમ કવિતા મેકલતા હતા, તે પાછા હાલમાં નગૃત થયેલા છે.
ગદ્યમ ધ ૭૬ લેખા પૈકી મેટો ભાગ મુનિરાજ શ્રી કર્પૂવિજયજીના અને તંત્રીને છે. મુનિરાજ શ્રી કપૂવિજયજીના નાના મેટા ૯૩ લેખા આવેલા છે. તે પૈકી જ્ઞાનસાર સૂત્ર વિવરણના પેટામાં છેલ્લા ૪ અષ્ટક અને ઉપસંહાર મળી પાંચ પેટાભાગ છે, અને સૂક્તમુક્તાળીના પેટામાં પણ ૫ લેખા છે. આ દો લેખામાં તત્રીએ વિવચન લખેલુ છે. બીન્ત લેખા પૈકી ૭ ધાર્મિક, ૧૩ નૈતિક, ૮ ઉપદેશક, ૧ સામાજિક અને ૨ પ્રકીણુંના પેટામાં આવેલા છે. આ બધા લેખા સામાન્ય વાંચનારાએ દરેકને ઉપકારક થઇ શકે તેવા
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનનમ પ્રકાશ.
અને અસરકારક છે. સામાજિક લેખમાં જૈનશાળાના કાર્ય વાદુકાને સૂચનાના લેખ છે તે લક્ષ આપવા ચગ્ય છે. આ મુનિરાજના લેખના પ્રવાહ અસ્ખલિત વહ્યાજ કરે છે.
તબીના લખેલા છ લેખે પૈકી પ્રથમ ૧ નવા વર્ષના છે. બીજે ચદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતા સારના છ અકમાં આવેલા છે. તેણે વાંચકાના દિલનું સારૂં આકર્યણ કરેલું છે. આવશ્યકના સૂત્રે સધી પ્રશ્નાત્તર, સાદી શિખામણ, અમર થવાની તીવ્ર ઇચ્છા, અને મમત ખામણાના પત્રા સંબંધી લેખ ખાસ ધ્યાન આપવા લાયક છે. જૈન ધર્મની કેટલીએક પ્રવૃત્તિઓ અને તેને તંદુરસ્તી સાથે ગાઢ સબંધ ' આ લેખ પુરેપૂરા મનન કરવા લાયક છે. અન્ય દર્શની ને પણ વહેંચાવવા ગેબ્યુ છે. ભક્તિને મિષે થતી આશાતનાઆને લેખ જૈન મધુઆએ લક્ષપૂર્વક વાંચી વાંચાવી તે તે આશાતનાએથી દૂર રહેવાની આવસ્યા છે. એમાં બતાવેલા દરેક પ્રકારા દીર્ઘ વિચારથી લખાયેલા છે. સામાજિક લેખેનાં પેટામાં ૪ લેખ જૈન કેન્સ, આગમાય સમિતિ તથા શ્રીમહાવીર વિદ્યાલયને અંગે લખેલા છે. એ ત્રણે સંસ્થાએ જેતવનું ખાસ હિત કરનારી છે. તેના પર પૂરતુ લક્ષ આપવા માટે તે લેખે લખવામાં આવ્યા છે. વીકાર અને અવલોકનના પેટામાં ૫ લેખ લખેલા છે. તે શ્રીમહાવીર એક તથા યુગાદિ દેશના વિગેરેની સમાલેાચનાને અંગે લખેલા છે. આ તમામ લેખાના માટે! ભાગ બહુ આવશ્યક્તા વાળા અને વિસ્તારથી લખાયેલા છે. મારા વાંચનારાઓને તે લેખા તરફ ફરીને ષ્ટિ કરવા સૂચવું છું.
ઉપદેશ કલ્પવલ્લી નામની મન્નહજિણાણની શ્રાવકના કૃત્ય સૂચવનારી સજ્ઝાય ઉપરની ટીકામાંથી કુમારપાળ રાજાની અને શ્રીગુપ્તની કથાનું ભાષાંતર કરાવીને આપેલ છે. સંવાદ સુંદર નામના અન્યાક્તિ વડે ઉપદેશ આપનારા રસીક ગ્રંથનું ભાષાંતર કરાવી તેમાંના હું સવાદો પૈકી છ સવાદો આ વર્ષમાં આપેલા છે. એ પ્રાચીન આચાર્ય શ્રીવિજયદેવસૂરિ તથા શ્રીવિજયસિંહસૂરિ મહારાજ ના સાધુ મુનિરાજની પ્રવૃત્તિને નિયમિત તેમજ વિશુદ્ધ કરવા માટે બહાર પાડેલ આજ્ઞાએ રૂપ પદ્મક શુધ્ધ કરાવી સમજી શકાય તેવી ભાષામાં આપ્યા છે અને એક ‘પુરાણી વસ્તુઓની શેાધ ખેળ અને જેની ફરજ ના લેખ ઇંગ્રેજી લેખના ભાષાંતરના એક વિદ્વાને લખી મોકલેલા દાખલ કરેલા છે. પરંતુ તેમણે પેાતાનુ નામ આપવું દુરસ્ત ધારેલું નહીં હોવાથી અમે આપેલ નથી. આ પ્રમાઊના ૧૨ લેખ પ્રાચીન મહાપુરૂષોની પ્રસાદી તરીકેના આપવામાં આવેલા છે. પશુ૫ ૧૮ લાખ બ્લુદા જુદા લેખકોની કસાયેલી કલમેથી લખાયેલા છે. તે પૈકી ત્રણ લેખો સતીચંદ્ર ગીરધરલાલ કાપડીઆ સેાલીસીટરના મોક્તિકની સાવાળા નવમા, દશમા ને અભ્યારા સાજન્ય સંબધી વિસ્તારથી લખાયેલા છે અને તે બુઢા જુદા સાત અકમાં આવેલા છે. એ લેખ નેમચંદ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવું થ . .
ફ
C
ગીરધરલાલ કાપડીઆના લખેલા છે. તે પૈકી એક · અહિંસા પરમે ધર્મ : ' ના સંબંધમાં એક વિદ્વાને આપેલા ભાષણના રહસ્ય સમધી બહુ અસરકાક લેખ એ અંકમાં આવેલા છે, અને એક ઉત્તમતા ને આરોગ્યતા પ્રાપ્ત્યÅ નિયમે' ના લેખ ઇંગ્રેજી વિદ્યાનના લેખના ભાષાંતર રિકેના છે. આ અને લેખા ઉપયાગી અને વાંચવા લાયક છે. વડોદરા નિવાસી વકીલ નંદલાલ લલ્લુભાઈના લખેલા ન્યાય વૃત્તિ, સદ્ગુણી સ્ત્રીઓ, અને હું પોતે-આ માળાવાળા ૩ લેખા પણ ઉત્તમ પંક્તિના દાખલ કરેલા છે. મન સ્થિર કેમ થાય ?’ એ લેખ માસ્તર દુર્લભદાસ કાળીદાસના લખેલા બે અંકમાં આવેલે છે. તેની અંદર મન સ્થિર થવાના કારણેા બહુ સારાં સૂચવ્યાં છે. લેખ વાંચવા લાયક છે. કેળવણી પ્રત્યે માબાપની ફરજના લેખ તરતમ બી. રાહુને, સાધ વચનમાળાના સવચ દ દામોદરદાસને, જૈનશાળા શિક્ષણક્રમના જૈન શ્રેયસ્કર મડળના, વિધવા આઇઆ માટેની અપીલના બાઈ વાલી વીરચંદને અને જૈન ષ્ટિએ ચેગના અવલેાકનના ચદનમલ નાગારીને-આ પ્રમાણેના છ લેખ જુદા જુદા છ લેખકોના લખેલા દાખલ કરેલા છે. તે પણ પ્રસગને અનુસરતા તેમજ ઉપયેગી છે. એક દર પરભાર્યા ૯ લેખકના લખેલા ૧૪ લેખા આપવામાં આવ્યા છે.
ઉપર પ્રમાણે એકદર ૧૦૮ લેખાવડે મારા દેહુને જેમ બને તેમ વિશેષ અલકૃત કરીને મારા ઉત્પાદક તેમજ પાષકેએ પાતાના આધના તેમજ લેખનશક્તિના જૈનમઆને બની શકે તેટલેા લાભ આપ્યા છે અને પાતાને પ્રાપ્ત થયેલ આત્મવિના ચેાગ્ય ઉપયાગ કર્યો છે. માત્ર એક રૂપીઆ જેટલા લવાજમની અંદર ૪૦૦ પૃષ્ટનુ વાંચન અને એક જૈન પંચાંગ તથા ભેટની બુકના લાભ આપવા વડે મારી જન્મદાતા સભાએ મારા સાધનદ્વારા કાઇ પણ પ્રકારની દ્રવ્યેષ્ઠા રાખી નથી; એટલુંજ નહી પણ તેની અંદર આયપત કરતાં ખર્ચ વધારે કરીને માત્ર જૈનવર્ગ ઉપર ઉપકાર કરવાની બુદ્ધિ પ્રદશિત કરી છે. આ સ ંબ ંધમાં હું તેનું અત્યંત આભારી છું.
મા! ઉત્પાદકો અને પોષકે વિચાર ક્રિનપરદિન વિશેષ ઉત્તમ લેખે લખીને જૈત વર્ગને તેના અમૂલ્ય લાભ આપવાનો વૃદ્ધિ પામતા ન્તય છે તે ખુશી થવા જેવું છે. પ્રસ્તુત વર્ષમાં સન્મિત્ર કપૂરવિજયજીની પ્રસાદી તરીકે લાંઞા વખતથી વિસારી મૂકેલે પ્રશમતિના લેખ આપીને તે ગ્રંથ સમાપ્ત કરવા ઈચ્છા છે. સૂકતમુકતાવળીના બાકીના લેખા તે સાહેબે તે લખી મેકલૈલા છે, પરંતુ તે જુદી યુકે છપાવવાના ઈરાદાથી હાલ રાખી મૂકવામાં આવ્યા છે. ગીત નાના મોટા અનેક લેખે વડે તેમના ઉપદેશની પ્રસાદી તા દરેક અ કમાં મન્યજ કરવાની છે. તંત્રી તરફથી રાદરાળનારાસ ઉપરથી નીકળતા સાર તાળા લેખ આ વર્ષમાં અનતા સુધી પૂર્ણ કરવાના છે, કારણુકે શ્રીપાળ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધમ પ્રકાશ.
રાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતા સારની જેમ આ સારની બુક પણ જુદી છપાવવાની છે. બીજા અનેક જુદા વ્વુદા વિષયાને અંગે તેમના તરફથી લેખે આવવાના છે. આચારાંગ તથા નંદીસૂત્ર વિગેરેમાંથી કેટલીક પ્રસાદી અમારા વાંચકાને ચખાડવા ઇચ્છા છે અને તેવા લેખો આપીને સૂત્રામાંથી તેના રહસ્યના લાભ શ્રાવકવર્ગને કેવી રીતે આપવા ચેાગ્ય છે તેના માર્ગ બતાવવા ઇચ્છા વર્તે છે. સંવાદસુંદરમાંથી બાકી રહેલ બે સવાદ આપવાના છે અને બીજી રસીક કથામાના ભાષાંતર કરાવી કથારસિક વાંચકાની જીજ્ઞાસાને પણ તૃષ કરવામાં આવનાર છે, માક્તિક તરફથી છેલ્લા ( બારમા ) સાજન્ય સંબધી લમણ લેખ આવવાના છે અને ત્યારબાદ બીજી લેખશ્રેણી તેમના તરફથી રારૂ ચનારી છે. અન્ય લેખકે પણ પાતાની શક્તિને ગોપળ્યા સિવાય ઉત્તમ લેખો લખી મેકલવા ઇચ્છા ધરાવે છે અને તેના લાભ મારી દ્વારા આપવાની તેમની ઇચ્છા વતે છે તેથી મારે પણ મગરૂર થવા જેવું છે.
પદ્ય લેખે કિવ સાંકળચંદ્રના, રત્નસિંહ દુમરાકરના, દુર્લભજી ગુલામચંદ ના આવવાના છે અને ખીન્ન પ્રાચીન સ્તવનાદિમાંથી ઉપયાગી અને અસારકની પસદગી કરીને તેના લાભ પણ આપવાની ઇચ્છા વર્તે છે.
આ મારે અંગે ભાવિ વિચારની શ્રેણી પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. તેની અંદર પ્રસગોપાત્ પ્રશસ્ત વૃદ્ધિ થવાના સભવ છે. આ એક પરમ ઉપકારનું જ્ઞાનદાનરૂપ કાર્ય છે, જેના ફળની સીમા નથી. વળી વાંચનાર મધુઓને એજી યા વત્તું ગમે તેટલું હિત થાએ કિંવા ન થાઓ પરંતુ ઉપકારક બુદ્ધિથી તેવા લેખ લખનારાઓને અને પાતાની બુદ્ધિના એવી રીતે સદુપયોગ કરનારને તા એકાંત લાલજ છે. આ હકીકતને શાસ્ત્રકાર સારી રીતે પુષ્ટિ આપે છે. પ્રાંતે આ નવા વર્ષમાં ઉત્તમ લેખોરૂપી નવીન વસ્રાલંકાર સજીને મારા પ્રીતમાને પ્રીતિ ઉપળવવાના વિચારથી હુ પ્રયત્નવાન થાઉં છું. પરંતુ તેમાં ખરે। આધાર પરમ કૃપાળુ પરમાત્માની કૃપાના છે. અને તેની કૃપાવડેજ નિવિઘ્નતા તેમજ ઉત્સાહ વૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થવાથી હું આશા રાખું છું કે-અવશ્ય મારા સાધ્યને સિદ્ધ કરવામાં હું ફળિભૂત થઇશ. આ નવીન વર્ષમાં માન્ય ઉત્પાદકા, પાપક, હિતેચ્છુઆ, મારા પ્રત્યે શુા લાગણી ધરાવનારાઓ અને મા લાભ લઈને પ્રસન્ન થનારા સર્વ પરમાત્માની કૃપાના લાભ મેળવનારા થાએ, આરાગ્ય રહા, ધ્રુવગુરૂની ભક્તિમાં તત્પર અના, સમ્યગ્ ધર્મનું આરાધન કરે, મિતસ સારી થાઓ અને સ્વપરહિત કરવાને ઉત્કંડિત અનેા એવી શુભેચ્છા ધરાવી, શુભાશીષ આપી, તેને માટે પરમાત્માને પ્રાર્થના કરી, ચોરી કરજ પ્રાન્તવવા તત્પર થાઉં છું અને પરમ કૃપાળુ પરમાત્માનં વિવિધ વિવિધ પ્રણામ કરી મારા સત્કાર્યના આરંભ કરૂ છું.
-
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણप्रशमरति प्रकरण.
(મૂળ, અર્થ, વિવેચન. ) ( અનુસંધાન પુ. ૨૯ ના પૃષ્ટ ૨૪૧ થી) इति गुणदोपविपर्यासदर्शनाद्विपयमूर्छितो ह्यात्मा । भवपरिवर्तनभीरुभिराचारमवेक्ष्य परिरक्ष्यः ॥ ११२ ॥ सम्यक्त्वज्ञानचारित्रतपोवीर्यात्मको जिनैः प्रोक्तः ।
पञ्चविधोऽयं विधिवत्साध्वाचारः समनुगम्यः ।। ११३ ।। અર્થ–ગુણદોષના વિપયાસથી વિષયમૂર્શિત થયેલા આત્માનું, ભવભ્રમણથી ભય પામેલા ભવ્ય જનેએ આચાર ચિંતનવડે સમસ્ત પ્રકારે રક્ષણ કરવું. ૧૧૨.
દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ અને વીર્ય રૂપ પાંચ પ્રકારનો સાધુનો આચાર જિનેશ્વરએ કહેલો છે તેને સમ્ય રીતે અનુસરવું. ૧૧૩.
વિવેચન-આ રીતે જે કોઈ ગુણને દોષ રૂપે જુએ છે અને દોષને ગુણરૂપે જુએ છે, દષ્ટિવિપર્યાસથી વિપરીતતા દેખે છે અને શબ્દાદિક વિષયમાં તન્મય થઈ જાય છે-થયેલો હોય છે, તેવા મૂહ–અજ્ઞાન-અવિવેકી આત્માને નરકાદિક 'ભવભ્રમણની ભીતિ પામેલાઓએ પ્રથમ આચારાંગ સૂત્રના અર્થને અવગાહી 'લક્ષમાં લહી સારી રીતે બચાવી લેવો જોઈએ. ૧૧૨.
