________________
( ૨ ઉપયોગી વસ્તુઓ જોઈએ જ, અને મૂર્તિને અપેલી-સમર્પણ બુદ્વિથી આપેલી જે વસ્તુઓ, એજ “દેવદ્રવ્ય છે. જે વવસ્તુઓ, સમર્પણની બુદ્ધિથી આપવામાં નથી આવતી, તે દેવદ્રવ્ય ગણાતું નથી, એનો ખુલાસો હમણું આગળ જેવાશે. વળી શાસ્ત્રોમાં તો-જેવાં કે અંગ-ઉપાંગ અને પ્રામાણિક ગ્રંથોમાં તો-આભૂષણપૂજાનું પણ વિધાન કરવામાં આવેલું છે.
વળી કેટલાક એવું પણ કથન કરવા બહાર પડે છે કે-“પહેલાંના વખતમાં દેવમંદિરો શહેરમાં નહીં હતાં અને મંદિરોને દરવાજા નહિ હતા ઈત્યાદિ. આ કથન કેવળ અજ્ઞાનતા સૂચક જ છે. પ્રાચીન નગરીઓનાં વર્ણનોમાં ઠેકાણે ઠેકાણે દેવમંદિરોનાં વર્ણનો આવે છે. વિશાળા જેવી નગરીમાં સંખ્યાબંધ મંદિરો હોવાથીજ “વિશાલા”નું નામ “વિહાર પડ્યું હતું. કારણ કે “વિહાર” એ જિનચૈત્ય બોધક છે. આને માટે વિશેષ લખવું, એ લગભગ સિદ્ધસાધન જેવું છે. એટલે તે ઉપર વધારે ન લખતાં, જેને માટે મોટો વિચારભેદ જોવાય છે; તે તરફજ વધારે લક્ષ્ય દઈશું. આ વિચારભેદવાળો વિષય છે-“દેવદ્રવ્યનો. “દેવદ્રવ્ય” વસ્તુતઃ સાચી વસ્તુ છે. જ્યાં મૂર્તિ છે, ત્યાં
દેવદ્રવ્ય રહેલું જ છે. મૂર્તિ સંબંધી દ્રવ્ય–મૂર્તિને સમર્પણ કર્યાની બુદ્ધિથી આપેલું જે દ્રવ્ય, તેજ દેવદ્રવ્ય છે. એ વાત ઉપર કહેવાઈ ગઈ છે, એટલે “દેવદ્રવ્ય કોઈ વસ્તુજ નથી” એ કથનનું નિરાકરણ થઈ ચૂક્યું; હવે તેની વ્યવસ્થા સંબંધી કંઈક વિચાર કરીએ.
દેવદ્રવ્ય તરીકે જે દ્રવ્યનું નિર્માણ થયું હોય, તે પાપ સ્થાનકેમાં તે બચી શકાય જ નહિ, “દેવદ્રવ્યનો વ્યય દેવમૂર્તિ” કે “દેવમંદિર ને અંગેજ થઈ શકે છે. દેવને અર્પણ કરેલી વસ્તુ દેવના ભક્તો ભક્ષણ કરી જાય, એ તો દેખીતું જ ગેરવાજબી છે અને એજ જૈનશાસનની શૈલી છે. જોકે, એ તો ન્હાનું બાળક પણ સમજી શકે તેમ છે કે દેવ “વીતરાગ” હોવાથી તેમને દ્રવ્ય સાથે કંઈ પણ સંબંધ નથી; તોપણ “દેવદ્રવ્ય” શબ્દ સુઘટિત છે, એ તો ચોક્કસ વાત છે. “મધ્યમ પદ લોપી” સમાસને જાણનાર અને બે પદેની વચ્ચે પૂરતા અર્થની યોજના કરનારને “દેવદ્રવ્ય' શબ્દ અઘટિત લાગશે જ નહિ.
