Dharmottar Pradip

Author(s): Dalsukh Malvania
Publisher: Kashiprasad Jayswal Anushilan Samstha

Page 340

टिप्पणानि / 265 विचारचैतसिकसंप्रयुक्तानामौदार्यसूक्ष्मतया स्वविषये प्रवृत्तिरिति वैभाषिकी कल्पना, वितर्कविचारादौदार्यसूक्ष्मते "योगाचाराणाम्"-तात्पर्य०१० 21; "तथाहि वैभाषिका इन्द्रियविज्ञानं वितर्कविचारचैतसिकसंप्रयुक्तं कल्पनामिच्छन्ति / योगाचारमतेन च तथागतज्ञानमद्वयं मुक्त्वा सर्वज्ञानं ग्राह्यग्राहकत्वेन विकल्पितं कल्पना। जात्यादिसंसृष्टं तु मनोज्ञानं कल्पनेत्यन्ये कल्पयन्ति / " न्याय० टि० पृ० 21 - 50. 1. 'अर्थसन्निधिनिरपेक्षत्वात्'-"अनपेक्षितबाह्यार्था योजना समयस्मृतेः / " प्रमाणवा० 2. 185. 50.1. 'बालोपि'-"उत्पन्नमात्रस्य हि बालकस्य स्तनं दृष्ट्वा प्राग्भवीयस्तज्जातीयापेक्षितानुभवजनितः संस्कार आविरस्ति / ततश्च स्मरणं ततोऽपेक्षितोपायतानुमानं ततः प्रवृत्तिस्ततः तस्याः सामर्थ्यम् ।"-न्याय० ता० पृ० 9. 51. 1. 'पूर्वदृष्टापरदृष्टम्'-"पूर्वानुभूतस्मरणात् तद्धर्मारोपणाद्विना / स एवायमिति ज्ञानं नास्ति तच्चाक्षजे कुतः // " प्रमाणवा० 2. 506 - 52. 3. 'यद्यपि' "तेन यद्विनीतदेवेन सामान्ययोर्वाच्यवाचकभावमंगीकृत्य निर्विकल्पकत्वमिन्द्रियविज्ञानस्य प्रतिपादितं तद् दूषितम् / " न्याय० टि० पृ० 23. 54. 1. सू० 6. “त्रिविधं कल्पनाज्ञानमाश्रयोपप्लवोद्भवम् ।"-प्रमाणवा० 2. 288. 54. 26. 'पूर्वम्'-द्रष्टव्यं-पृ० 42 55. 17 'स्वकीयवचनाकौशलम्'-"नन्वेवमप्यनर्थकम् यतोऽन्यथा न विभ्रमहेतुरतः सामर्थ्यादाशुभ्रमणं लभ्यते / सत्यम् / व्याख्यातुरयं यत्नः स्यात् न शास्त्रकारस्य / अतोऽकौशलमेव शास्त्रकृतः स्यात् ।"-तात्पर्य० पृ० 24 . 56. 21 'चक्षुः पश्यति'-"चक्षुः पश्यति रूपाणि सभागं न तदाश्रितं / विज्ञानं दृश्यते . रूपं न किलान्तरितं यतः // " अभिध० 1.42; तात्पर्य० पृ० 26; न्याय० म० टि०-पृ०१९ 57. 2. सू० ९-"तस्मादिन्द्रियविज्ञानानन्तरप्रत्ययोद्भवः / मनोन्यमेव गृह्णाति विषयं नान्वदृक् ततः // " प्रमाणवा० 2. 243. 58. 5 'एककार्यकारित्वेन'-अप्रतिरोधशक्तिकेषु अनाधेयविशेषेषु क्षणिकेषु प्रत्ययेषु परस्परं कः सहकारार्थः ? न वै सर्वत्रातिशयोत्पादनं सहक्रिया। का तर्हि ? एकार्थकरणं यद् बहूनामपि / " हेतु० पृ० 58 / 59. 7 'हेतुबिन्दुः'-हेतुबिन्दु पृ० 57 59. 20 'यवन्येन'-"इति ब्रुवता व्याख्यानमिदं-इन्द्रियज्ञानेन समनन्तरप्रत्यजनितमित्यनेन वाक्यनान्धबधिराद्यभावदोषः परिहृत इत्यपि निरस्तम्।" तात्पर्य० पृ० 27 61. 1. 'गृहीतग्रहणात्'-:"पूर्वानुभूतग्रहणे मानसस्याप्रमाणता / अदृष्टग्रहणेन्धादेरपि स्यादर्थदर्शनम् // " प्रमाणवा 2. 239 62. 16. 'द्विविध'--''पंच बाह्या द्विविज्ञेयाः" अभिघ० 1. 48