________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતેવુ કુ ાં.
૩
તેનાથી દૂર ભાગવા યત્ન કરશે અને કાઇપણ પ્રકારે આ સંસારમાં પેાતાનુ આયુષ્ય વધે, પેાતે વધારે વખત અહીં રહે એવા પ્રયાસ કરશે એ સર્વ હકીકત એટલુ બતાવે છે કે કોઇ પ્રાણીને વિચારશક્તિ હાય તેને મરણુ પસંદ નથી. આ સંબંધમાં આપણે કોઇપણ પ્રાણીની વાત કરીએ છીએ તે એક રીતે ચેાગ્ય છે, પરંતુ જે વસ્તુસ્વરૂપ સમજીને આત્મા અને શરીર વચ્ચેના અનિત્ય સબંધ સમજે છે, શરીરને ભાડાનુ ઘર માને છે અને વિશુધ્ધ જીવનને પરિણામે વિશિષ્ટ સ્થિતિ ભવાંતરમાં મેળવવાની યાગ્યતાવાળા હાય છે તેના સંબંધમાં ખાસ અપવાદ ગણવા યોગ્ય છે. એવા ઉંચી કેાટીના પ્રાણીએ મરણુ ઇચ્છતા નથી, મરણુથી ડરતા પણ નથી અને નિરંતર મરણુ માટે તૈયાર રહે છે. આવા અસાધારણ ઉચ્ચવૃત્તિના પુરૂષોના સબંધમાં હાલ વિવેચન કરવાનુ નથી, બાકી સામાન્ય રીતે અવલેાકન કરવામાં આવશે તે ખરાખર જણાશે કે ઘણાખરા પ્રાણીઓને ‘મરણુ” શબ્દ પણ અહુ અકારેા લાગે છે. કાઇને ‘મર’ એટલું કહેવામાં આવે તે તેથી પણ એટલુ ખાટુ લાગે છે કે તેની સત્તા હાય તેા કંડેનારને એક બે તમાચા સામા લગાવી કાઢે, આટલા માટે ઉપાધ્યાયજી શ્રીમધશેવિ જયજી પેાતાની કરેલી પ્રથમ પાપસ્થાનકની સજ્ઝાયમાં લાવ્યા છે કે ‘મર કહેતાં પણ દુઃખ હૈયે રે, માટે કેમ નિવ હૈય;' આવી રીતે મરણુ કોઇ મનુષ્યને ગમતુ નથી, માત્ર અસાધારણુ ઉચ્ચગ્રાહી સત્ત્વ તેની દરકાર કરતા નથી, એટલુજ નહિ પણ હાથી, ઘેાડા, ગાય, મૃગ, માછલી વિગેરે પણ ખની શકે ત્યાં સુધી મરણથી દૂર દોડી જાય છે, મરવાના ભય જણાતાં પેાતાના મુખ પર સ્પષ્ટ ગ્લાનિ બતાવે છે અને સમજણ પ્રમાણે શાક કરે છે, આરડે છે અને રડે પણ છે. આ સર્વ મામત એટલું ખતાવે છે કે કોઇ પણ પ્રાણીને મરણુ ગમતુ નથી. આ ઉપરાંત અન્યક્ત ચેતનાવાળા બે ત્રણ ચાર ઇંદ્રિયવાળા અને સ્થાવરને પણ વખતે ઘણું દુ:ખ થાય છે એમ તેએના સબ ંધમાં અવલેાકતથી જોઈ શકાય છે. વિકલેન્દ્રિયા મરણને અને ત્યાં સુધી દૂર કરતાં જોવામાં આવ્યા છે. પે. બેઝના અતિ નાજુક યાએ વનસ્પતિમાં ચેતના સ્પષ્ટ કરી આપી છે. અને તેથી તેઓને પણ મરણુ વખતે એવીજ લાગણી થતી હશે. એમ જણાય છે કે સામાન્ય અપવાદ બાદ કરીએ તે કઇ પણ પ્રાણી મરણુ ઇચ્છતા નથી, મરવાની વાત પશુ તેને પસદ આવતી નથી અને મરણુ થાય ત્યારે બહુ દુ:ખ પામે છે. અકાળ મરણુ થવાના પ્રાણીને પ્રસંગ આવે, ત્યારે અથવા કાઈ પાતાની ઇચ્છા તૃપ્ત કરવા કે શેશભા કરવા, કોઇ જીવને ત્રાસ આપીને મેાજ માણતા હાય કે ફાઈ જરૂરીઆતને અંગે કોઈ પણ પ્રાણીના પ્રાણ લેતેા હૈાય ત્યારે અથવા પેાતાને કાઇ તેવા પ્રસંગ આવે ત્યારે અન્યના પ્રાણ ન જાય તેવી રીતે વર્તન
મરણ
For Private And Personal Use Only
