________________
ગુર્જરી નાટયને આસ્વાદ : : ૧૭૫ વિશ્વાસ રાખશે. યાદ રાખો કે સત્યથી એ અને એની વૃદ્ધિ કરજો. જો તમે એ પ્રમાણે કરશે સંસ્કૃતિ અભિન્ન છે. એ દ્વારા જ તમે લેકનાં હૃદયે તે તમે કેવળ પિતાના દેશની જ નહિ પણ આખી અને મન પર વિજય મેળવી શકશે. હું તમને એ દુનિયાની કંઈક સેવા કરી શકશો. હું આશા રાખું પણ કહી દેવા માગું છું કે એ ભારતીય સંસ્કૃતિનું છું કે તમે આ વિદ્યામંદિરમાં જે શિક્ષણ મેળવ્યું જેને સત્ય સાથે અભેદ છે – તેમાં એની આગવી છે, તે તમારી આકાંક્ષાઓને સફળ બનાવવામાં મદદ અદ્દભુત શક્તિ રહેલી છે.
રૂપ થઈ પડશે.* તમારે એ સંસ્કૃતિના વારસદાર બનવું જોઈએ. ગુરુકુલ કાંગડી વિશ્વવિદ્યાલયના પદવીદાન સમારંભ એને માટે તમારે અભિમાન લેવું જોઈએ. તમે એ (૧૦-૪-૫૫) વખતે આપેલા ભાષણના હિંદી અનુવાદ સંસ્કૃતિના મહત્ત્વને તમારા હૃદયમાં સ્થાપન કરજો ઉપરથી.
- ન.
ગુર્જરી નાટચનો આસ્વાદ
કાકા કાલેલકર પ્રિય જેઠાલાલ, '
દિવસો યાદ આવે છે ત્યારે ત્યારે સ્મૃતિમાં રસિકભાઈ
હાજર હોય જ છે. શ્રી રસિકભાઈ પરીખ વિદ્યાપીઠની સ્થાપના
તે વખતે પણ રસિકભાઈના મનમાં નાટય વખતના મારા સાથી. તે વખતે અમે કેટલાંયે સ્વપ્ન
સાહિત્ય પ્રત્યે વિશેષ પક્ષપાત હતું. પોતે સંસ્કૃત સાથે ઉપજાવી કાઢેલાં અથવા સેવેલાં. આર્યવિદ્યા
નાટક સાહિત્યને ઓછો રસિક નથી. પણ તે અથવા ભારતીય સંસ્કૃતિનું અધ્યયન આપણા દેશમાં
જમાનામાં જે જલની એકાગ્ર સ્વરાજ સાધના વધવું જોઈએ અને એ રીતે સ્વરાજ્યની ભાવના
કરવાની હતી એની સાથે નાટયપ્રવૃત્તિ બંધ બેસે પરિપુષ્ટ થવી જોઈએ એ અમારો સમાન આદર્શ
નહિ એવી શકાથી રસિકભાઈને આ બાબતમાં મેં હત. આર્ય સંસ્કૃતિમાં બધુંયે આવી જતું હતું. મેં
વિશેષ સાથ ન આપો. છતાં તેઓ મૃછકટિક “ઉપનિષ પાઠાવલી તૈયાર કરવાનું માથે લીધું તે
નાટકને પોતાને અનુવાદ અથવા ભાવાનુવાદ મને રસિકભાઈએ વૈદિક પાઠાવલી તૈયાર કરી આપવાની
સંભળાવ્યા વગર રહેતા નહિ. હામ ભીડી. પંડિત સુખલાલજી, મુનિ જિનવિજયજી
ત્યાર પછી તે અમારા જીવનક્રમ નેખા અને પંડિત બેચરદાસ – આવા આવા પંડિતેને
પડવા. પૂ. બાપુજીને નારાજ કરીને પણ ગુજરાત સહયોગ મેળવી અમે કેટલુંક સાહિત્ય તૈયાર કરાવી.
છોડવાનું મેં પસંદ કર્યું. જ્યારે રસિકભાઈએ શક્યા. પછી તો મારી વિનંતીને માન આપી ધર્માનંદ
પિતાની સંસ્કૃતિઉપાસના કાયમ રાખી. એમને કોસંબી અમારી સાથે આવીને ભળ્યા. તેમણે બૌદ્ધ
વાતાવરણ અનુકૂળ મળ્યું એટલે તેઓ એકધારી, ધમની કેટલીયે ચોપડીઓ લખી આપી અને જાતે
અખંડ પ્રગતિ કરી શકયા. અમારી વચ્ચે પત્રજૈનધર્મને ઊંડે અભ્યાસ પણ કર્યો; તે એટલે સુધી
વ્યવહાર પણ વિશેષ ન ચાલ્યો. છતાં બને કે જીવનમાં છેલ્લાં વર્ષોમાં તેઓ પાર્શ્વનાથના
વચ્ચેનું આકર્ષણ હજી એવું ને એવું જ કાયમ છે. ચાતુર્યામ ધર્મના અને મરણતિક સલ્લેખનાના પણું
એટલે જ્યારે તમારી પાસેથી જાણ્યું કે રસિકહિમાયતી અને પ્રચારક બન્યા. જ્યારે જ્યારે એ
ભાઈએ “મેનાં ગુર્જરી' કરીને એક નાટિકા લખી * તા. ૨૦-૫-૫૫ ના રોજ મુંબઈમાં “મેના ગુર્જરી' છે ત્યારે તે કેવી હશે એ જાણવાનું કુતુહલ મનમાં નાટિકા જોયા પછી લખેલો પત્ર,
એની મેળે જાગ્યું.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