એ આચારા પાંચ પ્રકારનો છે. તે સંક્ષેપથી બતાવે છે:
તત્વાર્થ શ્રદ્ધાનું લક્ષણ પ્રથમ સમ્યકત્વાચાર, તે સમ્યત્વથી સહાય પામેલ બીજે મત્યાદિક જ્ઞાન પંચકાચાર, અષ્ટવિધ કર્મચરિત કરવાથી ત્રીજે ચારિત્રાચાર, અનશનાદિક દ્વાદશ વિધ તપ કરણ રૂપ ચોથો તપાચાર અને આત્મશક્તિ ફેરવવા રૂપ પાંચમે વીચાર–એ પાંચ પ્રકારને આચાર પ્રથમ અંગમાં અર્થથી શ્રી તીર્થકર ભગવંતોએ અને સૂત્રથી ગણધર મહારાજાઓએ નિરૂપેલો છે. તે સાધુનો આચાર મુમુક્ષુ જનેએ વિધિવત્ જાણો અને આચર જોઈએ. એ વિધિ કેવા પ્રકારને કહે છે ? તે કહે છે તેમાં સૂરગ્રહણવધિ અષ્ટમ ગાદિ, અને અર્થગ્રહણવિધિ અનુયોગ પ્રસ્થાપનાદિ રૂપ જાણો. તે સકળ સાધુ આચાર–કિયા કલાપ અહોરાત્ર આત્માથી જનેએ આચરવા યોગ્ય છે. નવ બ્રહ્મચર્યાત્મક ઉકત પાંચ પ્રકારને આચાર હવે અધ્યયના અધિકાર દ્વારવડે સંક્ષેપે કહે છે, ૧૧૩,
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
"
4
www.kobatirth.org
જૈનધમ પ્રકાશ
पजीवकाययतनां लौकिक सन्तानगौरवत्यागः
शीतोष्णादिपरीपदविजयः सम्यक्त्वमविकम्प्यम्
i
{
संसारादुद्वेगः क्षपणोपायच कर्मणां निपुणः । वैयावृत्त्योद्योगस्तपोर्विधिर्योषितां त्यागः
'
विधिना भैक्ष्यग्रहणं स्त्रीपशुपण्डकविवर्जिता शय्या |
9
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
', ''.
↑
पञ्चमहाव्रताद विमुक्तता सर्वसङ्गेभ्यः
રામાપામાંનવાયગ્રા: યુદ્વા
> ૧૦ ૧, ૨
૩
૧૪
स्थाननिषद्या व्युत्सर्गशब्दरूपक्रियाः परान्योऽन्या ।
ર
For Private And Personal Use Only
|| શ્‰૪ ||
}} ??* ||
|| શ્૬ ।।
|| ૭ ||
साध्वाचारः खल्वयमष्टादशपदसहस्रपरिपठितः । सम्यगनुपालयमानो रागादीन्मूलतो दन्ति
|| ૨ ||
શ્રી આચારાંગ સૂત્રના એ શ્રુતસ્ક ંધના કુલ (૨૫) અધ્યયનેાના નામ કહે છે. અ-પૃથ્યાદિ છ જીવનિકાયની રક્ષા, ગૃહસ્થ સાધી ગૌરવના ત્યાગ, શીતાદિ ખાવીશ પરીસહાના જય, નિશ્ચય સમકિત, સંસાર ચકી ત્રાસ, કર્મક્ષય કરવાને નિપુણુ ઉપાય, વૈયાવચ્ચમાં ઉદ્યોગ, તપાવિધાન, સ્ત્રીસંસર્ગનો ત્યાગ, વિધિથી ભિક્ષાગ્રહણ, સ્ત્રી પશુ પડગ રહિત શય્યા ( વસતી ), ઇર્ષ્યાશુદ્ધિ, ભાષા શુધ્ધિ, વસ્ત્ર પાત્ર એષણા અને અવગ્રહ શુદ્ધિ, સ્થાન, નિષદ્યા, વ્યુત્સર્ગ (મળશુદ્ધિ), શબ્દ અને રૂપમાં અનાસક્તિ, પક્રિયા, અન્યાન્ય ક્રિયા, પંચમહાવ્રતમાં દૃઢતા, અને સસ ંગથી વિરક્તતા આવેા સાધુને અચાર અઢાર હજાર પદ युक्त · આચારાંગ ’ માં કહ્યા મુજળ સમ્યગ રીત્યા પાળ્યા છતા રાગાદિક દોષાને મૂળથી હણે છે. ૧૧૪-૧૧૮.
વિવેચન-પ્રથમ શસ્ત્રપરિજ્ઞા અધ્યયનમાં પૃથ્વી, પ્ તેજસ, વાયુ, વનસ્પતિ અને ત્રસરૂપ ષટ્ટ જીવનીકાયનું સ્વરૂપ તેમાં શરૂઆતમાં સામાન્યત: જીવનું અસ્તિત્વ પ્રતિપાદન, પછી પૃથિવ્યાદિક છ કાયના સ્વરૂપનું વ્યાવર્ણન, તેના વધથી સંસારનું હેતુક કર્મખ ંધ, અને મન વચન કાયાવર્ડ તેના વધ કરવા કરાવવા તેમજ અનુમેદવાના પરિહારથી વિરતિ એ રીતે ષટ્ટ જીવનિકાયનું રક્ષણ કરવા—જ્ઞાન પૂર્વક પ્રયત્ન કરવા સબંધી ઉપદેશ; ગીન્ન લા:વિજય અધ્યયનમાં લૌકિક સંતાન–માતાપિતા સ્વજન સબંધી સ્ત્રી પુત્રાદિક ઉપરની સ્નેહાસક્તિને ત્યાગ, તેમજ ગળવાન, ક્ષમાદિક ખળવડે ક્રોધાદિક કષાયના જય; ત્રીજા શીતેાીય
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણ અધ્યયનમાં સુધા તૃષાદિક ઉર પરિષહોનો વિજય. (તેમાં સ્ત્રી અને સત્કાર પરિષહ ભાવથી રીત અને કોષ ર૦ ભાવથી ઉઘણું જાણવા.) ચોથા સમ્યકત્વ અધ્યયનમાં શંકાદિક શલ્ય રતિ તત્ત્વાર્થથદ્વાન લક્ષણ દઢ-નિશ્ચિત સમકિત વર્ણવેલું છે. પાંચમા લોકસાર અધ્યયનમાં સંસારથકી ઉદ્વેગ, હિંસાદિકમાં પ્રવૃત્ત મુનિ કહેવાતા નથી, પરંતુ હિંસાદિકમાં અનેક દોષ જાણી તેથી નિવૃત્ત થયેલ કામભોગથી વિરકત નિપરિગ્રહી મુનિ કહેવાય છે, વળી તે સન્માર્ગ સેવી સારભૂત રત્નત્રયને પ્રાપ્ત થાય છે. છઠ્ઠા ધૂત અધ્યયનમાં રવજન, મિત્ર, સ્ત્રી, પુત્રાદિકની નિરપેક્ષતા, તેનો ત્યાગ, જ્ઞાનાવરણીયાદિક કર્મક્ષયનો ઉપાય, શ્રુત જ્ઞાનાનુસારે ક્રિયાનુષ્ઠાન તથા શરીર અને ઉપકરણ ઉપરની મૂછને ત્યાગ વર્ણવેલ છે. સાતમા મહાપરિજ્ઞા અધ્યયનમાં મૂળ ઉત્તર ગુણને સારી રીતે સમજી મંત્ર તંત્ર તેમજ આકાશગામી લબ્ધિનો પ્રયોગ ન કરો, અને પ્રત્યાખ્યાન પરિસ્સામાં તજવા યોગ્ય તજીને જ્ઞાન દર્શન તથા ચારિત્રમાં સદા ઉજમાળ થઈ રહેવા ઉપદિચ્યું છે. આઠમા વિક્ષયતના અધ્યયનમાં તપોવિધિ પ્રાધાન્યપણ હુણ કરેલ છે, શ્રાવકને દેશ વિમેક્ષ અને સાધુઓને સર્વ વિમેક્ષ, ક્ષીણકર્મા–મુકતોના આત્માને પણ સ્વજનિત કર્મ સાથે જે સર્વથા વિચગરૂપ મક્ષ તે સવિસ્તર ( વિસ્તાર પૃવક ભકત પ્રત્યાખ્યાન, ઇગિની અને પાદપોપશમન મરણ સહિત વર્ણવવામાં આવેલ છે. અને ઉપધાન શ્રત નામના નવમા અધ્યયન ભગવાન શ્રી વર્ધમાન સ્વામીએ પોતે સેવેલા તપનું સવિસ્તર વર્ણન કરવામાં આવેલું છે. તેમજ સ્ત્રીના સંગનો ત્યાગ અને બ્રહ્મચર્યાદિકનું લક્ષણ કર્યું છે. એ રીતે આચારાર્થ નવ અધ્યયને પૃથક્ પૃથક બતાવ્યું છે. પહેલી તથા બીજી ચૂલિકામાંના સાત સાત અધ્યયનમાં જે જે અધિકારે વર્ણવવામાં આવ્યા છે તેનું વિવેચન ટીકાકારે કરી બતાવેલ છે. ત્યાર પછી છેલ્લાં બે અધ્યયને કહેલા છે. કુલ અધ્યયન ૨૫ નો સાર નીચે પ્રમાણે છે.
અધ્યયન ૧ લું. (શસ્ત્ર પરિરા) - ૧ ત્રણે કાળ સંબંધી, મન વચન અને કાયાથી, કરવું કરાવવું અને અનમેદવું-એવી રીતે કર્મબંધના હેતુરૂપ ક્રિયાના ર૭ પ્રકાર થાય છે.
૨ પરિણાથી તત્સ બધી શુદ્ધ સમજ મેળવી લેવી અને પ્રત્યાખ્યાન પરિણાથી સમજીને ઉક્ત ક્રિયાનો ત્યાગ કરે.
૩ જેણે એ ક્રિયાના ભેદ ઉક્ત રીતે શુદ્ધ સમજેલા હોય તેજ કને સમજીને તેના કારણથી દૂર રહેનાર મુનિ છે, એમ જાણવું.
૪ જે પૃથ્વીકાય વિગેરે જેની વિરાધના કરવી અહિતકારી છે એમ જાણીને તજે છે તેજ મુનિ છે,
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ
પ મહા પુરૂએ તે મા સેવેલો છે માટે નિ:શંકપણે તેનું જ સેવન કરવું ને કે જીવને પ્રભુની આજ્ઞા સમજી ભય નહિ આપતાં સંયમનું પાલન કરતાં રહેવું.
૬ જે વિષ છે તે સંસાર છે અને સંસાર છે તે વિષયે છે, તેમાં જે અનિ થઈને અગુપ્ત ( અનિચહિત ) રહે છે તે પ્રભુની આજ્ઞાથી બહાર વતે છે અને વારંવાર વિષયાસક્ત બની અસંયમને આચરી ઘરવાસ માંડી રહે છે.
૭ આ વાતને સર્વ પાપથી અલગ રહેનાર તથા નિર્દોષ ચારિત્ર પાળવામાં નવંત અને અપ્રમાદી એવા વીર પુરૂએ બરાબર સમજીને પરિષહાદિકને હઠાવી કેવળજ્ઞાન પામીને સાક્ષાત્ દેખેલી છે. અત:. આત્માથી જનેએ પ્રમાદ તજી નિર્મળ ભાવથી ચારિત્રનું સેવન કરવું ચુકત છે.
અધ્યયન બીજુ. (લોક વિજય) ૧ આયુ અત્યંત અ૫ છે, દરમ્યાન જરા અવસ્થા આવતાં ઇબ્રિબળ ઘટતું જાય છે; વૃદ્ધ અવસ્થાને જોઈને પ્રાણી દિગમૃઢ બની જાય છે. એમ સમઇને અવસર પામી બુદ્ધિમાન પુરૂષ સંયમને માટે તરત ઉજમાળ થઈ જાય છે, એક ઘડી પણ પ્રમાદ કરતો નથી, કેમકે આયુષ અને વન ધસારાબંધ ચાલ્યાં જય છે, પણ અણસમજુ પ્રાણીઓ તે પ્રમાદવત છતાં અસંયરાવડે છે કાચનો કટોક કરતા રહે છે.
ર જ્યાં સુધી ઇન્દ્રિયની (વિજ્ઞાન ) શક્તિ મંદ પડી નથી ત્યાંસુધી ચીવટ રાખીને આત્માર્થ સાધી લે.
૩ બુદ્ધિવંતે સંયમમાં થતી અરતિ દૂર કરવી, જેથી શીધ્ર સ્વમોક્ષ થાય છે.
8 અજ્ઞાની જીવ પરીષહ કે ઉપસર્ગ આવતા પવિત્ર આજ્ઞા તજી સંયમળી ભ્રષ્ટ થઈ જાય છે.
! જે સંયમને સદા પાળતા રહે છે તે જ ખરા ત્યાગી છે; નિર્લોભી થઈને જે વિષયને પૂઠ દે છે અને અનુક્રમે સર્વ કર્મને અંત કરે છે તેજ અણગાર કહેવાય છે.
ક બાળ-અજ્ઞાની જ એમ બકે છે કે યમ નિયમ કશા કામને નથી.
9 તત્ત્વ સમજનારને કંઈ કહેવાની જરૂર નથી, કેમકે તે તો સીધે માગે કરવા જાય છે. ( વીર પ્રભુએ મજબૂતીથી કહ્યું છે કે મુનિએ સ્ત્રીનો બીલકલ વિશ્વાસ કરો નહી. ભોગે રોગનું કારણ છે એમ તેઓએ સ્પષ્ટ રીતે તાવી આપ્યું છે.)
૮ શરીર જેમ બહારથી અસાર છે તેમ અંદરથી પણ અસાર છે,
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણ.
૯ જેમ બાળકે લાળને ચૂસી લે છે તેમ બુદ્ધિવંતે છંડેલા ભેગને ફરી ઈચ્છવા નહિ. શબ્દાદિ વિષયે ઉપસ્થિત થતાં તેમાં ખુશી થવું નહીં. (કેમકે તે અનાદિ અજ્ઞાન––ચણાજ છે.)
૧૦ મુનિએ સંયમ ધારીને શરીર અને કર્મને તેડવા માંડવાં. વીર-તત્ત્વ દર્શી પુરૂ હલકું અને લખું ભજન કરે છે–કરવું પસંદ કરે છે, અને સંસાર પ્રવાહને તરે છેતરી પાર પામે છે.
૧૧ તીર્થકરની આરાને નહિ માનતાં સ્વેચ્છાથી વર્તનારા મુનિ મુક્તિ પામવાને અગ્ય થાય છે. (છાચારીનું કદાપિ કલ્યાણ સંભવિત નથી.)
૧૬ જજાળથી છૂટું થવું એ ઉત્તમ રસ્તો છે. કુશળ પુરૂષો દુ:ખનાં કારણ પિતે તજે છે અને બીજા પાસે તજવે છે. (જે દુ:ખનાં કારણ તજી દે છે તેજ કુશળ છે.) - ૧૩ જે પરમાર્થદશી છે તે મોક્ષ માર્ગ વિના બીજે રમતો નથી અને જે બીજે રમતો નથી તે પરમાર્થ દશી છે. તે નિરીડ પણે સર્વને સમાન ગણ સદુપદેશ દે છે. પરમાર્થદશીને કઈ પણ હાનિ નથી.
અધ્યયન શીજું. (શીતોષ્ણીય) - ૧ ગૃહસ્થ સદા સૂતેલા છે અને મુનિઓ સદા જાગતા છે, જગતમાં અજ્ઞાન એજ અહિતકારી છે.
૨ અવસર મળેલે જાણીને પ્રમાદ ન કર. તું જ તારે મિત્ર છે. મિ. ત્રને બહાર શા માટે શોધે છે. તારા આત્માને વિષયોથી રેકી રાખી તું દુઃખોથી છુટીશ-gટી શકીશ.
૩ પ્રમાદને સર્વતરફથી ભય રહેલો છે, અપ્રમાદીને કઈ તરફથી ભય નથી. ૪ જે એક મોહની કર્મને નમાવે છે તે સર્વને નમાવે છે.
૫ બુદ્ધિવંત પુરૂષ કેધ, માન, માયા, લોભ, રાગ, દ્વેષ અને મહિને ઇડી સર્વ દુ:ખને અંત કરી શકે છે. મેક્ષાથી મુનિઓએ કર્મબંધનાં કારણ 'તજીને કમને ખપાવવાં જોઈએ. સર્વજ્ઞ સર્વદશીને તો કશી ઉપાધિ છે જ નહિ.
અધ્યયન ચોથું. (સમ્યકત્વ.) ૧ સંસારમાં આસકત રહી તેની અંદર ખેંચી રહેનારા જીવો ચિરકાળ સંસાર–પરિભ્રમણ કરે છે.
૨ જે કર્મબંધનના હેતુઓ છે તે કર્મ છોડવાના હેતુ પણ થઈ શકે છે અને જે કામ છોડવાના હેતુઓ છે તે કદાચ કર્મબંધનના પણ થઈ શકે છે. અથવા જેટલા કર્મ ખપાવવાના હેતુઓ છે એટલાજ કર્મબંધનના હેતુઓ છે
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૨
જેનધમ પ્રકા.
અને કર્મ બંધનના હેતુઓ છે એટલાજ કમ ખપાવવાના પણ છે. એમ સંપૂર્ણ રીતે સમજીને પ્રભુની આજ્ઞા મુજબ ધર્મ આરાધવા કોણ ઉજમાળ ન થાય ?
હે મુનિ ! તું તારા શરીરને તપથી ખુબ કુશ તથા જીણું કર. જેમ જુનાં લાકડાંને અગ્નિ જલદી બાળે છે તેમ રનેહ રહિત અને સાવધાન પુરૂષનાં કર્મ જલદી બળી જાય છે.
૪ જેઓ કષાને ઉપશમાવી શાન્ત બન્યા છે તેઓ પરમ સુખી છે, એમ સમજી કદાપિ ધાદિ કષાયને સેવવા નહિ. ધાદિકથી પ્રાણીઓ કેવા દુઃખી થાય છે તેને હું વિચાર કર.
| મુનિએ સર્વ રાસારની જંજાળ છોડી, ઉપશમ ભાવથી અનુક્રમે વધતા જતા તપ વડે દેહનું દમન કરવું. મુક્તિ મેળવનાર મહાપુરૂષોને માર્ગ બહુ વિકટ છે. (સુખશીલ જનોને તે પામ દુષ્કર છે. ).
