________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨
જૈનધર્મ પ્રકારના
दुःखितेषु कुरु दयां. બારમું સૌજન્ય.
દુખતે, કર દયાં-દુ:ખી પર દયા કની, દીન દયા કરવી, દુ:ખી સંબંધમાં દયા કરવી એ સજન્યનો બારમો અને છેલો વિષય છે. અહીં દયા ના વિષય આપ બહ યથાર્થ રીતે વિચારવાના અવાર પ્રાપ્ત થાય છે. દયા અને આસા એ લગભગ પચીય વાચક દે છે. ત્યાં ત્યારે સીધી રીતે વિષઅને પ્રતિપાદન કરે છે, ત્યારે અહિ નિધિ રૂપે એ વિષયને પ્રતિપાદન કરે છે. અહિંસા અથવા જીવવધ ત્યાગનો વિષય વિચારી પછી આપણે મેત્રી આદિ ચાર ભાવનાને અને દુઃખી પર દયાનો વિષય ખાસ વિચારીશું.
પ્રથમ ઐતિહાસિક અને શાસ્ત્રીય દષ્ટિએ વિચાર કરીએ તો અહિંસાનો જે ઉપદેશ જૈન શાસ્ત્રકારોએ બતાવ્યું છે તેટલા વિસ્તારમાં એ વિષયને કોઈ પણ અન્ય દર્શનકાર એ કે મતાનુયાયીઓએ બતાવ્યું નથી એમ શાસ્ત્રના તથા વ્યવહારનાં અનેક છાતોથી સ્પષ્ટ રીતે બનાવી શકાય તેમ છે. પાશ્ચાત્ય ઇતિહાસના લેખકે જેઓ એતિહાસિક નજરથી ધર્મ સંબંધમાં વિચાર કરે છે અને જેઓ ઇતિડાસના પહેલાના સમય માટે કાંઈ કહેવાનો આશય રાખતા નથી તેઓના મત પ્રમાણે જ્યારે આયાવર્તમાં યજ્ઞ યાગાદિ નિમિત્તે અનેક પ્રકારે હિંસા વધતી ગઈ અને લે કે તેના પરિણામે તદન માંસાહારી થઈ ગયા ત્યારે જેન અને બધ ધમેં તેની સામે સખ્ત વધે જાહેર કર્યો અને હિંસાને દૂર કરવા ભગીરથ પ્રયાસ કર્યો. તેઓના અભિપ્રાય પ્રમાણે પ્રહાણેનું જોર નરમ પાડવા માટે અને હિંસાને ન બુદ કરવા માટે આ અને દર્શનની ઉત્પત્તિ થઈ છે. ઈતિહાસના સંબંધમાં હિંદુસ્તાનમાં રાધને એટલાં બધાં ઓછાં છે કે ગમે તેવાં અને નુમાન કરવામાં આવે તેના સંબંધમાં સંપૂર્ણ શોધખેળ ન થાય ત્યાં સુધી એક નિર્ણય ટકી શકતું નથી. દાખલા તરીકે કેટલાક વર સુધી જેના દર્શન અને બાધ દર્શનની શાખા માનવામાં આવતી હતી, અને પ્રે. જેકબીએ
જ્યારે પુરાવા સહિત તે હકીકત એતિહાસિક દષ્ટિએ ખોટી પાડી ત્યારેજ એ સંધમાં ચાલી રસમજતી દૂર થઈ અને વિદ્વાનોએ સ્વીકાર્યું કે જેને મત
ધમતથી તદન સ્વતંત્ર છે અને તેનાથી જુના છે. આથી આપણે તેને અનુસરનારા ધમની પ્રાચીનતા સંબંધી વિદ્વાનોની માનીનતા સ્વીકાર્યા વગર પણ તેઓના હિંસાના વિષયને અંગે કરાયેલા અનુમાનને સ્વીકારી શકીએ અને તે નિર્ણય એ છે કે જે તે ધર્મ અને બાધધર્મ અહિંસાનો વિષય પ્રતિપાદન કરનારા
For Private And Personal Use Only
