Book Title: Chikitsa Kalika
Author(s): Narendranath Mtra
Publisher: Mitra Ayurvedic Pharmacy
View full book text
________________
२२६
चिकित्साकलिका |
तेजपत्र, नखी, नागकेसर प्रियंगु, रेणुका, वच, लालचन्दन, जटामांसी, राल, गन्धबाला, सरलकाष्ठ, खस, शैलेयक ( शैलज ); मिलित ८ पल । यथाविधि तैल पाक करें । यह तैल वातनाशक है ॥ ३३७ ॥
ः ।
अधुना पृथुशतावरीतैलमाहरुग्दारुद्रबिडीप्रियङ्गुतगरं त्वक्पत्र कौन्तीन खै - मसीसर्जरसाम्बुचन्दनवचाशैलेयलामज कैः मञ्जिष्ठासरलागुरुद्विपबलारास्नाश्वगन्धावरीवर्षाभूमिशि सिन्धुभिः समधुरैर्द्रव्यैश्च कल्कीकृतैः ||३३८ ॥ एभिः क्षीरशतावरीरससमं तैलं च पक्कं मृदु स्याद्वातन्नमिदं नृणामिति वरीतैलं भिषक्पूजितम् । तद्वद् दुग्धसमन्वितानि सरणी शैरेयरास्त्रामृतावाटचालक्कथनैः शृतानि च पृथक् तैलानि कुष्ठादिभिः॥ ३३९ ॥
पभिः रुग्दार्वादिभिः समधुरद्रव्यैः कल्कीकृतैः क्षीरशतावरीरससमं तैलं मृदु विपक्कं वातघ्नं स्यात् भवेत् । क्षीरं च शतावरीरसश्च ताभ्यां समं तुल्यं तैलम् । मृदु इति क्रियाविशेषणमिति । मृद्वग्नौ विपक्कं नृणां प्राणिनां वरीतैलं भिषग्भिः पूजितमिति । रुक् कुष्ठम् । दारु देवदारु द्रबिडीएला । कौन्ती रेणुका । अम्बु बालकम् । द्विपबला नागबला | वर्षाभूः पुनर्नवा । मिशिः शतपुष्पा । सिन्धु सैन्धवम् । मधुरद्रव्याणि काकोल्यादीनि पूर्वोक्तानि । शेषाणि प्रसिद्धानि । तद्वदिति पूर्वोक्तैः कुष्ठादिभिः कल्कैः सरणी प्रसारणीक्काथदुग्धाभ्यां श्रुतं प्रसारणीतैलं भवतीति । एवं शैरेयकादिभिस्तैलानि भवन्ति । शैरेयं सहचरम् । रास्ना रसना । अमृता गुडूची । वाट्यालं बलेति । ३३८ - ३३९ ॥
पृथु शतावरीतैल-तिल तैल २ प्रस्थ । दूध २ प्रस्थ । शतावर का रस २ प्रस्थ । वीर्याधानार्थ जल ८ प्रस्थ । कल्कार्थ-कुठ, देवदारु, छोटी इलायची, प्रियंगु तगर, दारचीनी, तेजपत्र, रेणुका, नखी, जटामांसी, राल, गन्धबाला, लालचन्दन, वच, शैलेय ( शैलज ), लामज्जक ( उशीरभेद, खवी ), मञ्जिष्ठा, सरलकाष्ठ, अगर, नागबला, रास्ना, असगन्ध, शतावर, पुनर्नवा, सोये, सैन्धानमक तथा मधुरगण ( काकोल्यादिगण ), मिलित ८ पल । यथाविधि तेल पाक करें। यह तैल वातनाशक है । इसी प्रकार प्रसारणी, सहचर ( झिण्टी, कटसरैया ), रास्ना, गिलोय और बला;
-

Page Navigation
1 ... 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274