દ માટે હે મુનિ ! તું તારા માંસ અને લેહીને સુકવ, કારણ કે જે બ્રહ્મચર્યમાં રહીને તપથી રાદા શરીરને દમે છે તે જ મહાપુરૂષ મુકિત મેળવનાર હોવાથી માનનીય થાય છે. સદુધમી-અપ્રમત્ત પુરૂષોને પ્રાંત કશી ઉપાધિ રહેતી નથી.
પશ્ચયન પાંચમું. (લેકસાર) સમકિત મુનિભાવે–મુનિભાવજ સમકિત કહ્યું છે.” ૧ મુનિએ કંઈ પણ કાર્ય ગુરૂ મહારાજની આજ્ઞા પૂર્વક કરવાનું નિરંતર ધ્યાન રાખવું. ( આજ્ઞામાં ધર્મ રહેલું છે એમ સમજી સ્વેચ્છાચારી ન થવું.)
૨ જે મુનિને વિષય પીડા થાય તે હલક આહાર કરવો, ઉદરી કરવી, સ્થિર કાઉસગ્ગ ધ્યાને રહેવું, પ્રામાંતર જવું, છેવટે આહાર પાણીના ત્યાગ કરી દે, પણ રચીમાં કદાપિ ફસવું નહિં.
૩ સર્વને સ્વ સમાન લખીને મુનિએ સંયમાનુષ્ઠાનમાં સાવધાન થઈ રહેવું. જેવું આપણને દુઃખ થાય છે તેમ સર્વ કોઈને થાય છે એમ સમજી કોઈને કંઈ પણ દુઃખ થાય એમ કરવું નહિં, સર્વ કેઈને સુબજ પ્રિય છે એમ વિચારવું. તાત્પર્ય કે પરને દુ:ખ ઉપજાવતાં પ્રથમ પોતાના જ વિચાર કરો એટલે કે આપબને કે દુ:ખ ઉપજવે તો તે કેવું લાગે ? એમ દરેક બાબત પ્રથમ પિતાની ધિરજ અજમાવી લેવી. “વામનઃ મતાનિ પાં ને સમાવત”
અધ્યયન છે. (ત) ૧ જતુઓનાં દુ:ખની પરિસીમા નથી. જે નિઃસાર દેહને માટે પાપ કરીને દુઃખી થાય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશ્નમરતિ પ્રકરણ. ૨ વિવેકહીન જેવો રોગ ચિકિત્સામાં લાખો જીવોનો નાશ કરે છે પણ તેથી કંઈ રોગ તો મટતો નથી, મુનિએ એવી ચિકિત્સા કરવી નહિ. કેમકે હિંસા મહા ભયંકર છે.
૩ કને આત્માથી દૂર કરવા માટે સંયમમાં ઉત્સાહવા રહીને પરિમિત આહાર લઈ પિટને અપૂર્ણ રાખતા રહેવું, અને સર્વ પરીષહ ઉપસર્ગને સમતા ભાવથી સહન કરતા રહેવા.
૪ મુનિએ અપ ઉપગરણ રાખવા અને શરીરને જેમ બને તેમ કરતા રહેવું, અને એમ કરતાં પૂર્વ મહાપુરૂષોનાં પવિત્ર ચરિત્ર તરફ જતાં રહેવું. - ૫ ઉત્તરોત્તર પ્રશસ્ત ભાવમાં ચડનાર મુનિ દ્વિપ (બેટ) તુલ્ય છે અને શુદ્ધ ધર્મ પણ તેજ શરય છે.
૬ મુનિએ સુખલંપટ ન થવું, વિષય કષાયને વશ થઈ દુષ્યની થયેલા સત્વહિન સાધુઓ અંતે સંયમથી ભ્રષ્ટ થાય છે, જેથી તેમની ભારે અપકીર્તિ ફેલાય છે.
૭ મુનિએ સંકટથી નહિં ડરવું, કઈ પ્રશંસા કે સત્કાર કરે તેથી ખુશી પણ ન થવું, મુનિએ સંયમથી ડગવું નહિં. અધ્યયન ૭ મું. * * * * * (બુચ્છિ )
અધ્યયન ૮ મું. ( કુશીલ ત્યાગ) ૧ વિપરીતવાદીને સમર્થ મુનિએ કહેવું કે તમારું બોલવું-કહેવું હતું વિનાનું છે, પણ અસમર્થ મુનિએ તે મનજ રહેવું.
૨ વિવેક હોય તો ગામ અટવી કે ગમે ત્યાં રહેતાં ધર્મ થાય છે, અને વિવેકના અભાવે તે તેનો પણ અભાવ થાય છે.
૩ પરાક્રમી પુરૂ પરીષ પડતાં પણ દયા ધર્મ તજતા નથી.
૪ વાદે ઉપકરણમાં પણ જેમ બને તેમ લાધવ-ઓછાશ કરવી, તેથી ચિંતા ઓછી થશે.
૫ શીતાદિક સંબંધી અસહ્ય પરીષહ ન સહન થાય તો સ્વમર્યાદા નહિ તજતાં વિયસાદિ (આકાશમાં ઉઘાડા બેસવું તે) વડે સંયમ આરાધન કરવું.
૬ માંદગીમાં પણ ગૃહસ્થાદિ પાસે વૈયાવૃત્ય નહિ કરાવવાના નિયમવાળા સાધુએ (જરૂર પડે તો ) સાધમ સાધુ પાસે વિવેકથી વૈયાવૃત્ય કરાવવી અને વખતે પોતે પણ કરવી.
૭ જે શ પ્રતિજ્ઞા જેવી લીધી હોય તે તેવી રીતે જ પાળવા પ્રયત્નશીલ થવું
૮ આહારપાણી કરતાં સાધુસાધ્વીએ સ્વાદને માટે તે આહારાદિક ૧ અસંબંધ ભા', અસત્ય-ઉતાર ભાપક. ૨ ધર્મ માત્રનો લેપ.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈનધમ પ્રકાશ
અહિં તિહુ મેઢામાં ફેરવવાં નહિ. એમ વર્તવાથી બહુ સારે ફાયદો થશે. સ મપશે. પ્રભુઆજ્ઞાને પાળ્યા કરવી.
ع
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સત્યવાદી, પરાક્રમી, સસાર પારગામી, નિર્ભય, તત્ત્વજ્ઞ, નિલે ૫ અને સુદ્રઢાવત સાધુપુરૂષા ભયકર પરીષહાર્દિકને અવગણીને આ નશ્વર ( નાશવંત ) દેડુને છાંડતા છતા ( અનશન કરીને ) ખરેખરૂં સત્ય અને દુષ્કર કામ કરે છે.
૧૦ જને માલુમ પડે કે હવે શરીરને ક્રિયામાં બૈડતાં અશકત જણાય છે, તને અનુક્રમે આહાર ઘટાડી કષાયને પાતળા પાડવા અને એમ કરતાં શરીરવ્યાપારને નિયમિત કરવા. ( સક્ષેપવા. )
૧૧ સર્વ વિષયમાં અમચ્છિત થઇને ધૈર્ય યુકતપણે અંગીકૃત અનશન પાળવું. અધ્યયન ૯ મુ. ( શ્રીવીર પ્રભુના વિહાર. )
3
૧ ભગવાને દેવદુષ્ય વસ્ત્ર ફક્ત પૂર્વ તીર્થંકરાને કલ્પ જાણીને અંગીકાર કર્યું હતું. ૨ ભગવાન ગૃહથા સાથે હળવું મળવુ છેડીને ધ્યાનમાં નિમગ્ન રહેતા હતા. ભગવાન સર્વ અનુકૂલ કે પ્રતિકૂલ ઉપસર્ગ પરીષહાને સમભાવે સહન કરતા. ४ ભગવાન નિયમિત અાન પાન વાપરતા, રસાસક્ત ન થતા, રસની ઇચ્છા પણ ન કરતા અને ખરજ મટાડવા શરીરને ખણુતા પણ નહિ, સર્વત્ર ઉદાસીન ભાવેજ ભગવાન રહેતા.
૫ વિહાર કરતાં આડુ અવળુ શ્વેતા નહિ, માર્ગમાં ચાલતાં ખેલતા નહિં, એમ યતના પાળતા થકા .પ્રભુ વિચરતા હતા, ભગવાન પ્રતિમધ રહિત વિહાર
રસ્તા હતો.
પ્રતિબંધ રહિત વિચરતા પ્રભુ એકાંત નિર્ભય અને નિર્દોષ સ્થાનમાં રહી નિર્મળ ધ્યાનને ધ્યાતા હતા.
છ દીક્ષા લઇને નિદ્રા કરતા નહિ પણ પેાતાને જગૃત રાખતા, કયાંક લગા૨૪ સૂતા તાપણુ ત્યાં નિદ્રા કરવાની ઇચ્છા નહિં કરતા.
८
તેઆ નિદ્રાને કર્મમ ધનના હેતુષ્કૃત તણીને લગતા રહેતા. કદાચ નિદ્રા આવવા લાગતી તા તે તેને યત્નથી દૂર કરતા હતા.
૯
વળી ભગવાન હર્ષ શાક ટાળીને બહુ ઘેડુ બેલતા થકા માનપણે વિચરતા હતા. મતલબ કે ભગવાન પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવમાંજ રમણ કરતા
રતા હતા.
૧૦ જેમ ગળવાન હસ્તી સુગ્રામના મેખરે પહોંચી જય મેળવી પરાકુલ બતાવે છેતેમ પેાતાનું પરાક્રમ ફેારવી પ્રભુજી વિકટ ઉપસર્ગાના પારગામી થયા. જેમ ખરા શૂરવીર પુરૂષ સગ્રામને મેાખરે રહ્યા છતે। કાઇથી પાછે
૧૧
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણ હડતો નથી તેમ પ્રભુ ઉપસર્ગથી પાછા નહિ હઠતાં બધાને સહન કરતા થકા વિચરતા હતા.
૧૨ ભગવાન શીયાળામાં છાંયડામાં બેસી ધ્યાન કરતા અને ઉનાળામાં તડકે બેસી તાપ સહન કરતા. (આતાપના લેતા હતા.)
૧૩ પ્રભુ ઉકુટક, ગોદહીકા અને વીરાસન વિગેરેથી નિર્વિકાર ધર્મ પાન કરતા રહેતા.
૧૪ પિતેજ સંસારની અસારતા જાણીને આત્માની પવિત્રતાથી મન વચન અને કાયાને કબજે રાખી શાન્ત અને નિષ્કપટી પ્રભુ જીવિત પર્યત પવિત્ર પ્રવૃત્તિવંત રહ્યા તેમ બીજ મુનિઓએ પણ પ્રવર્તવું, પ્રબલ પરાક્રમ દાખવી કદાપિ પણ પ્રમાદી બનવું નહિ.
ઈતિ પ્રથમ બ્રહ્મચર્ય શ્રુતસ્કંધ સમાપ્ત. દ્વિતીય શ્રુતસ્કંધમાંહેના “લોક ૧૧૧-૧૧૭ માં બતાવેલા (૧૬) અધ્યનેનો સાર આ પ્રમાણે:
અધ્યયન ૧૦ મું. પિડેષણ. ૧ ગૃહસ્થના ઘરે ભિક્ષા લેવા જતાં જે આહાર શકિત લાગે તેમાં લીન આશયથી હુણ ન કરે, નિર્દોષ આહાર પાણીથી જ નિર્વાહ કરે.
અધ્યયન ૧૧ મું. શમ્યા. ૧ મુનિને ગમે તેવી સારી નરસી વસતિ મળી હોય તે સરખી રીતે ગ્રહણ કરીને સમભાવે વર્તવું. કંઈ પણ નરમ કે ગરમ થવું નહિં
અધ્યયન ૧૨ મું. ઈ. ૧ મુનિએ ગ્રામાનું ગ્રામ વિચરતાં માર્ગમાં મોટી નદી આવે કે જે નાવવડેજ ઉતરી શકાતી હોય ત્યારે જે નાવ ગૃહસ્થ પિતાને માટે તે પાણીની આરપાર લઈ જવાના હોય તેમાં પ્રથમ તપાસ કરીને બેસવું. પણ બેઠાં પહેલાં સાગારી અણસણું કરવું અને તેમ કર્યા બાદ વહાણ ઉપર યતનાથી ચઢવું. તેમાં પણ નાના મોખરે ન બેસવું તથા વચ્ચોવચ્ચ પણ નહિ બેસવું, તેમજ સહુથી અગાઉ પણ ચઢી નહિ બેસવું. મર્યાદા પૂર્વક બેસીને ધર્મ ધ્યાન કયાં કરવું. સર્વ પ્રકારના સંક૯પ વિક૯પ તજીને શાંતપણે એકાંતમાં સમાધિસ્થર રહેવું.
ર માર્ગમાં વિચરતાં કવચિત લુટારા આવીને વઆદિક ધર્મોપકરણ આપી દેવાનું કહે તો તે હાથે હાથ આપવાં નહિ, કિંતુ પિતાના કબજામાંથી તે ભૂમિ
૧ રહેવાનું સ્થાન
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકા# ઉપર સ્થાપી દેવાં. એમ કરીને તે પાછાં દીનતાથી માગવા નહિ, પણ એ લાગે તો ધમપદેશ દઈને પાછાં માગવાં અને તે પાછાં આપે તો લઈ પણ લેવાં. અને જે તે પાછો ન આપે તે તે વાત કેઈની પાસે જાહેર પણ કરવી નહિં.
અદયયન ૧૩ મું. ભપાત. રાધુ કે સાધ્વીએ ક્રોધાદિ તજીને, વિચાર પૂર્વક, નિશ્ચય પૂર્વક, સાંભળ્યા પૂર્વક, ઉતાવળ ન થતાં, વિવેકથી, શાંતપણે, લક્ષ રાખીને, નિર્દોષ ભાષા બોલવી.
અધ્યયન ૧૪-૧૫ મું. વપણા–પાપણા. સુંવાળાં અને શોભીતાં એવાં બહુ મૂલ્યવાળાં કપડાં મુનિએ લેવાં નહિ. મુનિએ તુબીનાં, લાકડાનાં કે માટીનાં પાત્ર નિર્દોષ જોઈ તપાસીને લેવાં.
અધ્યયન ૧૬ મું. અવગ્રહ-પ્રતિમા. નિર્દોષ સ્થાન વિધિવત્ માગ્યા પછી સ્થાનના માલીકને કહેવું કે “હે આયુમન ! તમારી પરવાનગી છે ત્યાંસુધી જેટલા અમારા સમાનધમી સાધુઓ આવશે તેમની સાથે અમે અહિં રહેશું, ત્યારબાદ અમે ચાલ્યા જશું.” પછી આવતા સાંગિક સાધુઓને યથોચિત અપાનાદિકથી અને બીજ અસાંભગિક સાધુઓને બાડ પાટ વિગેરેથી નિયંત્રિત કરવા ચૂકવું નહિ.
સૂઈ દોરો નેરણી વિગેરે લાવીને કામ કર્યા બાદ ગૃહુને ત્યાં જઈ તેને તે ( હાથમાં રાખીને કે ભૂમિ પર સ્થાપીને ) પાછાં સોંપવાં, પણ હાથે હાથ દેવા નહિ. (પોતાના હાથે હથના હાથમાં મૂકવાં નહિં. ) કઈ રીતે સંયમમાં બાધક ન આવે એવી વસતિમાંજ મુનિએ વિચારીને રહેવું.
અધ્યયન ૧૩ મું. સ્થાન. મુનિઓએ ઉભા રહેવા માટેની જગ્યા કેવી પસંદ કરવી?
ગામ નગર કે સંનિવેશમાં જતાં જે સ્થાન જીવાકુળ માલમ પડે છે અને ગ્ય ગણીને પસંદ કરવું નહિ. પણ નિરવદ્ય-નિર્દોષ સ્થળ પસંદ કરી લેવું અને તેમાં ઉચિત પ્રતિજ્ઞા ધારીને વર્તવું.
અધ્યયન ૧૮ મું. નિશીથિકા. અભ્યાસ કરવા માટે કેવી જગ્યા પસંદ કરવી?? સાધુ કે સાધ્વીએ સ્વાધ્યાય કરવા માટે પોતાને રહેવાનું સ્થાન તજી બીજે સ્થાને જતાં જે તે સ્થાન જીવાકુળ જણાય તે અયોગ્ય જાણીને લેવું નહિં અને જે તે સ્થાન નિદોષ હોય-જીવાકુળ ન હોય તો તે લેવું. તેમજ તેવા
૧ મુએ મુદ્રપતિ રાખીને તેનાથી પૂર્વોપર અવિરૂદ્ધ પ્રમાણભૂત બેલવું. ૨ જે એક સાથે મંડળીમાં બેસી આહાર પણ કરી શકે તેવા,
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ્રશમતિ પ્રકરણુ,
9E
સ્થાનમાં રહી પ્રમાદ રહિત સ્વાધ્યાય કરવા, પણુ કાઇએ કઇ પશુ કુચેષ્ટા કરવી નહિં, એ સાધુ સાધ્વીઓના પવિત્ર આચાર છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અધ્યયન ૧૯ સુ, ઉચ્ચાર પ્રશ્રવણ, ડિલ ( લઘુનીતિ કેવીનીતિ ) માટે કેવી ભૂમિ પસંદ કરવી ? જે જગ્યા જીવજં તુવાળી હોય ત્યાં લઘુનીતિ અને મીનીતિ કરવી નહ પણ જીવજં તુ વગરની જગ્યા જોઇનેજ લઘુનીતિ અને વડીનીતિ કરવી. એવી જગ્યાની સગવડ ન હોય તે પોતાનાં માત્રકમાં કરી તેને નિર્દેષ સ્થળે પરવી દેવી, પણ નિષેધ કરેલી અને જીવાકુળ જગ્યામાં લઘુનીતિ અને ડીનીતિ કરવી નહિ. અયન ૨૦મું શબ્દ
સાધુએ શબ્દમાં એહિત ન થવુ.
