Chikitsa Kalika

Author(s): Narendranath Mtra
Publisher: Mitra Ayurvedic Pharmacy

Page 239

२२६
चिकित्साकलिका |
तेजपत्र, नखी, नागकेसर प्रियंगु, रेणुका, वच, लालचन्दन, जटामांसी, राल, गन्धबाला, सरलकाष्ठ, खस, शैलेयक ( शैलज ); मिलित ८ पल । यथाविधि तैल पाक करें । यह तैल वातनाशक है ॥ ३३७ ॥
ः ।
अधुना पृथुशतावरीतैलमाहरुग्दारुद्रबिडीप्रियङ्गुतगरं त्वक्पत्र कौन्तीन खै - मसीसर्जरसाम्बुचन्दनवचाशैलेयलामज कैः मञ्जिष्ठासरलागुरुद्विपबलारास्नाश्वगन्धावरीवर्षाभूमिशि सिन्धुभिः समधुरैर्द्रव्यैश्च कल्कीकृतैः ||३३८ ॥ एभिः क्षीरशतावरीरससमं तैलं च पक्कं मृदु स्याद्वातन्नमिदं नृणामिति वरीतैलं भिषक्पूजितम् । तद्वद् दुग्धसमन्वितानि सरणी शैरेयरास्त्रामृतावाटचालक्कथनैः शृतानि च पृथक् तैलानि कुष्ठादिभिः॥ ३३९ ॥
पभिः रुग्दार्वादिभिः समधुरद्रव्यैः कल्कीकृतैः क्षीरशतावरीरससमं तैलं मृदु विपक्कं वातघ्नं स्यात् भवेत् । क्षीरं च शतावरीरसश्च ताभ्यां समं तुल्यं तैलम् । मृदु इति क्रियाविशेषणमिति । मृद्वग्नौ विपक्कं नृणां प्राणिनां वरीतैलं भिषग्भिः पूजितमिति । रुक् कुष्ठम् । दारु देवदारु द्रबिडीएला । कौन्ती रेणुका । अम्बु बालकम् । द्विपबला नागबला | वर्षाभूः पुनर्नवा । मिशिः शतपुष्पा । सिन्धु सैन्धवम् । मधुरद्रव्याणि काकोल्यादीनि पूर्वोक्तानि । शेषाणि प्रसिद्धानि । तद्वदिति पूर्वोक्तैः कुष्ठादिभिः कल्कैः सरणी प्रसारणीक्काथदुग्धाभ्यां श्रुतं प्रसारणीतैलं भवतीति । एवं शैरेयकादिभिस्तैलानि भवन्ति । शैरेयं सहचरम् । रास्ना रसना । अमृता गुडूची । वाट्यालं बलेति । ३३८ - ३३९ ॥
पृथु शतावरीतैल-तिल तैल २ प्रस्थ । दूध २ प्रस्थ । शतावर का रस २ प्रस्थ । वीर्याधानार्थ जल ८ प्रस्थ । कल्कार्थ-कुठ, देवदारु, छोटी इलायची, प्रियंगु तगर, दारचीनी, तेजपत्र, रेणुका, नखी, जटामांसी, राल, गन्धबाला, लालचन्दन, वच, शैलेय ( शैलज ), लामज्जक ( उशीरभेद, खवी ), मञ्जिष्ठा, सरलकाष्ठ, अगर, नागबला, रास्ना, असगन्ध, शतावर, पुनर्नवा, सोये, सैन्धानमक तथा मधुरगण ( काकोल्यादिगण ), मिलित ८ पल । यथाविधि तेल पाक करें। यह तैल वातनाशक है । इसी प्रकार प्रसारणी, सहचर ( झिण्टी, कटसरैया ), रास्ना, गिलोय और बला;
-