સાધુ કે સાધ્વીએ હૃદ ગાર્દિક વાજિંત્રના તેમજ એવા બીજા કોઈ ાતના થતા શબ્દો સાંભળવા જવું નહિ, યાવત્ તેમાં આસક્ત રક્ત, ગૃહૈં, માહિત, યા તન્મય થઇ જવું નહિ. એજ મુનિના પરિપૂર્ણ આચાર છે કે સાધુ સાધ્વીએ સદા સદા સયમ મા માં સાવધાનપણે વર્તતા રહેવું.
અધ્યયન ૨૧ મુ. રૂપ
રૂપ જોઈ માહિત નહિ થવુ.
સાધુ સાધ્વીએ ઉપર જણાવ્યા મુજબ અનેક ન્તતનાં કારીગરીના કામે ખાસ ઇરાદાપૂર્વક જોવાની બુદ્ધિથી જોવા જવું નહિ,
અધ્યયન ૨૨-૨૩ મુ પરક્રિયા-અન્યોન્ય ક્રિયા.
સુતિના શરીરે કોઇ મનથી ઇચ્છવી નહિ, તેમજ પ્રમાણે મુનિએએ અન્યાન્ય
ગૃહસ્થ કર્મબંધ જનક ક્રિયા કરે તે તે મુનિએ વચનથી કે કાયાથી કરાવવી પણ નિહું આજ ક્રિયાઆ માટે પણ સમજી લેવુ. અધ્યયન ૨૪ મુ,
ભાવના.
શરૂઅામાં આદર્શમૃત શ્રીમહાવીર પ્રભુનું અખિલ ચરિત્ર મનન કરી વિચારી જવું. પછી દરેક મહાવ્રતને તેની રક્ષા અને પુષ્ટિ કરનારી ભાવના સાથે અવધારવાં.
૧. હું ભગવત ! હું સર્વથા પ્રાણાતિપાત-જીવહિંસાને ત્યાગ કરૂ ૩. કોઇ સૂક્ષ્મ કે આદર, ત્રસ કે સ્થાવર જીવને હું ગન વચન કાયા વડે હણીશ, હુણાવીશ કે હણુતાં પ્રત્યે અનુમેકીશ નહિ. વળી ત્રિકાળ વિષય જીવહિંસાને હું પકિસ છું. નિદુ છું, રહું છું અને તેવા દુષ્ટ સ્વભાવને વોસિરાવું છું,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તુમ પ્રકાશ
પ્રશ્ન મહાવ્રતની ભાવના-૧ ઇ સમિતિ સાચવી રાખવી એટલે ખં!! ક્રિયા પ્રસંગે જયશુા સહિત ચાલવું. ૨. મનગુપ્તિ સાચવવી એટલે મનમાં માડા વિચાર આવવા ન દેવા. ૩ વચનગુપ્તિ પાળવી એટલે જીવાપઘાતક-પાપવાળુ વચન નિદુ ઉચ્ચરવુ પણ જરૂર પડે ત્યારે નિષ્પાપ વચનજ ઉચ્ચવુ. ૪ ભડપકરણ લેતાં મૂકતાં જયણા સહિત પ્રવવું અને પ આહાર પાણી જોઇ--તપાસી જયણા સહિત વાપરવાં, જોયા વગર વાપરવા નિહ. ૨. હું સર્વથા મૃષાવાદનો ત્યાગ કરૂ છું. ક્રોધ, લાભ, ભય કે હાસ્યથી કિવિધ ત્રિવિધ એટલે મૃષા ભાષણ કરૂ, કરાવુ કે અનુમેદું નહિ. વળી તે મૃષાવાદને પડિક્રુ છુ, નિંદ છુ, ગરહું છું, અને તેવા દુષ્ટ સ્વભાવને સિરાવું છું. ભાવના—1 વિમાસી ( વિચારી) ને મેલવું. સહસા બેલી નાખવુ નહિ. ૨-૫ ક્રોધ, લેાલ, ભય અને હાસ્યનું સ્વરૂપ સમજી તે દોષ દૂર કરવા, કેમકે તેથી સહસા જૂઠ મેલી જવાય છે.
૩ હું સર્વથા અનુત્તાદાન વધ્યું. અર્થાત્ ગામ નગર કે અરણ્યમાં ઘેડુ કે ઘણું, નાનું કે મેટુ, સચિત્ત, અચિત્ત કે મિશ્ર કઇ પણુ અણુદીધેલું. હુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ મન વચન કાયાથી વિંત પર્યંત લઈશ, લેવરાવીશ લતાને અનુમૈદીશ નહિ.
ાત્રના—૧ રહેવા માટે વિચારીને પરિમિત અવગ્રહ માગા. ૨ ગુર્વાદિક વડીલની રત લઈને આડાર પાણી વાપરવા. ૩ કાળમાનની અવિધ આંધી અવગ્રહ માગવા. ૪ અવગ્રહ માગતાં વારંવાર હદ માંધવા લક્ષ રાખવુ. અને ૫ પેાતાના સાધર્મિક (સાધુ) પાસે પણ પરિમિત અવગ્રહુ માગવે. ઉત ભાવનાથી એ મહાવ્રત રૂડી રીતે આરાધિત થાય છે.
૪. હું મૈથુન સર્વથા તન્નુ છું, એટલે દેવ, મનુષ્ય અને તિર્યંચ સંબધી વિષયક્રીડા મન વચન અને કાયાએ કરૂ, કરાવુ કે અનુમૈદું નહિ.
ભાવના---૧ વારવાર સ્ત્રી કથા કર્યાં કરવી નિહ. ૨ સ્ત્રીનાં અંગોપાંગ નિરખીને જોવાં નહિ. ૩ પૂર્વે કરેલી કામક્રડા યાદ કરવી નહિં ૪ સ્નિગ્ધરકવાળું પ્રમાણ રહિત ભાજન કરવુ નહિ. અને નિૌષ સ્થાન આસન ની પ પડક રહિત હૈાય તેવા સેવવાં, અન્યથા વિક્રિયા થવાથી ધર્મભ્રષ્ટ
ઇ જવાય છે.
'''.
સર્વાંધા પરિગ્રહને તજ્જુ છું. ત્રીજા મહાવ્રતની પેરે યાવત્ તેવા દુઃ સ્વપાલને સિરાવુ છું.
ભાવના-૧-૫.ભેલા કે ભીંડા શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ અને સ્પર્શ પામી તેમાં આસન, રક્ત, વૃદ્ધ, ગૈાહિત, તીન કે.વિવેકવિકળ થઇ જવું નહિં,
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રશમરતિ પ્રકરણ
૧૯ રાગ દ્વેષ કરવો નહિ. એવી રીતે સાવધાનપણે સાધુખ્ય આચારમાં પ્રવર્તતાં ઉક્ત મહાવ્રત યથાવિધ આરાધિત થાય છે.
અધ્યયન ૨૫ મું. વિમુક્તિ. ૧ હે વિજ્ઞમુનિજનો ! સંસારચકમાં કર્મ વશવતી જી પરાધીનપણે જયાં ત્યાં ( જુદી જુદી જાતિ–ગતિમાં) ભટકયા કરે છે. એ સિદ્ધાંત દીલમાં ધારી સર્વ પ્રકારનો પરિગ્રહારંભ તજી દે.
૨ નિગ્રંથ મુનિજને સંયમમાર્ગમાં સાવધાનપણે વિચરતા હોય છે. તેમને અજ્ઞાની એવો સખ્ત વચનના પ્રહાર કરે-કટક વચનો બોલે, ત્યારે રણસંગ્રામના મોખરે રહેલ હાથીની પિડે તેઓ તે સઘળું શુદ્ધ સરળ આશયથી અદનપણે સહન કરે છે, અને જેમ પર્વત પવનથી કંપાયમાન થાય નહીં તેમ ગમે તેવા પરિસહ ઉપસર્ગથી પોતે ડગતા નથી.
૩ જ્ઞાની ગુરૂ પાસે સમભાવે રહીને ક્ષમાનિધિ સંયમ યોગમાં સાવધાન થઈને વર્તે છે અને શાસ્ત્રનીતિને અનુસરી નિર્મળ ધ્યાન ધારી સમાધિ યોગને સાધે છે. તેમનું તતેિજ અગ્નિશિખાની પેરે પ્રકાશને પામે છે. વળી જે રાગદ્વેષાદિકના કારણો વિદ્યમાન છતાં તેમાં લેખાતા નથી- નિલે પ-નિર્વિકાર રહી શકે છે તે બૈર્ય યુક્ત મહામુનિઓને કર્મમળ અગ્નિગે રૂપાના મળની જેમ જલદી બળી જાય છે.
૪ જે મહાનુભાવ મુનિઓ સંયમ આચારમાં સુદઢ રહી, નિ:સ્પૃહપણે વતી, સર્વ વિષયવિકારાને દૂર કરે છે, તેઓ જેમ ભુજંગ (સર્પ) પિતાની જીણું કાંચળીને ક્ષણવારમાં દૂર કરી નાખે છે તેમ દુઃખમાત્રને દૂર કરી શકે છે.
૫ જે મુનિજન બંધ અને મોક્ષને યથાર્થ જાણે છે, યાવત્ જે જે કારવડે જીવ સંસારમાં બંધાય છે અને જે જે કારણવડે-મુક્ત થાય છે તે યથાર્થ જાણે છે અને જાણીને બંધના કારણથી અળગા રહી મેક્ષના કારણોને જ સાવધાનપણે સેવે છે, એવા નિ:સ્પૃહી અને અપ્રતિબદ્ધ મહામુનિઓને વધારે વખત સંસારમાં ભટકવું પડતું જ નથી. તેમનો જલદી મેક્ષ થાય છે. ઈતિશમ્
(સમિટ કપૂરવિજયજી. ). -~--
સિદ્ધાચળની વર્ષગાંઠ. સંવત ૧૫૮૭ ના વૈશાખ વદિ ૬ હે કરમાશાએ છેલ્લો ઉદ્ધાર કરાવેલો હોવાથી તે તિથિએ દર વર્ષ વર્ષ ગાંઠ કરવામાં આવે છે. ચાલુ વર્ષમાં વદિ દિન ાય છે, તેથી વર્ષગાંઠ વદિ ૫ સોમવારે કરવી. બહારગામથી યાત્રા કરવા આવનારે પણ સોમવાર ધરીનેજ આવવું. આ બાબત ભૂલ ન થવા માટે પ્રથમથી ચેતવણી આપવાની જરૂર ઘારી છે.
તંત્રી
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨
જૈનધર્મ પ્રકારના
दुःखितेषु कुरु दयां. બારમું સૌજન્ય.
દુખતે, કર દયાં-દુ:ખી પર દયા કની, દીન દયા કરવી, દુ:ખી સંબંધમાં દયા કરવી એ સજન્યનો બારમો અને છેલો વિષય છે. અહીં દયા ના વિષય આપ બહ યથાર્થ રીતે વિચારવાના અવાર પ્રાપ્ત થાય છે. દયા અને આસા એ લગભગ પચીય વાચક દે છે. ત્યાં ત્યારે સીધી રીતે વિષઅને પ્રતિપાદન કરે છે, ત્યારે અહિ નિધિ રૂપે એ વિષયને પ્રતિપાદન કરે છે. અહિંસા અથવા જીવવધ ત્યાગનો વિષય વિચારી પછી આપણે મેત્રી આદિ ચાર ભાવનાને અને દુઃખી પર દયાનો વિષય ખાસ વિચારીશું.
પ્રથમ ઐતિહાસિક અને શાસ્ત્રીય દષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો અહિંસાનો જે ઉપદેશ જૈન શાસ્ત્રકારોએ બતાવ્યું છે તેટલા વિસ્તારમાં એ વિષયને કોઈ પણ અન્ય દર્શનકાર એ કે મતાનુયાયીઓએ બતાવ્યું નથી એમ શાસ્ત્રના તથા વ્યવહારનાં અનેક છાતોથી સ્પષ્ટ રીતે બનાવી શકાય તેમ છે. પાશ્ચાત્ય ઇતિહાસના લેખકે જેઓ એતિહાસિક નજરથી ધર્મ સંબંધમાં વિચાર કરે છે અને જેઓ ઇતિડાસના પહેલાના સમય માટે કાંઈ કહેવાનો આશય રાખતા નથી તેઓના મત પ્રમાણે જ્યારે આયાવર્તમાં યજ્ઞ યાગાદિ નિમિત્તે અનેક પ્રકારે હિંસા વધતી ગઈ અને લે કે તેના પરિણામે તદન માંસાહારી થઈ ગયા ત્યારે જેન અને બધ ધમેં તેની સામે સખ્ત વધે જાહેર કર્યો અને હિંસાને દૂર કરવા ભગીરથ પ્રયાસ કર્યો. તેઓના અભિપ્રાય પ્રમાણે પ્રહાણેનું જોર નરમ પાડવા માટે અને હિંસાને ન બુદ કરવા માટે આ અને દર્શનની ઉત્પત્તિ થઈ છે. ઈતિહાસના સંબંધમાં હિંદુસ્તાનમાં રાધને એટલાં બધાં ઓછાં છે કે ગમે તેવાં અને નુમાન કરવામાં આવે તેના સંબંધમાં સંપૂર્ણ શોધખેળ ન થાય ત્યાં સુધી એક નિર્ણય ટકી શકતું નથી. દાખલા તરીકે કેટલાક વર સુધી જેના દર્શન અને બાધ દર્શનની શાખા માનવામાં આવતી હતી, અને પ્રે. જેકબીએ
જ્યારે પુરાવા સહિત તે હકીકત એતિહાસિક દષ્ટિએ ખોટી પાડી ત્યારેજ એ સંધમાં ચાલી રસમજતી દૂર થઈ અને વિદ્વાનોએ સ્વીકાર્યું કે જેને મત
ધમતથી તદન સ્વતંત્ર છે અને તેનાથી જુના છે. આથી આપણે તેને અનુસરનારા ધમની પ્રાચીનતા સંબંધી વિદ્વાનોની માનીનતા સ્વીકાર્યા વગર પણ તેઓના હિંસાના વિષયને અંગે કરાયેલા અનુમાનને સ્વીકારી શકીએ અને તે નિર્ણય એ છે કે જે તે ધર્મ અને બાધધર્મ અહિંસાનો વિષય પ્રતિપાદન કરનારા
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવું કર દયાં. છે અને તે વિષયને બને તેટલી રીતે ચચીને વ્યવહારૂ આકારમાં મૂકવા તેમણે પ્રયત્ન કર્યો છે.
શોધ અને જૈન દર્શનની સરખામણીમાં પણ અહિંસાને અંગે જૈન ધર્મને વિશેષ માન ઘટે છે, કારણકે જૈન ધર્મમાં બતાવેલી દયા જળચર, સ્થળચર અને બેચરાને લાગે છે તે ઉપરાંત બે ત્રણ ચાર ઇંદ્રિયવાળા સુધી અને છેવટે વનસ્પતિ અને પાણીના જીવો સુધી પણ લખાય છે. Hિ THો ધર્મ એ જૈન દશનો મુદ્રામાં છે અને એ વિષયને વિચારવામાં અને તેના સંબંધમાં જ્ઞાન ફેલાવવામાં અનેક ગ્રંઠે જૈન વિદ્વાનોએ લખ્યા છે, એ ઉપરાંત આપણે અનેક સ્થળોએ ચાલતી પાંજરાપિળે જોઈએ છીએ ત્યારે લુલા, લંગડા, તજી દેવાયલા જનાવરો અને પક્ષી માટે તેમજ નાની વાતો માટે જેનોએ કેટલું કર્યું છે તે ખાસ ધ્યાન ખેંચનારું થઈ પડે છે. જનાવરો માટે પાંજરાપોળ કરનાર જેન કોમ મનુષ્ય માટે દયા ન ચિંતવે કે નિરાધારોને આશ્રય ન આપે એમ કેટલીકવાર કહેવામાં આવે છે તે દયાના જૈવિચારને સમજનારાને જરા વિચિત્ર લાગે છે. જે ધર્મ વનસ્પતિ સુધી અહિંસાના વિષયને લંબાવે તે મનુષ્ય માટે બેદરકાર રહે એમ ધારવું પણુ કપનામાં ઉતરે તેવું નથી. અહિસાના વિષયના સંબધમાં એટલે સુધી કહેવામાં આવે છે કે પ્રથમ વ્રત જેમાં હિંસાનો ત્યાગ કરવાનો છે તે મૂળ છે અને બાકીનાં સર્વ વ્રતો તેની વાડરૂપે છે, એટલે તમે ગમે તે વ્રત કર્યો તે અહિંસાના મૂળ વિષયને પુષ્ટિ આપનાર હોવું જોઈએ. દાખલા તરીકે અસત્ય ન બોલવું તે એટલા માટે કે અસત્ય બોલવાથી સામા પ્રાણીને દુઃખ થાય, લાગણી દુ:ખય, ચોરી કરવા અંગે સામા પ્રાણીનું ધન જવાથી તેને ખેદ થાય એટલા માટે અસત્ય બોલવું નહિ, ચોરી કરવી નહિ. આવી રીતે સર્વ આતોને આધારે અહિંસાના મુખ્ય સિદ્ધાન્ત ઉપર છે એમ જોતાં અહિંસાનો વિષય જૈનધર્મને અંગે ખાસ અગત્ય ધરાવનારો ગણાય. આવો જૈનદર્શનના મૂળ પાયારૂપ દયાનો વિષય આપણે જેમ બને તેમ સર્વ રીતે વિચાર કરવા યોગ્ય છે. આ જ નાના બાર વિષયો પૈકી અગીયાર વિષયો વિચાય તે પણ આ વિષયના પટામાં આવી જાય છે અને આ વિષયને જરા પણ અલવલ ન આવે તેવી રીતે તે અમલમાં મૂકવાના છે એમ જ્યારે આ વિષય વાંચ્યા પછી જોઈ શકાશે ત્યારે બરાબર જણાશે કે આ દયાને વિષય આપણે બહુ સારી રીતે ચીને સમજવાની જરૂર છે. એ વિષયને જેમ ચર્ચવામાં આવશે તેમ વધારે લાભ થશે એમ જણાય છે, તેથી આ વિષય બહધ્યાન પૂર્વક વાંચવા વિજ્ઞપ્રિ છે.
દયાના સંબંધમાં એટલી બધી ગેરસમજુતી ચાલે છે કે તેનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ ઘણુંખરા પ્રાણુઓને હેતો નથી. જેમ સત્ય બોલવું એમ કહેવામાં
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નર
જેનધામ પ્રકાશ.
રાત્ય રસમાવેશ થઈ જતો નથી અથવા તેનો ભાવ પણ સમજાતું નથી, પરંતુ કેવા રોગોમાં, કેની પાસે, કેવા આશયથી અને કેવા શબ્દોમાં સત્ય કહેવું તે સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર રહે છે તેમજ દયા કેટલા પ્રકારની અને કેની, કયારે, શા માટે અને કેવા સયોગમાં કરવી? તે સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે. આપણે તેટલા માટે દયાના પ્રકારોનો વિચાર કરીએ.
વ્યવહાર ધર્મનું સ્વરૂપ બતાવતાં સમજણ પૂર્વક આઠ પ્રકા ની દયા મુખ્યત્વે કરીને બતાવવામાં આવી છે, તેના સંબંધમાં બહુ વિચાર કરવાની જરૂર છે. એ આઠ પ્રકારની દયાનું સ્વરૂપ આપણે અહીં વિચારી જઈએ. આ દયા
ના આઠ વિભાગ કરવામાં આવ્યા છે તે એના યુગળથી લેવામાં આવશે તે દરેક વિભાગ પૂર્ણ થશે. પ્રથમ તે આઠે પ્રકાર વિચારી તેના વિભાગ પર ન્યાયષ્ટિએ વિચાર કરવામાં આવશે.
૧ દ્રવ્યદયા-વ્યવહારથી કોઈ પણ જીવ ન મરે તેવી રીતે જયણાપૂર્વક પ્રવૃત્તિ કરવી એનું નામ દ્રવ્યદયા કહેવાય છે. કોઈ પ્રાણી પછી ભલે તે પાંચ ઇદ્રિયવાળા હોય કે એક બે ત્રણ કે ચાર ઇંદ્રિયવાળો હોય તેના સંબંધમાં કોઈ પ્રકારની ઇજ અગ્રણ પીડા ઉપજાવવાનો પ્રસંગ આવે તે વખતે સંભાળ પૂર્વક કામ લેવું તે દ્રવ્યદયા કહેવાય છે. દાખલા તરીકે કોઈ કામ કરતાં લાકહાને ટેકે ઉપગમાં લેવાનો હોય કે પુસ્તક લખતાં પેન્સીલનો ઉપગ કરવાનો હોય તો તે લાકડાના કટકાને કે પેસીલને બરાબર જોઈ તપાસી વાપરવી, તેના ઉપર કેઈ નાનો જીવ હેય તેને પણ ઈ થાય નહિ અથવા તે મરણ પાસે નહિ તેવી સંભાળ રાખવી, એ દ્રવ્યયા. કેઈ ઘેટા બકરા ગાય વિગેરેનો છાત થતો હોય, કે માણસનું ખુન થતું હોય તેને તેમાંથી પોતાના રથી, લાગવાથી કે ધનથી છોડવવા, તેનો કેસ ચલાવી આપો કે તેને ફાંસીની નાજમાંથી છોડાવ એ સર્વ દ્રવ્ય-દયા છે. જીવ વ્યવહાર મરણે મરતો હોય અથવા ઈજા પામતો હોય તેને કોઈ પ્રકારે ઇજ અથવા મરણમાંથી છોડાવે એ દ્રવ્યદયા છે. પ્રાણી ગમે તેવી દુ:ખી સ્થિતિમાં હોય, ખાવાનું ન મળતું હાય, અન્ન અને દાંતને વેર ચાલતું હોય, શરીરમાં અનેક વ્યાધિઓ મહા કટ આપતા હોય, માનસિક અને શારીરિક વ્યથાઓનો પાર ન હોય, માથે લાએ રૂપિયાનું દેવું હોય, નજીકમાં નજીકના પ્રેમી માણસે ચાલ્યા ગયા હોય,
ને દુનિયામાં પિતાનાં કહેવાય એવાં કોઈ પણ રહ્યા ન હોય અને એવી રીતે અનેક પ્રકારના કરપી ન શકાય તેવા દુ:ખી જીવનવાળાને પણ મરવાની વાત પસંદ આવતી નથી. કદાચ દુ:ખના આવેશમાં તે છુટી જવાનો ઇરાદો કરી કંટાળાથી કરવાની ઈચ્છા રાખતો હોય તો પણ મરણ આવીને ઉભુ રહે ત્યારે જરૂર તે
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવુ કુ ાં.
૩
તેનાથી દૂર ભાગવા યત્ન કરશે અને કાઇપણ પ્રકારે આ સંસારમાં પેાતાનુ આયુષ્ય વધે, પેાતે વધારે વખત અહીં રહે એવા પ્રયાસ કરશે એ સર્વ હકીકત એટલુ બતાવે છે કે કોઇ પ્રાણીને વિચારશક્તિ હાય તેને મરણુ પસંદ નથી. આ સંબંધમાં આપણે કોઇપણ પ્રાણીની વાત કરીએ છીએ તે એક રીતે ચેાગ્ય છે, પરંતુ જે વસ્તુસ્વરૂપ સમજીને આત્મા અને શરીર વચ્ચેના અનિત્ય સબંધ સમજે છે, શરીરને ભાડાનુ ઘર માને છે અને વિશુધ્ધ જીવનને પરિણામે વિશિષ્ટ સ્થિતિ ભવાંતરમાં મેળવવાની યાગ્યતાવાળા હાય છે તેના સંબંધમાં ખાસ અપવાદ ગણવા યોગ્ય છે. એવા ઉંચી કેાટીના પ્રાણીએ મરણુ ઇચ્છતા નથી, મરણુથી ડરતા પણ નથી અને નિરંતર મરણુ માટે તૈયાર રહે છે. આવા અસાધારણ ઉચ્ચવૃત્તિના પુરૂષોના સબંધમાં હાલ વિવેચન કરવાનુ નથી, બાકી સામાન્ય રીતે અવલેાકન કરવામાં આવશે તે ખરાખર જણાશે કે ઘણાખરા પ્રાણીઓને ‘મરણુ” શબ્દ પણ અહુ અકારેા લાગે છે. કાઇને ‘મર’ એટલું કહેવામાં આવે તે તેથી પણ એટલુ ખાટુ લાગે છે કે તેની સત્તા હાય તેા કંડેનારને એક બે તમાચા સામા લગાવી કાઢે, આટલા માટે ઉપાધ્યાયજી શ્રીમધશેવિ જયજી પેાતાની કરેલી પ્રથમ પાપસ્થાનકની સજ્ઝાયમાં લાવ્યા છે કે ‘મર કહેતાં પણ દુઃખ હૈયે રે, માટે કેમ નિવ હૈય;' આવી રીતે મરણુ કોઇ મનુષ્યને ગમતુ નથી, માત્ર અસાધારણુ ઉચ્ચગ્રાહી સત્ત્વ તેની દરકાર કરતા નથી, એટલુજ નહિ પણ હાથી, ઘેાડા, ગાય, મૃગ, માછલી વિગેરે પણ ખની શકે ત્યાં સુધી મરણથી દૂર દોડી જાય છે, મરવાના ભય જણાતાં પેાતાના મુખ પર સ્પષ્ટ ગ્લાનિ બતાવે છે અને સમજણ પ્રમાણે શાક કરે છે, આરડે છે અને રડે પણ છે. આ સર્વ મામત એટલું ખતાવે છે કે કોઇ પણ પ્રાણીને મરણુ ગમતુ નથી. આ ઉપરાંત અન્યક્ત ચેતનાવાળા બે ત્રણ ચાર ઇંદ્રિયવાળા અને સ્થાવરને પણ વખતે ઘણું દુ:ખ થાય છે એમ તેએના સબ ંધમાં અવલેાકતથી જોઈ શકાય છે. વિકલેન્દ્રિયા મરણને અને ત્યાં સુધી દૂર કરતાં જોવામાં આવ્યા છે. પે. બેઝના અતિ નાજુક યાએ વનસ્પતિમાં ચેતના સ્પષ્ટ કરી આપી છે. અને તેથી તેઓને પણ મરણુ વખતે એવીજ લાગણી થતી હશે. એમ જણાય છે કે સામાન્ય અપવાદ બાદ કરીએ તે કઇ પણ પ્રાણી મરણુ ઇચ્છતા નથી, મરવાની વાત પશુ તેને પસદ આવતી નથી અને મરણુ થાય ત્યારે બહુ દુ:ખ પામે છે. અકાળ મરણુ થવાના પ્રાણીને પ્રસંગ આવે, ત્યારે અથવા કાઈ પાતાની ઇચ્છા તૃપ્ત કરવા કે શેશભા કરવા, કોઇ જીવને ત્રાસ આપીને મેાજ માણતા હાય કે ફાઈ જરૂરીઆતને અંગે કોઈ પણ પ્રાણીના પ્રાણ લેતેા હૈાય ત્યારે અથવા પેાતાને કાઇ તેવા પ્રસંગ આવે ત્યારે અન્યના પ્રાણ ન જાય તેવી રીતે વર્તન
મરણ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२४
જૈનધર્મ પ્રકાશ. કરવું, તેના તરફ લાગણી બતાવવી, તેના દુ:ખ તરફ સહાનુભુતિ બતાવવી, તેને મરાના દુ:ખમાંથી છોડાવવા પ્રયત્ન કરવા એ રાવનો સમાવેશ “વ્યદયા’માં થાય છે.
૨ લાવદયા–અન્ય જેવાને સંસારમાં રખડતાં, અનેક પ્રકારની પીડા ભાવતાં તેમનાં વાસ આવે, તેઓને અનેક પ્રકારના આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિમાંથી છેડાવવાની અંત:કરણપૂર્વક ઈચ્છા થાય અને તેમ કરવાનાં સાધનો જ વામાં આવે તે સર્વનો સમાવેશ ભાવદયામાં થાય છે. આ પ્રાણી અવલોકન કરીને જુએ છે ત્યારે તેને માલૂમ પડે છે કે અનેક પ્રાણીઓ ધનની આશાએ ઘણું પાપ સેવે છે, ક્રોધ કરીને મહા અનર્થો ઉપવે છે, પોતાના એશ્વર્ય, સુખ, વિદ્યા, કુળ, સંતતિ, ધન પેદા કરવાની શક્તિ વિગેરે માટે વારંવાર અભિમાન કર્યા કરે છે, પોતાની જેવું આ દુનિયામાં કોઈ નથી એમ વારંવાર મનમાં લાવ્યા કરે છે, સમજણની બાબતમાં એટલે ફાકી રાખે છે કે આખી દુનિયામાં અક્કલ હોય તેને અડધાથી વધારે ભાગ તો પોતાના એકલામાંજ સમાયેલો છે અને બાકી અડધાથી કાંઇક ઓછો ભાગ આખી દુનિયાને વરી આપવામાં આવ્યો છે, પોતાની વાત સાચી કરવા માટે અનેક પ્રકારનાં કપટ કરે છે, માયાની જાળ પાથરી ધર્મને નામે અનેકને ઠગે છે, સત્ય બોલનાર કે પ્રમાણિક આચરણ કરનારનો ડાળ ઘાલી મહા સિંધ આચરણ કરે છે, વ્યવહારમાં પોતાનું સ્થાન જાળવી રાખવા માટે અનેક કુભાં છે તે છે, તેને અંગે અનેક પ્રકારના તિરસ્કાર સહન કરી જાય છે, પરસ્ત્રી સામું વિષયમૃદ્ધિથી જુએ છે, પિતાની ઇંદ્રા તૃપ્ત કરવા અનેક અઘટિત ઘટનાઓ કરે છે, અન્ય સ્ત્રી સાથે યથેચ્છ વિલારા કરવા ગાઠવણ કરે છે, અકાળે વિષયાસક્ત થઈ જાય છે, જીભને રાજી રાખવા માટે અનેક અભક્ષ્ય પદાર્થો એકઠા કરે છે, સારા પદાર્થો સુંઘવામાં સુખ માને છે, નાટકે જોવામાં રસ લે છે. સુંદર ગાયનો સાંભળવામાં ગૃદ્ધિ થાય છે, ધન, ધાન્ય તથા ફરનીચર આદિ વસ્તુઓના ઢગલાઓ હોય તોપણ વધારેની ઈચ્છા રાખે છે, સંસારને ચાટતો જાય છે અને પરભાવમાં રમણતા કરી અનેક દુષ્ટ વિચારોને પરિણામે સંસાર વધારતો જ જાય છે. એવાં પરભાવમાં રમણતા કરાવનાર કાર્ય અને વર્તનને પરિણામે સંસારમાં ધકેલા ખાધા કરે છે અને મહા દુ:ખ પામે છે. વસ્તુસ્વરૂપ ન સમજવાથી પાતાને શા કારણે પાછા પડવું પડે છે તે સમજ નથી અને દુ:ખનું ઓસડ કરવા જતાં કર્મવ્યાધિનું નિદાન બરાબર ન કરવાથી મોટી ચિકિત્સા કરી વધારે વધારે સંસારમાં ફરી જાય છે. એવી રીતે પરભાવમાં આસકત રહેનાર, બહારથી સુખ મેળવવાની ઈચ્છા રાખનાર, વસ્તુસ્વરૂપને બરાબર અભ્યાસ નહી કરનાર પ્રાણી અનેક પ્રકારના દુ:ખે રાહન કરતો એક ખાડામાંથી બીજામાં અને બીજામાંથી ત્રીજામાં પડતો સંસારને ચાર
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુ:ખિતેવુ કુરે દયા.
૨૫
તે અવ્યવસ્થિતપણે જ્યાં ત્યાં પવન આવે તેમ ઘસડાયા કરતે હોય છે. તેને
અંતઃકરણ પૂર્વક તેને માટે દયા લાવવી, તેને આ સંસારની સર્વ ઉપ ધિમાંથી છોડવવા યથાગ્ય વસ્તસ્વરૂપ બતાવવું, સમજાવવું, એગ્ય ઉપદેશ આપવા અને પિતાથી બને તેવાં સાધને તેને ચાજી આપવાં, તે સર્વના ભાવ દયામાં સમાવેશ થાય છે. ઉપરોકત વિશુદ્ધ ઇરાદાથી જાહેર ભાષણ કરવાં, વ્યાખ્યાન કરવું, આત્મતત્ત્વ સમજાવે તેવાં પુરત કે લેખ લખવા અને અન્ય જીવને હિત થાય તેવી એકાંત બુદ્ધિથી તેને પ્રગટ કરવાં, છપાવવા તે સર્વના આ ભાવદયામાં સમાવેશ થાય છે. અનેક જીવને શુદ્ધ મા તરફ વાળવા માટે દૂર દેશમાં મુસાફરી કરી ઉપદેશને શું છે ફરકાવ એવાજ આશયથી અન્ય ભાષામાં શુદ્ધ સાહિત્યને–આત્મતત્વજ્ઞાનને ફેલાવો કરવા અને તેને સસ્તી કિંમતે અથવા વગર કિંમતે ફેલાવવા ગોઠવણ કરવી, એ સર્વનો આશય જે અન્ય પ્રાણીઓનું ભવાભિનંદીપણું મટાડી તેને શુદ્ધ માર્ગ પર લઈ આવ. વાનો હોય તો તે સર્વને સમાવેશ આ “ભાવદયા ” માં થાય છે. તીર્થકર મહારાજને જીવ જ્યારે સંસારમાં સાદા આકારમાં હોય છે ત્યારે તેઓ અવલોકન કરીને જુએ છે, તો સંસારના સર્વ જીવો અનેક દુ:ખમાં ડુબેલા અને ત્રાસ પામતા તેમની નજરે પડે છે. એ વખતે તેમના મનમાં એવી પ્રબળ ભાવના થાય છે કે આ સર્વ જીવોને સંસાર બંધનથી મૂકાવી, વસ્તુસ્વરૂપ રમજાવી નિવૃત્તિ નગરીએ લઈ જઉં અથવા મોકલાવી આપુ, આવા એકાંત શુદ્ધ આત્મ પરિણામને અંગે તેઓ તીર્થકર નામકર્મને બંધ કરે છે,
સવિ જીવ કરૂં શાસન રસી, ઈસી ભાવદયા મન ઉલસી” આ દરેક તીર્થકરનો અગાઉના ભવમાં મુદ્રાલેખ હોય છે. તે વખતે પોતે જે કાર્ય હાથ ધરવા ધારે છે તેની મુશ્કેલીઓ પર કે ઘણે અંશે રહેલી દુ:શક્યતાપર વિચાર હોતો જ નથી. એમના મનમાં એમ જ રહે છે કે મારું ચાલે તે આ સર્વ જીવને આ દુ:ખમાંથી મુકાવી દઉં. ભાવદયાને ઉત્કૃષ્ટ ખ્યાલ આપે એવું આ દષ્ટાંત છે. ભાવદયામાં પરને ગે દયા આવે છે તે વાત ખાસ લાથમાં રાખવાની છે. અન્ય પ્રાણી આ સંસાકારાથી કેવી રીતે મૂકાય તેનો વિચાર કરો અને તેના સાધનો જવાં એ સર્વનો સમાવેશ આ ભાવદયાના વિષયમાં થાય છે.
૩. સ્વદયા–પિતાના સંબંધમાં આત્માવલોકન કરતાં આ પ્રાણીને સમજાય છે કે અનાદિ કાળથી પોતાનો ચેતન (પિત ) પરંભાવમાં એટલા આગાન રહે છે કે એને સ્વવસ્તુ કઈ છે અને પરવસ્તુ કઈ છે તેનું ભાન રહેતું નથી. પિતાનામાં જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રાદિ વિશિષ્ટ ગુણ ભરેલા છે અથવા પિતે તે ગુણમય છે તે સ્વરૂપ ભૂલી જઈ અજ્ઞાન-મિથ્યાત્વને તાબે થઈ તે પિતાના સગાં
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
સંબધી મિને પિતાનાં ને છે, તેઓ ખાતર અનેક પ્રકારની ઉપાધિઓ આદરી છે કે છે, તેઓનાં મનનું આકર્ષણ કરવા અનેક ચોગ્ય અન્ય સંબંધો
ડે છે, તેઓના વ્યવન્ડારૂ દુ:ખે પાતાને દુ:ખ થયેલું માને છે, ધન સંચય વધારવા પડતર ધનની ઝંખના કરે છે, ધન મેળવવા અનેક યોજનાઓ કરે છે, ધનને જાળવવા માટે અનેક ચિંતા કરે છે, ધનને વાપરતાં પોતાની જ કોઈ વસ્તુ વપરાઇ જાય છે એમ માની લે છે, ઘર, માલ, ઘરેણું અને રોકડના ઢગલા કરે છે, જમે બા ને વાળ જોઈ રાજી રાજી થઈ જાય છે, પોતાની ધન પ્રાપ્ત કરવાની શક્તિ પર મોહી જાય છે, અન્યની સાથે તે સંબંધમાં બહુ હોંશથી મગરૂબી પૂર્વક વાત કરે છે, આ સંસારયાત્રાની સફળતા વધારે ઘન મૂકીને જવાય તેમાં માને છે, ક્રોધ કરવામાં પોતાની શક્તિને વ્યક્તરૂપે બતાવવારૂપ શોર્ય સમજે છે, અભિમાન કરવામાં રવદર્શન–પ્રકટીકરણ માને છે, કપટક્રિયા કેળવતાં ન પકડાઈ જવાની કુયુક્તિઓ યોજવામાં પોતાની શક્તિનો ઉપયોગ કરે છે, કેટલું બને તેટલું ધન એકઠું કરવાના પ્રસંગોમાં અહોરાત્ર મશગુલ રહે છે, રવજન સંબંધીના સત્યાગમાં પોતાની જાતને સુખ માને છે, કોઈ પણ કારણે તેઓનો વિયોગ થતાં દુ:ખ માને છે, ભવિષ્યમાં વસ્તુઓ ચારાઈ જશે કે ચાલી જશે તેવી અથવા સંબંધીના ઉપયોગની ચિંતા કર્યા કરે છે અને આવી અનેક રીતે પોતાના આત્માનો વિચાર કરવાને બદલે અન્યને જ વિચાર કર્યા કરે છે અને પરવસ્તુ અને પરપ્રાણ સાથે પોતાનો એ તાદામ્ય સંબંધ સમજે છે કે જાણે તે અને તે એક જ હોય એમ માનીને વ્યવહાર ચલાવે છે. માત્ર વસ્તુ વરૂપ શું છે ? અને પોતે કોણ છે ? કેવો છે? અને પોતાની આવી સ્થિતિ શા કારણે થઈ પડી છે ? તેનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ અત્યાર સુધી બરાબર કોઈ પણ પ્રસંગે નહિ થયેલા હોવાથી તેની આ પ્રમાણે રિથતિ થાય છે અને વાત એટલી હદ સુધી વધી પડે છે કે વસ્તુ અથવા અન્ય પ્રાણીઓ ખોતર પોતે મરણ સુધીનાં કષ્ટો સહન કરે છે. ઘનના નાશથી કે પુત્રના વિયોગ યા મરણથી અથવા પ્રિય અને વિરહથી અનેક પ્રાણીઓના પ્રાણ ગયાનાં દાન્તો આપણે વાંચીએ છીએ. આ પ્રમાણે થાય છે તેનું કારણ વસ્તસ્વરૂપનું જ્ઞાન અને પોતે કોણ છે તેનો વિચાર નહિ કરવાનું પરિણામ છે.
ઉકાન્તિને વિષય વિચારતાં આ ઇવ ઘણો કાળ મિક્યાત્વભાવમાં સબડ્યા કરે છે, ત્યાં તેને સ્થળ વસ્તુ ઉપર દાણુ પ્રીતિ થાય છે, પરવતુ સાથે એક રૂપતા સમજે છે અને પ્રભાવમાં તે એટલે આસક્ત રહે છે કે લગભગ તે વિભાવે તેના રવભાવ જવા થઈ જાય છે. ઘણા પ્રાણીઓને સંસારના વિરૂપી ભાવોપર આસક્ત થયેલા જેઈ એમ લાગી આવે છે કે જાણે જ્ઞાન દર્શનાદિ
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુખિતેવું કરે દયા.
૨૭ સ્થિર આત્મગુણે તે શાસ્ત્રમાં હોય અને તેનો પિતાનો સ્વભાવ આ દુનિયાની ધમાલમાં અથડાવા પછડાવાનાજ હોય–આવી રીતે તે બાહ્ય અને અત્યંતર રીતે પરભાવમાં આસક્ત થઈ વતે છે અને પરભાવ સાથે તન્મય હોય તેવો લાગે છે. જ્યારે વસ્તસ્વરૂપને કાંઈ આભાસ થાય છે ત્યારે તેને સમજાય છે કે પોતે પણ ઘણું ભૂરો અને સાધ્ય તરફ જવાને બદલે ઉલટજ માર્ગ લઈ વસ્તુત: સુખ ન હેય તેવા પદાર્થોમાં કે ભાવોમાં સુખ માન્યું. આવા પ્રકરની વિચારણા કરી અજ્ઞાન દશામાંથી શુદ્ધ માર્ગ પર પોતાના ચેનનને લઈ આવો તે સ્વદયા કહેવાય છે. ભાવદયાનું લક્ષ્યસ્થાન અન્ય પ્રાણીઓ હોય છે, જ્યારે સ્વદયાનું લક્ષ્યસ્થાન પિતાનો આત્મા હોય છે. એ સ્વદયામાં મરણ કે વ્યાધિથી પોતાના આત્માને બચાવી લેવાની દયા તરફ લક્ષ્ય નથી પણ અનાદિ કાળથી પરભાવમાં રમણ કરનાર અને અન્ય ભાવોને પિતાના માનનાર પિતાના આત્માને તેવા ઉલટા માર્ગથી બચાવી તેના સાધ્યસ્થાને પહોંચે તેવી સ્થિતિ પર તેને લઈ આવવો અને તે સંબંધમાં યોગ આત્મનિરીક્ષણ કરવું, યોગ્ય આત્મવિચારણ કરવી, વિચારણાને પરિણામે યોગ્ય વર્તન કરવું તે લક્ષ હોય છે. તે સર્વનો સ્વદયામાં સમાવેશ થાય છે. એવી રીતે પિતાના આત્માનું ઉત્થાન કરતાં બાહ્યદષ્ટિએ કાંઈક હિંસા લાગે તે પણ તે વસ્તુત: દયાજ છે, કારણ કે જ્યાં ચેતન સ્વરૂપ સન્મુખ હોય ત્યાં દયા તેના શુદ્ધઆકારમાં હાજર રહે છે. આવી રીત જ્યારે ચેતનની ઉન્નતિ કરવાના સાધનની યોજના કરવામાં આવે છે ત્યારે શરૂઆતમાં આશવના દોષ લાગતાં હોય તેવું જણાય છે, પરંતુ તેવા દો દોષની ગ્રાહ્ય દ્રષ્ટિથી થતાં નથી, પણ ચેતનાની ઉ કાન્તિને અંગે થઈ જાય છે અને તેઓને દૂર રાખવા અશક્ય હોવાને લીધે થઈ આવે છે તેમાં સાય વિશદ્ધ હોય છે તેથી તેને આશ્રવરૂપ ન ગણુતાં સ્વદયા નિમિત્ત હોવાથી વ્યવહાર ધર્મમાં તેનો સમાવેશ થાય છે.
અપૂર્ણ (મૈતિક)
कस्तूरी अने चंदननो संवाद. એકદા અખલિત અને અખંડ કેવળ સુગંધના ગુણથી મનમાં અતિશય ગર્વ લાવી, ચંદન પ્રમુખ બીજી બધી સુગંધી વસ્તુઓને તુચ્છ માનતી કસ્તુરી આ પ્રમાણે કહેવા લાગી:-“હેક દૂર! તારૂં મર્દન કરવામાં આવે ત્યારે તું સુગંધ આપે છે, અરે ! ચંદન ! તારું ઘર્ષણ કરવામાં આવે ત્યારે તું સુગંધ આપે છે, રે કાલાગુરૂ! તું અગ્નિમાં હોમવામાં આવે, ત્યારે સુગંધ આપે છે, પણ મારા (કસ્તુરીન) તો હજી દર્શન થયા હોય તે પહેલાં હું સુગધ આપું છું.”
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મપ્રકાશ,
આ પ્રમાણે પોતાની હી વિદ્યાના નિમિત્તથી ચિત્તમાં અતિશય કાપ લાવીને ચંદને કહ્યું: હું કસ્તુરી ! અતિ સુગધી વસ્તુઓમાં અગ્રપદ પામીને ચંદત, કપૂર અને કલાગુરૂના કરોડો ગમે કઠણ કાંટા જેવા રે રે અને અરે અરે આવા દૈવી શા માટે તિરસ્કાર કરે છે? ઉંચા કુળમાં થયેલ જન્મને લીધે અને સુગંધવાળો હોવાથી અન્તરમાં સાથે વાસ હોવાને લીધે સ્વદેશી અને સવાસી એવા અમારી ( ચદન વિગેરેની ) સાથે તારું પિત્રાઇ કરવી ઉચિત છે. પરંતુ હું કસ્તુરી ! તુ તારા સ્વભાવ ઊજવ્યા શિવાય નહિ રહે. એક કવિષે કહ્યુ છે કે:- હું કસ્તૃરી ! તને ધિક્કાર થા, તારા કુરગ (હરણુ) થી જન્મ થયેલ હાવાધી. તું નિર તર કુરગવાળી (કાળી) જ છે, તેથી તુ માણસને બ્રહણ કરવા ચગ્ય નથી. અથવા તો જેવાં કારણે! હાય તેવુજ કાર્ય થાય છે. તુ ખરેખર ! દર્ગુણી ચીતેમાં પણ પ્રમુખપદે બિરાજ એવી છે, કારણ કે જન્મ્યા પહેલાંજ તારા જનક (ઉત્પન્ન કરનાર પિતા-હરણ) ને તુ મરણ પ્રાપ્ત કરાવે છે. માટે સર્વ રીતે ગુણયુક્ત આ સુગંધી વસ્તુઓને શા માટે નિર્દે છે ?” આ પ્રમાણે ચંદનનું કથન સાંભળીને પુન: કસ્તુરી ચ ંદનને કહેવા લાગી; હું ગઠન ! આ તે મારા દેવે બતાવ્યા તે મારા મહિમાની કાઇ રીતે હાની કરી શકે તેમ ઇંજ નિહ, કારણ કે: “ કાકીનો જન્મ ઉકરડાથી થાય છે, કાજળ પાતાની કાલિમ કદી મૂકતું નથી અને ખચ્ચર શું પાતાની માતાને નાશ કરતુ નથી ? તાપ તેએ લેકમાં આદરપાત્ર છે.”
_*
આ કથન સાંભળીને ચંદને કહ્યું:“ હું કસ્તૂરિકે! વિવિધ પ્રકારના ગુણાથી ગરિક એવી તે વસ્તુએમાં રહેલ લેશ માત્ર ઢાખે! સમુદ્રમાં નાખેલ સશ્રુમુષ્ટિની ને પ્રસાર પામતા નથી, પણ તારામાં તે એ ત્રણે ઢા મળે છે, તેથી તારામાં આવા કયા ગુણ છે કે જેથી તને અધિકતા પ્રાપ્ત થાય ? '
,,
આ પ્રમાણે પોતાની લઘુત્તા સાંભળી કસ્તૂરી કહેવા લાગી:--“ હું (સ્ત્રી) શુદ્ધ ઉં કે મિલેન હુઉં તેથી શું થયુ ? મારામાં ચમત્કાર ઉપાવે અવા અસાધાળુ એક સુરભ ગુણ છે, જે ગુણને લીધે હું સ્ત્રીઓના શૃંગાર સમયે કરનલમાં, બાળ ઉપર, કપાલપર, ગળે, ખભાપર અને કુચમ ડોપર સ્થાન પ્રાપ્ત કરું છું. તેમજ મારૂં જન્મસ્થાન ભલે વિમલ નથી, તથા વ પણુ રમણીય નથી અને શરીરની બા તે તો કાદવની શંકા ઉપર્જાવે તેવી છે, છતાં મારે એક સુગંધી. ગુગ૮ સવ સુભિ દ્રવ્યેના ગર્વને આંજી નાખે તેવા છે. ’ માટલું સાંભળતાં ગન સામર્થ કહ્યું: “ અરે ગરીબડી કસ્તુરી ! ઘણા ગાના મધ્ય ભાગમાં આ તારા ઉત્કટ મિત્ર મુળુ શી રીતે પ્રકાશમાં આવી કે ? કારણ કે ગંગા નદીનું મેટુ પૂર પણ જ્યારે સમુદ્રમાં જઇને લાગે છે,
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
કસ્તુરી અને ચંદનના સવાદ,
ગતિ સર્વત્ર વનયેત્
ત્યારે તે દેખાતુ નથી. વળી અતિશય મધુ વર્જવું ’ આ નીતિવાકય પ્રમાણે વિચાર કરતાં પણ તારામાં અતિ પરિમલના ગુણુ છે, તે રમણીય નથી. કહ્યું છે કે:~
*
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
" गुगो गरीयानपि दोषरूपतामुपैति लोके विहितातिविस्तरः । कुरंगनाभिः किमतीव गंधतो न गंधधूलीत्यभिधीयते बुधैः
',
|| o |
“ મેટ્રો ગુણ પણ તે અતિ વિસ્તાર પામે છે તે તે લેાકમાં દેષરૂપે દેખાય છે. કારણકે અતિ ગંધથી કસ્તૂરીને પંડિતો શું ‘ગધલી’ એવા નામથી ઓળખતા નથી ?” તેમજ વળીઃ-
“ જો પંચતતેના, પ્રતિ: જે વને વારીના | अतिविपुलं वं शून्यमतिगंभीराधिः क्षारः " ॥ १ ॥ ।। “ રવિ બહુ તેજસ્વી હાવાથી તે એકલેાજ રહે છે, કેસરી બહુ શૂરવીર હેાવાથી તેને વનમાં વાસ કરવે પડે છે, આકાશ પહુ વિપુલ છે તેથી તે બિલકુલ શૂન્યજ છે, અને સમુદ્ર અતિ ગંભીર હોવાથી તે ક્ષાર છે. '
66
આ પ્રમાણું સાંભળી ઉભરાઇ જતા રાષથી કસ્ત્રીએ કહ્યું:~ હું અધમ ચંદનકાષ્ટ ! અતિ રમણીય કુસુમ અને ફાની સંપત્તિ તા તારામાં છે નહિ, છતાં મને તું કૃષિત ગણે છે, પરંતુ તને હું તૃણતુલ્ય અને ગુણુહીન સમજી છુ. મારા પિતા કુરંગ, તારા પિતા (પર્વત)ના શિરપર પગ દઇને ચાલે છે, તે હુ છુ તને જીતવાને સમર્થ નથી ? ”
ત્યારપછી ચઢને કઇક સતેજ થઇને કહ્યું: -“ હે મદાંધ ગંધલિ ! ન્ને કે મેોટા પુરૂષો પોતાના ગુગ્ણા સ્વમુખથી કડૈતા નથી, છતાં કવચિત્ તેમને પેાતાના ગુણા પણ કહેવા પડે છે. માટે મા ગુ તુ સાંભળ: ——— યાં. અગસ્તિ મહાત્માને મેવાસ હતા એવા મથ્યાચલ જેવા પવિત્ર અને પ્રસિદ્ધ સ્થાનમાં મારા જન્મ થયા છે, હું સર્વાંગ સુગધી છુ અને પ્રસ ંગમાં આવનાર બીજાને પણ સર્વથા સુરભિસમેત કરું છું; મારામાં રહેલા રક્તતાના ગુણ પણુ મંગલકારી છે, એટલુંજ નિહ પણ તે લેકમાં સારી કિસ્મત પ્રાપ્ત કરે છે, લેકે મને સારૂં માન આપે છે અને વિલેપનના પ્રયેાગથી હું શીરની ગરમી દૂર કરૂ છુ. વળી મે કેટલી પરીક્ષાઓ પ્રસાર કરીને કેવી નામના મેળવી છે. તે સભળ: --મારી જન્મમુમિથી અલગ થતાં હું ગભરાયે નહીં, તે પછી સમુદ્રના જાપૂરથી તણાઇને વિદેશમાં ગયા સાગરના કાંઠે વનમાં મે વાસ કયે, ત્યાં કેટલાક ભિન્ન લેકાએ આવીને મને ખંડિત કર્યો, પછી વજન કરીને મા વિક્રય કર્યા અને ત્યારબાદ લેકે મને કઠિન શિલાપર ઘસવા
છ માસની
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
લાગ્યા. અરે મૃગમદ ! આટલી કસોટીમાંથી હું પાર ઉતર્યો, તેથી લોકો મને માન આપે છે, અથવા તે ખરી વાત છે કે વિપતિઓને વરસાદ વરસતો હોય છા જ ગુણાને જાળવી રાખે તેને કોણ માન આપતું નથી ? વળી મારામાં પરિમલ ગુણ મંદ છે અને તારામાં અધિક છે, એ વાત સભાસેળ આને સાચી છે, પણ ખરેખરી રીતે તો લોકો મનેજ કેવલ ગંધમાર ( એડ ગંધયુક્ત ) કહીને બોલાવે છે. કદાચ ભ્રમણશીલ કુરગ મલયારાવના શિખર પર આરૂઢ થાય છે તેથી મલયાચળી ઉનામાં શુ હાની આવે તેમ છે ? શું કાગડા મેરૂ પર્વતના શિખર પર જઈને બેસે, તેથી તેને મહિમા ઓછા થઈ જાય તેમ છે? પણ આ પ્રમાણે પરસ્પર અહીં આવી ચર્ચા કરીને શા માટે કાલક્ષેપ કરવા ? ચાલ, આપણે રાજસભામાં જઈએ અને ત્યાં આપણા ઇન્સાફ કરાવીએ. આમ વિચારીને તે અને રાજસભામાં ગયા. ત્યાં રાજાએ તેમના વિવાદને વૃત્તાંત ીને પંડિતોને પૂછયું, એટલે તેઓ કહેવા લાગ્યા:-“હે રાજન ! એટલું તે ખરૂં છે કે, મૃગમઢ પિતાના પરિમલથી જગને ખુશ કરે છે, છતાં ચંદનમાં શુકલતા અને શીલા એ બે ગુણ અધિક છે. ”
આ પ્રમાણે સાંભળી ચંદન ક ખ ગુણી અધિક ને અધિકજ છે. “જે એક કમથી વધે, તે શતકમથી પણ વધે.” આ પ્રમાણે ચંદનનું વચન રાજાએ સ્વીકાર્યું એટલે વિવાદનો અંત આવ્યો. પછી તે બંને શાંત થઈને સ્વસ્થાને ચાલ્યા ગયા.
|| તિ પૃપાનનો રસંવાદ://
दान, शील, तप अने भावना संवाद. “હે ભવ્ય ! દાન, શીલ, તપ અને ભાવ—એ ચતુષ્ક તમારૂં કુલ કરો. જે ચતુર્ક મુકુંદ (કૃષ્ણ) ના બાહુ (ભુજ) ની જેમ સજજનોના ધર્મનાજ ચાર ભેદ રૂપ પ્રસિદ્ધ થયેલ છે, અને જે સમ્યકત્વરૂપ ગરિક મેરૂ પર્વતની ચૂલિકાના અગ્રભાગપર શોભતા કપની પરમ શોભાને ખરેખર ધારણ કરી રહેલા છે. ” કહ્યું છે કે: ---
" शीलं पार्वणशर्वरीशमहसां धिक्कारि कर्मधसां, दाहेन ज्वलनाचिरष्टमतया मन्यऽप्रमाख्यं तपः । મા મમુરતમત્તાનું નિ શિવ श्रीणां चेति चतुष्टयं युगपदप्यासेदुपी चंदना ।। १ ।।
- 1 એક પણ તિરસ્કાર કરે તેવું ઉજવલ છે, કર્મ,
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાન, શીલ, તપ અને ભાવનો સંવાદ.
૩૧
રૂપ કાકને દહન કરનાર હોવાથી અષ્ટમ વિગેરે તપ, એ જાણે અદમ જવલન ( અગ્નિ ) હોય એમ ભાસે છે, પોતાની ભાતુરતાથી સૂર્યને પણ પરાભવ કરનાર એવા ભાવમાં સાક્ષાત્ અદૂભૂતતા રહેલી છે અને દાન તો મેક્ષશ્રીનું મુખ્ય કારણ છે-આ ચારે ગુણ ચંદનબાળામાં એકીસાથે આવીને વસ્યા હતા.”
એક દિવસે ભાગ્યવંત પુરૂના સમુદાયમાં પરમ આદર પામેલા, સ્વર્ગ અને મોક્ષનાં સુખ મેળવી આપવામાં અમોઘ કારણરૂપ, અને સર્વ પ્રકારે એક બીનથી પિતામાં અધિકતા માનનારા તેમજ પોતાની નાના પ્રકારની વચનપટુતાથી પરસ્પર એક બીજાની અવજ્ઞા કરતા એવા તે ચારે ચાટે આવીને વિવાદ કરવા લાગ્યા.
પ્રથમ દા આ પ્રમાણે કહ્યું: “ અરે તમારા શીલાદિક ત્રણેમાં હું જ વધારે માનપાત્ર છે. કારણ કે મારામાં કેવા અદ્દભુત ગુણે રહેલા છે, તે સાંભળોઃ—
" आनंदानां निदानं सुकृतपुरमहागोपुरं मोक्षनाम्नः, क्रीडाबासस्य वातायनमलमखिलश्रीमुखादर्शविवम् । फीतः संपादनेऽलं पटुभवचरत्रासराजन्यसैन्यं,
जैत्रं क्षेत्रं सुखानां जगति विजयते कोप्यसौ दानधर्मः" ।। १ ॥
દાન એ આનંદનું કારણ છે, સુકૃતનગરનું તે શપુર (મુખ્ય દ્વાર ) છે, માલ નામના કીડાવાસને તે એક ગવાક્ષ છે, સમગ્ર લક્ષ્મીનું તે એક મુખાદર્શ બિંબ ( મુખ જોવાની આરસી) છે, કીર્તિ સંપાદન કરવામાં તે અતિ આતુર છે, સંસારના સંકટરૂપ ચારટાના સૈન્યને જીતનાર છે અને સુખોનું એક ક્ષેત્ર છે–ખરેખર ! દાનધર્મનો મહિમા કઈ અદભુતજ છે.વળી:-- “ જેમ દાનના અંતરાય છે, તેમ શીલ અને તપના અંતરાય નથી. વર્ષાઋતુમાં વૃષ્ટિ (વરસાદ)ના વિનો કહેલા છે, પણ શીત કે આપને માટે અંતરાય કહેવામાં આવેલ નથી.”
આ પ્રમાણેના દાનના આત્મવર્ણનથી ઉશ્કેરાઈને લીલા સહિત શીલે કહ્યું – હે દાન ! આદિનાથ ભગવંતે સર્વથા તને ગુણરૂપ કહેલ નથી, તારામાં દોષ પણ રહેલો છે, કારણકે તું તીર્થકરોને યાચના કરાવવા હાથ નીચે કરાવે છે. અને બીજું તારું નામ એ અન્ય વિરૂદ્ધાર્થ વાચક વર્ણયુગલથી નિષ્પન્ન થયેલ છે. (દા-દેવું અને ન-નાપાડવી ) માટે આવી વૃથા આપ બડાઈ શા માટે કરે છે? તેવી ખોટી બડાઈથી તો વિચક્ષણ માણસે ઉલટા રેષિત થશે. તું નિર્ગુણ હોવાથી તારે આત્મકલાઘા કરવી તે કાણી આંખમાં કાજળ આંજ્યા બરાબર છે. હું જે મારા વખાણ કરું, તો તે યંગ્ય છે. કહ્યું છે કે –
" व्याघ्रव्याल जलानलादिविपदस्तपां व्रजति क्षयं,
कल्याणानि समुल्लसंति विबुधाः सांनिध्यमध्यासते । ૧ ક્રમે , વપરને અમ સાચું કહેવાય છે,
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ટર
જૈનધર્મ પ્રકાશ.
कीर्तिः स्फुर्तिपियर्ति यात्युपचयं धर्मः प्रणश्यत्ययं, स्वणिमुश्वानि संनिदधते ये शीलमाविभ्रति " ॥ १ ॥
જે ભાગ્યવત પુરૂ શીવને ધારણ કરે છે, તેમના વ્યાવ્ર, દુષ્ટ ગજ, સર્પ, અગ્નિ અને જળ વિગેરેથી થયેલ ભય તરત નાશ પામે છે, કલ્યાણ સદાને માટે તેમને પ્રાપ્ત થાય છે, દેવતાઓ સહાય કરે છે, કીર્તિ વધે છે, ધર્મ વૃદ્ધિ પામે છે, પાપો ક્ષય થાય છે અને સ્વર્ગ માનાં સુખો સુવભ થાય છે.” તેમજ વળી:- “કલ કરનાર, જનનો ઘાત કરનાર, નિરંતર પાપ વ્યાપારમાં જ નિમગ્ર એવા નરકે જવા લાયક પ્રાણીઓ પણ જે સિદ્ધ થાય છે, તે ખરેખર! એક શીલાજ મહિમા છે.”
આ પ્રમાણે બનેની આત્મશ્લાઘા સાંભળીને તપથી રહેવાયું નહિ, એટલે તેણે આ પ્રમાણે પોતાનું ભાષણ શરૂ કર્યું: “ હું શીલ ! તું દાનનું નિકંદન કરીને અને તેની અવહેલના કરીને ભલે પોતાના મહિમાનો મંડપ રચ, પણ મારી પાસે તું શું માત્ર છે? હાથીની મોટાઈ ત્યાંસુધી, કે જ્યાં સુધી તે પર્વતની તળેટી આગળ નથી આવ્યો. ભાકરની જેમ મારા મહિમાનું અનાકન કરવાને પણ કોણ સમર્થ છે? કહ્યું છે કે ----
""यत्कुष्टादिगरिष्ठरोगविरतिनिष्टीवनालेपनान्मूत्रस्पर्शवशेन कांचनकला यल्लाहधातुम्वपि । रत्नानां करपल्लव रणयतो यच्चाक्षयत्वोन्नति
સ્તવ વાંચતા વે ત રૌતમ્? તપસ્વીના શરીરની થુંકનું પણ લેપન કરવાથી કોઢ જેવા મેટા રોગો પણ નષ્ટ થાય છે, જેમના મૂવના પણ માત્રથી લેહદિ ધાતુઓ પણ કાંચનરૂપને ધારણ કરે છે, જેમના એક કરપાલવની છાયાથી નિધાન અક્ષય થઈ જાય છે અને જે વિશ્વને વંઘ છે-આવા અદ્દભુત ગુણો તપમાં રહેલાં છે.” તેમજ વળી: – આ જગત્રયમાં જે જે સારી વસ્તુઓ છે. તે સર્વ વિધિપૂર્વક કરવામાં આવેલા તપને વશવર્તી જ છે.”
આ પ્રમાણે ત્રણેનું કથન સાંભળીને મનમાં અધિક હાસ્ય લાવીને ભાવે કહ્યું: “ વૈયાકરણએ તમને અને નપુંસક તરીકે ગયા છે તે જ છે. મારા વિના તમે એક તણખલું પણ ભગવાને સમર્થ નથી, તો બીજુ બહાદુરીનું કામ તો શું કરી શકવાના હતા ? કહ્યું છે કે – “ દાન દિકનો અભાવ છતાં ભાવ એકલે અપૂર્વ ફળ આપે છે, પરંતુ ભાવ વિના દાનાદિકની હયાતી કઈ પણ ફળ આપવાને સમર્થ નથી, ” કહ્યું છે કે –
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દાન, શીલ, તપ અને ભાવને સંવાદ.
૩૩
" यत्सिद्धरसेन बिभ्रति परां लोहानि कल्यागतां, यद्वा लवणेन भोज्यमसमा मुस्वादुतां गाहते। तांबूलं च विमति यदचिता चूर्णन रागानति,
तद्वद्भावभरेण नितिकरी धर्मोपि धत्ते श्रियम् " ॥ १ ॥ “જેમ સિદ્ધરસથી લોહ સુવર્ણ બની જાય છે, લવણથી જેમ રસવતી સારી સ્વાદને ધારણ કરે છે અને જેમ ચૂનાથી તાંબુલ ઉચિત રતાશને ધારણ કરે છે, તેમ ભાવના અતિશયપણાથીજ ધર્મ, મોક્ષદાયક લમીને ધારણ કરે છે.”
આ પ્રમાણે વિવાદ કરતાં કરતાં તેઓ ચારે, મનોહર અષ્ટ મહાપ્રાતિહાર્યની પ્રસરતી અપૂર્વ શોભાના સમૂહથી જે દેદીપ્યમાન છે, હર્ષપૂર્વક જ્યાં અનેક નર, સુર અને અસુરો આવીને એકઠા થયા છે અને નભમડળમાં નિરતર જેના રત્ન, કનક અને રજતના પ્રકારના કિરણો અતિશય પ્રસરી રહ્યા છે એવા સમવસરણમાં બિરાજમાન અને ચાર રૂપ ધારક ત્રણ જગતના નાથ શ્રી અરિહંતની પાસે ગયા. તે ચારે વિવાદ કરતા જોઈને સર્વ સભાસમક્ષ ભાગવાન યોજનગામિની વાણીથી બોલ્યા:–“હે ભવ્ય ! પાંચ પ્રકારના કલ્પવૃક્ષો જે કે રામાન છે, અને તેમાં પુષ્પ, ફળ, પરિમલ અને અભિલાષ પૂરવાનો ગુણ પણ સમાન છે, છતાં તેઓમાં પારિજાતને કવિઓ પહેલે નંબરે વર્ણવે છે. કહ્યું છે કે;–“મેટા અને કિંમતી આસન પર બેઠેલા અને અન્ય વસ્ત્રને ધારણ કરનારા એવા તે રાજાઓમાં, કાપવૃક્ષે માં જેમ પારિજાત, તેમ તેજથી એક રઘુસુત વધારે જતા હતા ” આ પ્રમાણે તમારી પણ સમાનતા છતાં દાનધર્મ એ તમારામાં મુખ્ય છે. કારણ કે:
" शीलादयोपि सत्पात्र-दानस्यायांति संनिधौ ।
મંદા સાંતિ, સાગરને નિયંત્રિત ” ને ? A
સત્પડઝદાનના પ્રભાવથી શીલાદિ પોતાની મેળે પાસે આવે છે. કારણકે મુખ્ય રાજને નિમંત્રતા મંડલક રાજાઓ સાથે આવેજ છે.” તેમજ વળી:–
" हे शील । चंद्रकरलील भवांबुराशिनिस्तारणोइपतपः शणु भावने त्वम् । एकस्य मुक्तिरभवद्भवतां प्रसादाद्
નાગુ સારપ ૨ મોક્ષમાળા” ? | ચંદ્ર સમાન શીતલ અને ઉજવલ એવા હે શીલ! સંસારસમુદ્રથી તારવામાં નાવ સમાન એવા હે તપ ! અને તે ભાવના ! તમારા પ્રસાદથી તો
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૪
જૈનધમ પ્રકાશ.
એનેજ મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, પણ દાનના પ્રભાવથી તે! અનેને-લેનારને અને તારને મેક્ષમાર્ગનેસ લાભ થાય છે. ”
આ પ્રમાણે દાનાદિકના વિવાદનો અંત લાવીને ભગવાન્ ચતુર્વિધ સંઘ સમક્ષ, ધર્મના પ્રથમ ભેદ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયેલ દાનને ઉદ્દેશીને આ! પ્રમાણે ભાશીર્વાદ દેતા હવા:-~~
""
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
"प्रत्युषः पुण्यपूष्ण कुलिशविलसितं दुर्गदौर्गत्यमुद्रारौद्राः स्वर्भवतिर्भवविभवनवाराम सेकारघट्टः । नानाधिव्याधिवल्गन् मृगकुलकवलीकारपारीद्रपीतः,
',
स्रोतः सिद्धिस्रव॑त्याः प्रभवतु भवतां भूतये दानधर्मः " ॥ १ ॥ પુયરૂપ સૂર્યના જે એક પ્રભાતકાળનુલ્ય છે, દૃષ્ટ એવી દુર્ગતિની મુદ્રાતુલ્ય રૌદ્રધ્યાનરૂપ પર્વતને ભેદી નાખવામાં જે વતુલ્ય છે, સ્વર્ગ અને ખા સંસારી સુખા તેમજ મેાક્ષના સુખરૂપ નૂતન મગીચાનુ પેષણ કરવામાં જે રઘટ્ટ સમાન છે. નાનાપ્રકારના આધિ, વ્યાધિરૂપ વળગતા મૃગલાને કવળતુલ્ય કરી દેવામાં જે એક સિંહુના સુત સમાન છે, અને જે સિદ્ધિરૂપ સિરતાના એક પ્રવાહસમાન છે એવા દાનધમ, હું ભળ્યા ! તમારી સમૃદ્ધિની વૃદ્ધયથે યા. ’
|| इति दानादिचतुष्क संवादः ||
संवादसुंदर इति प्रथिताहयोऽयं, ग्रंथविरं जयतु जयतु ज्ञलोकम् । संवादमेकमपि यस्य सुवर्णमाप्य, व्याख्यावर्भवति मेदुरमंडनश्रीः || १ || o o
॥ इति श्रीरत्नमंडनसूरिकृतन्नसंवादमयः समाप्तोयं संवादसुंदरः ||
મહુાવીર જયંતિ.
ચરમ તીર્થંકર વીરપરમાત્માનો જન્મ ચૈત્ર શુદિ ૧૩ની મધ્ય રાત્રિએ ચર્ચા હતા. ઇંદ્રાદ્ધિકે તે! તે રાત્રેજ જન્મેવ કર્યાં હતા. સિદ્ધાર્થ રાજાએ શુદ ૧૪શે. પ્રભાતે કર્યો હતા. આપણે જન્મતિધિને ઉદ્દેશીને જ્યતિરૂપ મહેાત્સવ કરવાના છે; જન્મેચ્છની વર્ષગાંઠ કરવાની નથી. તેથી તે શુદિ ૧૩ના રોજ કર વાનું ઉચિત છે. જન્મ કલ્યાણક સંબધી તપ પણ શુદિ ૧૩ના રોજ કરવામાં આવે છે. તેને જન્મ થયા અગાઉ કરીએ છીએ એમ ગણવાનું નથી પણ તે તિથિએ કરીએ છીએ એમજ સમજવાનુ છે.
તરી.
- અને
For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈનશ્વેતાંબર કાન્ફરન્સનું થમું અધિવેશન.
श्री जैन श्वेतांवर कोरन्फन्सनुं दशमुं अधिवेशन. ચૈત્ર વદ ૪-૫-૬ તા. ૨૧-૨૨-૨૩ એપ્રોલ.
૩
શ્રીસુજાણુગઢ ખાતે ભરવામાં આવેલી નવમી કેાન્સ વખતે આમત્રણુ કરવામાં આવ્યુ હતુ તેને અનુસરીને દશમી કાન્ફરન્સ મુબઇ ખાતે ભરવાની હીલચાલ અહુ વખતથી ચાલતી હતી. પરંતુ પ્રમુખ સબંધી ગેાઠવણને અંગે લખાણ થયા કરતુ હતુ. હાલમાં શેઠ બાલાભાઈ મગનલાલ નાણાવટી એલ. એમ. એન્ડ એસ. જેએ ગાયકવાડ મહારાજાના ચીફ મેડીકલ એડ્ડીસર છે અને અમદાવાદના એક જૈન ગૃહસ્થ છે, તેમણે પ્રમુખસ્થાન લેવાનું સ્વીકારવાથી ચાલતા માસની ઉપર લખેલી મિતિએ મુબઇ ખાતે ત્રણ દિવસ પર્યંત દશમુ અધિવેશન કરવાનુ મુકરર કરવામાં આવ્યું છે.
રીસેપ્શન કમીટીના ચેરમેન શેઠ કલ્યાણચંદ સેાભાગચંદ ઝવેરીને નીમવામાં આવ્યા છે. ચીફ સેક્રેટરી તરીકે રા. રા. મકનજી ડાભાઈ મહેતા ખારીસ્ટર અને માતીચંદ્ર ગીરધરલાલ કાપડીઆ સેાલીસીટરને નીમવામાં આવ્યા છે. શ્રી મુઇના શ્રી સંઘે એકત્ર મળીને શ્રી સંઘ તરફથી આ મંત્રણૢ કરવાનો સ્વીકાર કર્યા છે. અને તદનુસાર આખા હિંદુસ્થાનમાં સર્વત્ર શ્રી સંઘને, આગેવાન ગૃહસ્થાને, જૈન સ`સ્થાઓને, તેમજ અન્ય ચેાન્યતાનુસાર આમત્રણ પત્રા પણ માકલાઇ ચુકયા છે. હવે ચાતરફ ડેલીગેટાની ચુટણી થવા સબંધી હીલચાલ શરૂ થઇ છે. ડેલીગેટાની ફી રૂ. ૩) ઠરાવવામાં આવી છે. શ્રી સંધને ઉતારે ઉતરનારને માટે ભેજન ખર્ચ સાથે રૂ. ૫) લેવા ઠરાવ્યા છે. વીઝીટરની ી રૂ. ૨) ઠરાવેલી છે. રીસેપ્સન કમીટીના મેમ્બરાની ફી રૂ. ૧૦ રાવવામાં આવી છે.
મુંબઈ ખાતે રીસે-રાન કમીટીમાં સારી સંખ્યા નીમાણી છે. ૨૦ ગૃહસ્થાને વાઇસ પ્રમુખ નીમવામાં આવ્યા છે. તદુપરાંત મંડપ કમીટી, ઉતારા કમીટી, લેાજન કમીટી, વાલીયર કમીટી, રેયુલેશન ડ્રાફ્ટ કમીટી વિગેરે કમીટીએ નીમાઈ ગઈ છે અને દરેક કમીટીએ પોતાનુ કામ શરૂ કરી દીધું છે. મુદત ઘણી ઓછી છે છતાં કામ કરનારા અનુભવી તેમજ સતત ઉદ્યાગી હેાવાથી ટુકા વખતમાં કામ પાર ઉતારવાને ઉત્સાહભેર પ્રયત્નશીલ થઇ ગયા છે.
For Private And Personal Use Only
મહારગામથી ડેલીગેટા ચુંટાઇ આવવાની મુદત તા. ૧૫ મી એપ્રીલ સુધીની રાવી છે. વેલ ટીચરેને માટે તે તા. ૧ લી અગાઉ નામ નોંધાવવાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું છે.
આ વખત કેઇપણ પ્રકારની ઉપાધિ શિવાય શાંતિથી કાર્ય પણ
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જનધમ પ્રકાશ તેવી ગોઠવણ કરવામાં આવી છે. સેક્યુલેશનનો ફાટ કરનારી કમીટીએ ડ્રાફટ યાર પણ કરેલ છે. તે થોડા વખતમાં છપાઈને બહાર પડનાર છે અને તે બધી વિચાર કરવા માટે બહાર ગામ મોકલવાના છે. વોલટીકર સુપરીન્ટેન્ડેન્ટ તરીકે શેઠ નરોતમદાસ ભાણજીભાઈને નીમવામાં આવ્યા છે. તેઓએ ભાવ નગરની કોન્ફરન્સ વખતે તેજ હાને અનુભવ મેળવેલ છે, તેથી લટીયર ખાનું પણ આ વખત શોભી નીકળવા સંભવ છે. ચોતરફથી ઉત્સાહ વૃદ્ધિમાન થવાના ખબર આવે છે. જેને કોમના હિતનો વિચાર કરનારું આ મંડળ રને સન્માનપાત્ર છે. અને તેની અંદર ભાગ લઈને યથાશક્તિ તન મન ને ધન તેમજ પિતાને પ્રાપ્ત થયેલ દરેક પ્રકારની શક્તિનો સદુપયેગ કરો એ દરેક જેન નામ ધરાવનારની ફરજ છે. જે કેન્સરને જેનોનું અત્યંત હિત કર્યું
એ કહેવરાવવા માગતા હઈએ તો આપણે દરેક વ્યક્તિએ તેમાં ભાગ લેવા ઈગે, રહાયક થવું જોઈએ, સંપ વધારવો જોઈએ, પરસ્પર કેમ અનુકૂળ થવાય છે શીખવું જોઈએ અને આપણા બધાનાં સાકાર્યનો સરવાળો બાંધી તે કેફિરન્સ કર્યું એમ પ્રસિદ્ધ કરવું જોઈએ.
| મુંબઈ ધાપારનું કેન્દ્ર સ્થાન છે, ત્યાં જવામાં એક પંથને બે કાર્ય સિદ્ધ થઈ શકે તેમ છે. વળી લાંબે વખતે આ પ્રસંગ પ્રાપ્ત થયેલ છે, તો તેની અંદર દરેક આગેવાનોએ બની શકતા સુધી લાભ લેવા માટે અવશ્ય જવું જોઈએ. દરેક ગામ અને શહેરના શ્રીસંઘે તેમજ દરેક જૈન સંસ્થાએ ભાવનગરમાં સુકરર કરેલી સંખ્યા અનુસાર ડેલીગેટોની ચુંટણી કરીને તાકીદે મુંબઈ લખી મોકલવું જોઈએ. અવસર મળે ત્યારે પોતાની જાગૃતિ બતાવી આપવી જોઈએ. જુના વિચાર્વાળા હોય કે નવા વિચારવાળા હોય પણ બંનેનું સાધ્ય આપણી કે.મનું હિત કેમ થાય ? તેજ વિચારવાનું છે અને હિતની વૃદ્ધિ કરવાનો બંનેનો હેતુ છે, તો તેમને મળી જતાં-એકત્ર થતાં વાર લાગે તેમ નથી, કારણકે કોઈપણ અવનતિ કરવા માગતું નથી, માત્ર ઉન્નતિના માર્ગના ભેદને લઈને વિચારમાં વદ જણાય છે. તે સર્વે આવા ભવ્ય મેળાવડાથી દૂર થઈ જાય છે. અને વિદ્વાનોની વિજ્ઞાન, બુદ્ધિમાનની બુદ્ધિ અને દ્રવ્યવાના દ્રવ્યના આવે પ્રસંગે આખી કોમને લાભ મળે છે. આશા છે કે આ શુભ પ્રસંગને સર્વે રેનબધુઓ સારી રીતે લાભ લેશે અને શાંતિથી પોતપોતાના વિચારો જણાવી,
ના વિચાર શ્રેષ્ટ જણાય તે ગુણ કરી, કોમના હિતને અંગે યોગ્ય પ્રયત્ન કરવાના દ્વાર ખુલા કરો; તે રાત્રે સપની વૃદ્ધિ કરવાના પરમ આવશ્યક કર્તાવ્યને રાહત મરણમાં રાખ..
For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
I'.
**,
*
*
૦૧૧.૦
૧
૦
• ,
૦
| • '
| v.
|
0
.
|
૦
ક |
૯ :o,
7
|
6
૦
V
.
જાહેર ખબર અમારી તરફથી છપાઈને બહાર પડેલ વેચાણ બુકનું લીસ્ટ તથા તેના વધારા ઉપરાંત નીચે જણાવેલી બુક ને પ્રત્યે પણું અમારે ત્યાંથી વેચાણ મળશે.
૧ અભિધાન ચિતામણિ કેપ. સટીક : ૨ આનંદ કાવ્ય મહાદધી. મકિતક ૧લું (દેવ) ૩ સદર
૨ જી (દેલા)
૦-૧૧-૦ ૪ સદર - -
- - ૩ જી (દે-લા), યાર
૦-૧૧-૦ ૫ ઉપદેશ રત્નાકર સટીક ( દે—લા) ૬ ઉપમિતિભવપ્રપચા કક્ષાના અકે૧૪-૧૫ દરેક અંકના ૦-૧૧-૦ ૭ આનંદઘન પદ્મરનાળી, ૮ ઉપદેશ પ્રાસાદ. સ્થંભ ૬. મૂળ • ઉપદેશમાળા અને યોગશાસ્ત્ર મૂળ ૧૦ ક૯૫સૂત્ર મૂળ ( બાર ) ( દે-લા) ૧૧ કુમારપાળ ચરિત્ર. હિંદી. . ૧૨ ચોદ સ્વપ્નનું રહસ્ય. (ચ સહીત) ૧૩ ચંપક શ્રેષ્ઠી કથા. સંસ્કૃત પ્રત ૧૪ ચતુર્વિશતિજિન સ્તુતિ. સંસ્કૃત (દે-લા) ૧૫ શ્રી ચંદ્રચરિત્ર. સંસ્કૃત. ( હી-હું ) ૧૬ જૈનસઝાયમાળા. ભાગ-૪ થે ગુજરાતી. ૧૭ જેનસઝાય માળા. ભાગ ૧-૨-૩-૪ સાથે. શાસ્ત્રી. ૧૮ જૈનકારત્નમેષ. ભાગ ૧ લે. (ત્રણે પ્રકરણે) ૧૯ જેનમાર્ગ દિપીકા.
૮-૧૨- ૨૦ જીવવિચાર ટીકા. (પ્રન) ભેસાણાની..
૨-૪-૦ ૨૧ જેનદષ્ટિએ ચગ. . ( સભાની) ૨૨ બુદ્વીપ સંગ્રહણી ટીકા. , ૨૩ તપોરન મહાદધી. (તપાવળી) ૨૪ ચેતનકર્મચરિત્ર. ૨૫ ધર્મ દેશના. (જેને પત્રની) રક ધર્મસંગ્રહ અથ. સંસ્કૃત. (દેલા.) ૨૭ ધમ રન મંજૂષા. ભાગ ૧ લે. ( હી-હ)
૪-૮- ૦ ૨૮ પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર સાવચૂરી. (મેસાણું) ૨૯ પર્યુષણ મહાપર્વ મહાત્મ. , ૩૦ પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્રાર્થ યુક્ત. પાકી. ટા પ્રિયકર રાત્રિ. સંસ્કૃત (હ–હ )
ન
7
૮
કે
c ક:
- ..
6
V
ل
હ
ل
ل
A હ
ع
–
૧ હ
– 3
ا
a
لم
- 3
For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ((d 0 X 0 - 0 0' ૩ર ઉમચરિય માગધી. ગાશગંધ. (સભાનું ) ૨-૮-છે 33 પ્રણાદિ વિચાર ગર્ભિત રાવન સંગ્રહ. બીજી આવૃત્તિ. 3 મુવનભાનું કેની શરિ. રાવ ( 6 ) 2-12-0 ૩પ દાડમડા પૂજ ( દિગંબરી ) 0-5-0 36 લલિત વિસ્તરો ટીકા. સંસ્કૃત (દે—લા ) ) માત હ. ભાગ 4 છે. ગુજરાતી. કટ વિસ્થાનક પદકથાસંગ્રહ. 0-12-0 39 વિવિધ પાસાહ. (આભારામજી મહારાજ કૃત) નવી આવૃત્તિ 0-8-0 40 લાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ. 2-8-0 1 સુરસુંદરીનો રાસ. ગુજરાતી. 0-4-0 ૪ર સંગ્રહ સૂત્ર. સટીક (દે– લા ) 0-130 43 પર પુરૂષ ચરિત્ર સંસ્કૃત (દે- લા ) 0-2-6 48 શાસ્ત્ર વાતો સમુચ્ચય (દે-લા) મેટી ટીકા. સંસ્કૃત. 2-3-0 45 શ્રાવક પ્રાપ્તિ. ટી. 8-100 4 ધુળભદ્ર ચરિત્ર સંસ્કૃત (દેલા) 47 અમરાઈ કડાના એક પ-૬ દરેક અંકન. 0-11-0 48 શાંતિનાથ ચરિત્રના અંકે 3-4 દરેક અંકના. દ-૧૧) 49 ટુશન સમુચ્ચયના કે 3 , 0-11-0 પર સ્તવનાવાળી. (સિદ્ધાચલજી વિગેરેની) 0-3-0 સુમિર ચરિત્ર. સંસ્કૃત (હી- ) 1-0-0. પર સૂકમાર્થ સારોદ્ધાર સાર્ધશતક-સર્ટક. 1-0-0 ગ્રાહકેને ભેટ તરીકે બીજી બુક શ્રી પ્રિયંકર ચરિત્ર ભાષાંતરની આપવાનું સુકરર કરવામાં આવ્યું છે. આ ચરિક અત્યંત રસિક છે. લાઈક મેમ્બરેને તે શ્રીપાળરાસ, યુગાદિ દેશના ભાષાંતર, પ્રિયંકર ચરિત્ર ભાષાંતર અને ભુવનભાનુ કેવી ચરિત્ર ભાષાંતર આ ચારે બુકે ભેટ તરીકે આપવાની છે. નવા જૈન પંચાગે બહાર પડી ચુકયા છે. કિંમત અરધો આને. નવા મેમાના નામ, લાઈબર. (9) પહેલા વર્ગના મેમ્બર. (4) શએuડભાઈ રામજી. બયાવર. શા. ભાઈચદ તીચંદ લાદેલ. સંઘવી જેચંદ દલીરાદ. ભાવનગર. શા. દેવશી ડાયાભાઈ. ધાનેરા શિ, કુંવરજી મુળચંદ. , . દાદર ગેવિંદજી. ભાવનગર એ. મગનલાલ ઘેલાભાઈ. અખદાવાદ. શા વ્રજલાલ દયાળજી. , પરી. બાલાશાઈ દલાભાઈ તથા બટાલાલ દેવચંદ. કપડવંજ, For Private And Personal Use Only